Αυτοί που κάποτε υποστήριζαν ότι οι αγορές θα χορεύουν με νταούλια και βιολιά, ή ήσαν εντελώς αστοιχείωτοι ή επρόκειτο για θλιβερούς πολιτικούς καιροσκόπους.
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Περνώντας κανείς από τους ουρανοξύστες της Γουώλ Στρητ ή του Σίτιτου Λονδίνου και του παραρτήματός του στο Κάναρι Γουάρφ, θα εντυπωσιαστεί από την κλίμακα και το εύρος του σύγχρονου χρηματοπιστωτικού τομέα.
Λογότυπα παρουσιάζουν οικείες επωνυμίες, όπως Citigroup και HSBC. Πιο διακριτικές μπρούτζινες πινακίδες δηλώνουν οργανισμούς που δεν έχουν δοσοληψίες με το κοινό.
Το σημαντικότερο επιτελικό κτίριο του κλάδου, η έδρα της Goldman Sachs στον αριθμό 200 της Γουέστ Στρητ του Μανχάτταν, δεν έχει διακριτικά, διατηρεί την ανωνυμία. Το συγκρότημα είναι υπερπολυτελές, οι λιμουζίνες πανταχού παρούσες. Όσοι έχουν γραφεία στις αίθουσες των εκτελεστικών στελεχών κερδίζουν σε έναν μήνα περισσότερα χρήματα απ’ όσα θα κερδίσουν οι περισσότεροι άνθρωποι σε μία ολόκληρη ζωή. Τί κάνουν, όμως, οι ένοικοι αυτών των γραφείων;
«Σε βαθμό που η φαντασία μπορεί να συλλάβει ασχολούνται ο ένας με τον άλλον», γράφει, με αρκετή δόση ειρωνείας, ο γνωστός Βρεταννός καθηγητής Τζων Κέϊ στο βιβλίο του Με Τα Λεφτά Των Άλλων (εκδόσεις Κέδρος). Και ίσως να μην έχει άδικο, αν λάβει κανείς υπ’ όψιν του ποια είναι σήμερα η δύναμη των αγορών,κυριως στο επιπεδο της χρηματοδοτησης δημοσιων δαπανων.
Είναι αυτές που ο πρωθυπουργός μας, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης το 2014, είχε δηλώσει ότι θα τις έκανε να χορεύουν με νταούλια και βιολιά…
Να όμως που, ως πρωθυπουργός σήμερα, καλείται ο ίδιος να χορέψει στον ρυθμό των αγορών, το μέγεθος των οποίων προκαλεί ίλιγγο.
«Ας φανταστεί κανείς ότι τα περιουσιακά στοιχεία μόνον των βρεταννικών τραπεζών είναι περίπου 7 τρισεκατομμύρια στερλίνες (περίπου 9 τρισεκατομμύρια ευρώ), ποσό τετραπλάσιο από το σύνολο του ετήσιου εισοδήματος όλων των κατοίκων της χώρας … Είναι όμως και πενταπλάσιο από τις συνολικές υποχρεώσεις του βρεταννικού κράτους», τονίζει ο καθηγητής Τζων Κέϊ.
Από πού όμως προκύπτει αυτό το απίστευτο χρήμα και πόσο βοηθά στην ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας και στην διεύρυνση της συλλογικής ευημερίας; Στο σημείο αυτό τα πράγματα γίνονται πολύ πιο σύνθετα και βεβαίως δυσκολονόητα.
Από την δεύτερη πετρελαϊκή κρίση κα μετά, το 1979, το παγκόσμιο εμπόριο αυξήθηκε τέσσερις φορές περίπου, αλλά οι διεθνείς ροές κεφαλαίων πήγαν σαράντα φορές πιο πάνω. Για παράδειγμα, στις μέρες μας, η αξία των καθημερινών δοσοληψιών σε ξένο συνάλλαγμα είναι σχεδόν εκατονταπλάσια της αξίας των καθημερινών συναλλαγών σε προϊόντα και υπηρεσίες. Ο ετήσιος όγκος πληρωμών που διεκπεραιώνεται στην Βρεταννία είναι 75 τρισεκατομμύρια στερλίνες –περίπου σαράντα φορές μεγαλύτερος από το εθνικό της εισόδημα.
Οι συναλλαγές σε χρεόγραφα αυξήθηκαν ταχύτατα, αλλά η εκρηκτική αύξηση του όγκου της χρηματοπιστωτικής δραστηριότητας αποδίδεται κυρίως στην ανάπτυξη των αγορών παραγώγων (αποκαλούνται έτσι επειδή η αξία τους προκύπτει από την αξία άλλων χρεογράφων). Εάν τα χρεόγραφα αποτελούν αξιώσεις επί περιουσιακών στοιχείων, τα παράγωγα χρεόγραφα αποτελούν αξιώσεις επί άλλων χρεογράφων και η αξία τους εξαρτάται από την τιμή και τελικά από την αξία των χρεογράφων που αποτελούν την βάση αναφοράς τους. Από την στιγμή που δημιουργούνται παράγωγα χρεόγραφα, μπορεί κανείς να δημιουργήσει και άλλα στρώματα παραγώγων –και πάει λέγοντας. Η αξία των χρηματοοικονομικών τίτλων που αποτελούν την βάση των συμβολαίων παραγώγων είναι τριπλάσια της αξίας όλων των υλικών περιουσιακών στοιχείων του κόσμου.Συμβαλλει δε στις περιφημες τραπεζικες μοχλευσεις,οι οποιες πυροδοτησαν και την κριση του 2008.
Εύκολα λοιπόν μπορεί να καταλάβει κανείς ότι η σύγχρονη χρηματοοικονομία, η οποία λειτουργεί μέσω των αγορών, όσο εικονικός και αν είναι ο χαρακτήρας της, αποτελεί το ζωτικότερο κομμάτι του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Και αυτό είναι μία πραγματικότητα που κανείς δεν μπορεί να ανατρέψει, εκτός και αν θέλει να καταποντισθεί ο ίδιος. Ρωτήστε επί του θέματος τους Κινέζους κομμουνιστές και έχουν πολλά να σάς διδάξουν. Σε αντίθεση, βέβαια, με τον φίλο του πρωθυπουργού μας, τον δικτάτορα της Βενεζουέλας Ν. Μαδούρο, ο οποίος πήγε να παίξει με τις αγορές και σήμερα στην χώρα του μία τομάτα τιμάται 240 ευρώ(!) ή δύο κοντέινερ τοπικό χρήμα.
Ακόμα περισσότερο, ο χρηματοπιστωτικός τομέας παίζει σήμερα τεράστιο ρόλο και στην πολιτική. Είναι δε το μεγάλο στήριγμα του κρατισμού και ο κορυφαίος χρηματοδότης των πολιτικών. Χωρίς τις αγορές, λοιπόν, οικονομία και πολιτική είναι καταδικασμένες σε ασφυξία. Το ίδιο, όμως, και οι χώρες που δεν θέλουν να προσαρμοστούν σε παγκόσμιους πλέον κανόνες παιχνιδιού, όπου οι πιο ευφυείς κερδίζουν. Σε όποιον δε δεν αρέσουν αυτές οι εξελίξεις. Υπάρχει και η εκδοχή της Βενεζουελας…