«Εξώσεις» για χιλιάδες δανειολήπτες που απολαμβάνουν χωρίς να δικαιούνται τις ευεργετικές διατάξεις του νόμου Κατσέλη για την προστασίας της πρώτης κατοικίας έρχονται από τον Μάιο.
Η εισαγωγή της άρσης του τραπεζικού απορρήτου για όσους θέλουν να ενταχθούν στο καθεστώς προστασίας έως το τέλος του 2018, αλλά και για εκείνους που οι αιτήσεις τους εκκρεμούν, σε συνδυασμό με το τέλος της φάμπρικας των αλλεπάλληλων αναβολών στα δικαστήρια και μια σειρά ακόμα αλλαγών που έρχονται κλείνουν τα παραθυράκια του νόμου για τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, ώστε στο μέλλον να προχωρούν γρηγορότερα οι υποθέσεις όσων έχουν πραγματικά ανάγκη την προστασία του νόμου.
Κυβέρνηση, δανειστές αλλά και τράπεζες, σύμφωνα με τα ΝΕΑ, στοχεύουν με τις αλλαγές αυτές να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των στρατηγικών κακοπληρωτών, τα δάνεια των οποίων αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% των κόκκινων δανείων που υπολογίζονται στα 25 δισ. ευρώ.
Tη λήψη μιας σειράς μέτρων για την αναμόρφωση και την αυστηροποίηση του νόμου Κατσέλη επιτάσσει και η έκθεση συμμόρφωσης της Κομισιόν.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη συμφωνήσει μια σειρά αλλαγών που εκτιμάται ότι θα κάνουν τον νόμο πιο λειτουργικό ενώ τον ερχόμενο Μάρτιο αναμένεται να γίνουν οι τελευταίες προσαρμογές σε επίπεδο τεχνικών κλιμακίων ώστε στη συνέχεια να πάρουν τον δρόμο για τη Βουλή και να έχουν θεσμοθετηθεί το αργότερο έως τον Μάιο.
Κοινός τόπος όλων των πλευρών είναι ότι θα πρέπει να γίνεται έλεγχος σε βάθος όσων αιτούνται προστασίας από την αρχή της διαδικασίας και όχι όταν ο φάκελος φτάνει στο δικαστήριο.
Ετσι η άρση του τραπεζικού απόρρητου που θα μπορούν να ζητούν οι πιστωτές για να αναζητούν κρυμμένα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη σε Ελλάδα και εξωτερικό όσο και ο ουσιαστικός έλεγχος του φακέλου στη Γραμματεία του Ειρηνοδικείου θα οδηγήσουν στον αποκλεισμό μεγάλου αριθμού δανειοληπτών που δεν δικαιούνται προστασία.
Από τα στοιχεία που υπάρχουν αποδεικνύεται ότι μέχρι σήμερα περισσότεροι από 20.000 δανειολήπτες ήταν αυτοί που έχουν παραιτηθεί των διαδικασιών όταν έφτασε η ημερομηνία της εκδίκασης της υπόθεσής τους. Ωστόσο, για μεγάλο χρονικό διάστημα είχαν καταφέρει να παγώσουν τις διαδικασίες και τα αναγκαστικά μέτρα εκτέλεσης εις βάρος τους.
Παράλληλα περίπου το 40% με 45% των αιτήσεων που υποβάλλονται προς υπαγωγή στο καθεστώς προστασίας στο τέλος απορρίπτονται αφού οι οφειλέτες δεν πληρούν τα κριτήρια του νόμου καθυστερώντας όμως σημαντικά, λόγω της συσσώρευσης υποθέσεων στα δικαστήρια, εκείνους που πληρούν τα κριτήρια και θέλουν να τελειώνουν.
Αυστηρός έλεγχος στα οικονομικά
Κομβικό σημείο στις αλλαγές που έρχονται στον Νόμο Κατσέλη – Σταθάκη είναι η υποχρεωτική άρση του τραπεζικού απορρήτου όσων αιτηθούν ή όσων έχουν αιτηθεί υπαγωγή στον νόμο και αναμένουν ημερομηνία για την εκδίκαση της υπόθεσής τους.
Δανειστές και κυβέρνηση έχουν συμφωνήσει ότι θα πρέπει οι πιστωτές να έχουν την δυνατότητα πλήρους ελέγχου της οικονομικής κατάστασης του οφειλέτη από τα πρώτα στάδια της διαδικασίας ώστε να αποκλείονται όσοι ενώ έχουν δεν πληρώνουν. Για τον σκοπό αυτό οι οφειλέτες θα παραιτούνται του δικαιώματός τους για τραπεζικό απόρρητο και οι εμπλεκόμενοι πιστωτές θα έχουν πρόσβαση και θα αναζητούν στοιχεία οικονομικής κατάστασης ακόμα και σε βάθος χρόνου.
Οι αιτήσεις θα περνούν από το μικροσκόπιο ειδικής επιτροπής που θα συσταθεί. Η άρση του απορρήτου θα ξεκινήσει από όσους θα κάνουν αίτηση υπαγωγής στον νόμο το τρέχον έτος και αμέσως μετά θα επεκταθεί και σε εκείνους των οποίων η υπόθεση εκκρεμεί.
Η λογική αυτής της αλλαγής έγκειται στο γεγονός ότι θα μπορούν να αποκλείονται εξ αρχής οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, οι οποίοι, ενώ έχουν οφειλές, διατηρούν καταθέσεις σε πιστωτικά ιδρύματα ή διαθέτουν ακίνητη περιουσία ακόμη και εκτός Ελλάδος και την οποία αποκρύπτουν.
Παράλληλα ο έλεγχος των αιτήσεων και των φακέλων που υποβάλλονται στα ειρηνοδικεία θα γίνει πιο ουσιαστικός ώστε να απορρίπτονται εξ αρχής όσοι δεν πληρούν τα κριτήρια. Μάλιστα οι εμπλεκόμενοι (τράπεζες – Δημόσιο – ιδιώτες) θα υποχρεούνται οι ίδιοι να παρέχουν τα αναγκαία έγγραφα στο δικαστήριο αντί του οφειλέτη.
Σήμερα στις γραμματείες των ειρηνοδικείων γίνεται απλά ένας τυπικός έλεγχος για την πληρότητα των δικαιολογητικών του φακέλου, χωρίς να εξετάζεται αν τα στοιχεία δικαιολογούν την υποβολή αίτησης υπαγωγής στον νόμο, με αποτέλεσμα να εξασφαλίζεται προστασία μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης που παίρνει αρκετό χρόνο.
Τέλος οι αναβολές στα δικαστήρια
Τέλος θα μπει στην ιδιαίτερα προσφιλή πρακτική των αναβολών που χρησιμοποιούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές για να κερδίζουν χρόνο και να μην πληρώνουν τις υποχρεώσεις τους.
Στις προτάσεις στις οποίες συμφώνησαν κυβέρνηση και δανειστές προβλέπεται ότι δανειολήπτης ο οποίος έπειτα από δύο αναβολές εκδίκασης της υπόθεσής του δεν εμφανιστεί στο δικαστήριο ή ζητήσει ξανά αναβολή, θα χάνει αυτομάτως το δικαίωμα υπαγωγής στον νόμο Κατσέλη.
Επιπλέον θα χάνουν το δικαίωμα της υπαγωγής στους στο νόμο Κατσέλη και την προστασία που παρέχει, και εκείνοι που στην περίπτωση ακύρωσης της ακρόασης της υπόθεσής τους δεν ζητήσουν οι ίδιοι νέα ημερομηνία ακρόασης εντός ενός μηνός.
Με την αλλαγή αυτή κυβερνητικά στελέχη εκτιμούν ότι θα κλείσει το παραθυράκι που χρησιμοποιούσαν όσοι επιτήδειοι απολάμβαναν ασυλία από τις υποχρεώσεις τους τραβώντας χρονικά τις υποθέσεις τους μέσω αναβολών.
Στην ίδια κατεύθυνση, αναμένεται να γίνει μεταφορά υποθέσεων από ειρηνοδικεία στα οποία λιμνάζουν σήμερα εκατοντάδες υποθέσεις σε όμορα, τα οποία δεν έχουν μεγάλο αριθμό υποθέσεων. Ετσι εκτιμάται ότι δεκάδες υποθέσεις που έχουν πάρει ημερομηνίες εκδίκασης ακόμα και για μετά το 2023 θα διεκπεραιωθούν νωρίτερα.
Ο ορισμός του δικαστηρίου που θα εκδικάσει την υπόθεση θα γίνεται με βάση την κύρια κατοικία του οφειλέτη, ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο της επιλογής άλλου δικαστηρίου από τον οφειλέτη, συνήθως με χιλιάδες υποθέσεις σε εκκρεμότητα, γεγονός που έχει οδηγήσει σε συσσώρευση αιτήσεων σε δικαστήρια της περιφέρειας. Θεσμοί και τράπεζες έχουν επισημάνει ότι η απονομή δικαιοσύνης είναι ιδιαίτερα αργή και αποτελεί βασικό εμπόδιο στην αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Οι ασυνεπείς χάνουν την ασπίδα τους
Αλλαγές έρχονται και στις προϋποθέσεις έκπτωσης δανειοληπτών από τον Νόμο Κατσέλη. Σήμερα με την κατάθεση της αίτησης προστατεύεται ο αιτών από πλειστηριασμούς και κατασχέσεις με αυτόματη αναστολή των αναγκαστικών μέτρων. Με τον τρόπο αυτό, δηλαδή, προστατεύεται αυτομάτως τόσο η πρώτη κατοικία όσο και τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία και οι καταθέσεις του έως την εκδίκαση της υπόθεσης.
Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο, μετά την πάροδο δύο μηνών από την κατάθεση της αίτησης του δανειολήπτη και εφόσον οι πιστωτές δεν έχουν συμβιβαστεί προδικαστικά αλλά η αίτηση είναι παραδεκτή, ο ειρηνοδίκης αποφασίζει για την εξάμηνη αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων εναντίον του δανειολήπτη και του ορίζει το ύψος της δόσης που θα καταβάλει προς κάθε πιστωτή που έχει συμπεριλάβει στην αίτηση έως το τελικό δικαστήριο.
Εφόσον ο δανειολήπτης δεν είναι συνεπής, ο νόμος προβλέπει ότι με απόφαση δικαστηρίου μπορεί να εκπέσει της προστασίας. Με τις αλλαγές που πρόκειται να γίνουν θα προβλέπεται ότι θα παύει αυτόματα η αναστολή των αναγκαστικών μέτρων εις βάρος οφειλετών όταν διαπιστώνεται πως αν και έχουν πάρει προσωρινή απόφαση και είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν ελάχιστη δόση έχουν σταματήσει να πληρώνουν. Κάτι ανάλογο θα ισχύει και στην περίπτωση που παύουν να πληρώνουν και οι δανειολήπτες που έχουν πάρει οριστική απόφαση από το δικαστήριο.
Η εντολή θα δίνεται ύστερα από την ειδοποίηση που θα λαμβάνει ο οφειλέτης από τους πιστωτές του απέναντι στους οποίους δεν είναι συνεπής. Εκτός προστασίας όμως θα βρίσκονται αυτόματα και όσα νοικοκυριά στο μέλλον διαπιστωθεί ότι απέκρυψαν από δόλο οικονομικά στοιχεία ή μετέβαλαν την περιουσιακή τους κατάσταση με σκοπό να αποφύγουν την εκποίηση περιουσιακών τους στοιχείων.
Ποιες θα είναι οι υποχρεώσεις των εγγυητών
Αναφορικά με τους εγγυητές, εξετάζεται το ενδεχόμενο να δοθεί η δυνατότητα απαλλαγής σε όσους εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Δηλαδή, ο εγγυητής θα αποδεσμεύεται εφόσον τήρησε τους όρους για τους οποίους εγγυήθηκε το δάνειο του οφειλέτη.
Καμία αλλαγή όμως δεν θα προβλέπεται σύμφωνα με παράγοντες της κυβέρνησης αναφορικά με το θέμα των εγγυητών δανείων που έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμα ως προς τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούν.
Συγκεκριμένα κάθε εγγυητής θα πρέπει να ξεκινά όλες τις αναγκαίες διαδικασίες εφόσον πληροί τους όρους για να υπαχθεί στον Νόμο Κατσέλη ώστε να μη βρεθεί υπό τον κίνδυνο να χάσει την πρώτη του κατοικία. Σήμερα αρκετοί θεωρούν ότι εφόσον ζητήσει την υπαγωγή του ο πιστωτής και η αίτηση γίνει αποδεκτή, αυτό ισχύει αυτόματα και για τον εγγυητή. Ομως είναι λάθος, ο εγγυητής ο ίδιος θα πρέπει να κινήσει τις σχετικές διαδικασίες.
Επιπλέον, σημαντικό σημείο στις αλλαγές που έρχονται είναι και η απλοποίηση της διαδικασίας παραχώρησης της κρατικής επιδότησης που μπορεί να ορίζει το δικαστήριο σε περιπτώσεις οικονομικά ασθενέστερων οφειλετών προς τους πιστωτές τους.
Με μία υπεύθυνη δήλωση οι οφειλέτες θα μπορούν χωρίς γραφειοκρατικές διαδικασίες να παραχωρούν το δικαίωμα στις τράπεζες ή το Δημόσιο ή σε τρίτους ώστε να εισπράττουν το μέρος της επιδότησης ανάλογα με τις οφειλές και την απόφαση του δικαστηρίου. Αυτό αφορά τις περιπτώσεις οφειλετών με κύρια κατοικία αντικειμενικής αξίας 120.000 και ετήσιο εισόδημα που υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις το Δημόσιο μπορεί να καλύψει για διάστημα τριών ετών έως και το 95% των μηνιαίων δόσεων.