Το ευρώ επιβίωσε από την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008, τα αλλεπάλληλα επεισόδια του ελληνικού δράματος, τη διάσωση της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και των ισπανικών τραπεζών καθώς και από το «κούρεμα» των καταθέσεων στην Κύπρο. Και το βράδυ της Κυριακής, κανείς μπορούσε να ακούσει τον αναστεναγμό ανακούφισης, καθώς το κοινό νόμισμα γλίτωσε από ακόμα μία υπαρξιακή απειλή, εκείνη του Frexit. Ομως, πριν ακόμα κοπάσουν τα επινίκια στις αγορές για την επικράτηση του Εμανουέλ Μακρόν απέναντι στη Μαρίν Λε Πεν και τους ευρωσκεπτικιστές στη Γαλλία, οι αναλυτές έσπευσαν να χαλάσουν το πάρτι. Η επόμενη υπαρξιακή κρίση για το ευρώ «μαγειρεύεται» στη μοναδική χώρα που βγήκε χαμένη από το ευρωπαϊκό project, αλλά και στη μοναδική από τις αδύναμες οικονομίες του Νότου που θεωρείται «too big to fail, too big to bail out» (δηλαδή πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει, αλλά και πολύ μεγάλη για να διασωθεί). Σύμφωνα με όλες τις αναλύσεις, η Ιταλία είναι τώρα «ο ελέφαντας μέσα στο δωμάτιο» για την ευρωζώνη, αναφέρει το epebndisinews.
«Ο πραγματικός ακραίος κίνδυνος είναι η ιταλική κατάσταση, γιατί η Ιταλία δεν έχει αναπτυχθεί εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες. Επομένως, ενώ στις ΗΠΑ η κρίση είναι μια μακρινή ανάμνηση, στην Ευρώπη διατηρεί έντονη παρουσία», εξήγησε στο CNBC ο πρόεδρος της UBS, Αξελ Βέμπερ. Κατά την άποψη του πρώην προέδρου της Bundesbank, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι εξελίξεις στην Ιταλία είναι πολύ πιο σημαντικές για το μέλλον του ευρώ απ’ ό,τι η άνοδος των λαϊκιστών και τα αποτελέσματα των εκλογών σε Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία. «Κατά την άποψή μας, η χώρα οδεύει προς τον αυξανόμενο ευρωσκεπτικισμό, τον κατακερματισμό του Κοινοβουλίου και την πολιτική αστάθεια», προβλέπει η Eurasia Group.
Με τον σκόπελο των γαλλικών εκλογών να έχει πια ξεπεραστεί, όλοι οι προβολείς στρέφονται τώρα στην Ιταλία. «Η Γαλλία υποβαθμίζεται ως ανησυχία για τις αγορές και μια άλλη εστία προβληματισμού θα πάρει τη θέση της», προειδοποιεί ο αναλυτής της Rabobank, Ρίτσαρντ ΜακΓκουάιρ. Με δημόσιο χρέος στο 130% του ΑΕΠ (το μεγαλύτερο μετά το ελληνικό), τουλάχιστον έναν προβληματικό τραπεζικό τομέα και μια οικονομία που βαλτώνει, η Ιταλία είναι προφανής στόχος. Το παζλ συμπληρώνεται από τις επερχόμενες γενικές εκλογές, που θα πραγματοποιηθούν κάποια στιγμή στους επόμενους 12 μήνες, με φόντο τη σταδιακή ολοκλήρωση του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που θα αφήσει την ιταλική οικονομία χωρίς «δίχτυ ασφαλείας», και μάλιστα τη στιγμή που θα είναι πιο ευάλωτη.
Η απόφαση της Fitch, την περασμένη Παρασκευή, να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της Ιταλίας μόλις δύο βαθμίδες πάνω από την κατηγορία «junk» ήταν μάλλον η πρώτη προειδοποιητική βολή. «Οι συνεχείς δημοσιονομικές αποκλίσεις της Ιταλίας, η αναβολή της προσαρμογής, η αδύναμη οικονομική ανάπτυξη και η συνεπαγόμενη αποτυχία να μειώσει τα υψηλά επίπεδα του δημόσιου χρέους την καθιστούν πιο ευάλωτη σε πιθανά σοκ», εξήγησαν οι αναλυτές της Fitch. «Αυτό επιτείνεται από το αυξανόμενο πολιτικό ρίσκο και τη συνεχιζόμενη αδυναμία στον τραπεζικό τομέα, ο οποίος χρειάστηκε τη σχεδιασμένη επέμβαση του κράτους σε τρεις τράπεζες από τον Δεκέμβριο».
Ο συνασπισμός-φωτιά και η ευμετάβλητη ρητορική
Για τις αγορές, που στρέφουν αυτό τον καιρό το βλέμμα τους στις βρετανικές εκλογές του Ιουνίου και τις γερμανικές του Σεπτεμβρίου, οι εξελίξεις στην Ιταλία μοιάζουν πιο μακρινές. Ομως, τους επόμενους μήνες αναμένεται να μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον, καθώς η Deutsche Bank θεωρεί ότι οι Ιταλοί θα προσφύγουν στις κάλπες τον επόμενο Φεβρουάριο, χωρίς ωστόσο να αποκλείει το ενδεχόμενο επίσπευσης των εκλογών και διεξαγωγής τους πριν από τα τέλη του 2017.
Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, ο νικητής των εκλογών αυτών δεν θα είναι άλλος από το Κίνημα των Πέντε Αστέρων. Η Eurasia Group δίνει πιθανότητες 60% στη νίκη του κόμματος, αλλά μόνο 15% στον τελικό σχηματισμό κυβέρνησης από τον αντισυστημικό Μπέπε Γκρίλο. Βέβαια, το σενάριο που θα προκαλέσει οικονομικό και πολιτικό σεισμό σε όλη την Ευρώπη είναι αυτό ενός κυβερνητικού συνασπισμού όπου θα ενώσουν τις δυνάμεις τους τα αντιευρωπαϊκά κόμματα των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας του Βορρά.
Με φόντο τη δημοσκοπική άνοδο του Γκρίλο, οι αναλυτές προσπαθούν να καταγράψουν τις διαθέσεις του απέναντι στο ευρώ, για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι αυτές είναι τουλάχιστον ασαφείς και μεταβάλλονται από καιρό σε καιρό. Τα Πέντε Αστέρια ξεκίνησαν με αίτημα για άμεση έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ, για να «μαλακώσουν» αργότερα τη στάση τους με μία πρόταση για σχετικό δημοψήφισμα και να υιοθετήσουν τις τελευταίες εβδομάδες τη σκέψη ενός παράλληλου νομίσματος.
Θύελλα στην Ευρώπη, μπλόκο στην Ελλάδα
Είναι σίγουρο ότι η αντιευρωπαϊκή επιχειρηματολογία του κόμματος των Πέντε Αστέρων βρίσκει πρόσφορο έδαφος σε μια χώρα που, όπως δείχνουν τα στοιχεία, είναι η μοναδική που έγινε φτωχότερη (σε επίπεδο κατά κεφαλήν ΑΕΠ) από τότε που υιοθέτησε το κοινό νόμισμα. Με την Ιταλία να έχει χάσει το ένα τέταρτο της βιομηχανικής της παραγωγής μέσα στην ευρωζώνη, δεν είναι τυχαίο ότι οι ψηφοφόροι αυτής της παραδοσιακά φιλοευρωπαϊκής χώρας γυρίζουν την πλάτη τους στο ευρώ. Σήμερα, μόλις τέσσερις στους δέκα Ιταλούς πιστεύουν ότι το κοινό νόμισμα ήταν μια καλή ιδέα και μόλις ένα από τα τέσσερα μεγάλα κόμματα προτίθεται να κατέβει στις επερχόμενες εκλογές με ατζέντα υπέρ του ευρώ.
Επειτα από αυτά, είναι ξεκάθαρο ότι οι ιταλικές εκλογές υπόσχονται να προκαλέσουν από ένα νέο κύμα αβεβαιότητας έως έναν πραγματικό σεισμό στην ευρωζώνη. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, μια κυβέρνηση των Πέντε Αστέρων θα μπορούσε να κόψει τον δρόμο της Αθήνας προς τις αγορές και να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες ενός τέταρτου μνημονίου, προειδοποιεί η Eurasia Group.