Όσο περισσότερο η ανθρωπότητα κινείται προς το μέλλον, τόσο πιο εμφανείς γίνονται οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των επιλογών της στην πραγματικότητα.
Αρκεί να ληφθούν υπόψη η κλιματική αλλαγή σε σχέση με την εξόρυξη και αξιοποίηση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας με αντίτιμο την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα ή η χρησιμοποίηση πλαστικών στον τομέα της διάθεσης προϊόντων σε σχέση με την ρύπανση των θαλασσών και την παραγωγή πλαστικών μικροσωματιδίων, τα οποία τρώνε τα ψάρια και μέσω αυτών στο πλαίσιο της τροφικής αλυσίδας καταλήγουν στον άνθρωπο.
Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Ακόμη και οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών έχουν σχέση τόσο με την κλιματική αλλαγή όσο και με την ανισορροπία, που επικρατεί ως προς την οικονομική ανάπτυξη των κοινωνιών, που συνθέτουν την παγκόσμια κοινότητα.
Βέβαια αυτά τα πλανητικής εμβέλειας προβλήματα θα οξύνονται σε βάθος χρόνου, αν δεν αντιμετωπισθούν τα γενεσιουργά αίτια, με αποτέλεσμα να προκαλούνται επικίνδυνες ανισορροπίες για τις μελλοντικές γενιές, οι οποίες θα διαμορφώσουν νέα δεδομένα στις συνθήκες ζωής (π.χ. αύξηση θερμοκρασίας, κοινωνικές αναταράξεις, ρύπανση της ατμόσφαιρας κ.λ.π.).
Το πιο μεγάλο και απειλητικό για την ανθρώπινη οντότητα πρόβλημα όμως είναι η δύσκολη και αργή συνειδητοποίηση τόσο από τους πολίτες όσο και από το πολιτικό σύστημα της επείγουσας ανάγκης για την λήψη μέτρων, τα οποία μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις αρνητικές επιπτώσεις των επιλογών του παρελθόντος, αλλά ταυτοχρόνως αλλάζουν το ισχύον μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης.
Ιδιαιτέρως το πολιτικό σύστημα έχει την κύρια ευθύνη για την προοπτική, που μπορεί να έχει η πορεία προς το μέλλον, διότι ως παράγων πραγμάτωσης του κοινωνικού συμφέροντος λαμβάνει δεσμευτικές αποφάσεις για όλα τα κοινωνικά συστήματα (οικονομικό, υγείας, εργασιακό, ενεργειακό κ.λ.π.).
Το επεσήμανε με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο η 16χρονη Σουηδή μαθήτρια και ακτιβίστρια Greta Thunberg στις Βρυξέλλες, όπου σε εκδήλωση με την συμμετοχή και του Jean-Claude Juncker είπε, ότι στην «Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να μειωθεί η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα το λιγότερο 80% μέχρι το 2030». Ειδάλλως οι ευρωπαίοι πολιτικοί «θα μείνουν στην ιστορία ως οι μεγαλύτεροι απατεώνες όλων των εποχών» (Zeit online, 21.2.2019).
Κινούμενη στο ίδιο μήκος κύματος η Γερμανίδα φοιτήτρια και ακτιβίστρια Luisa Neubauer σε συνέντευξη της στον γερμανικό τηλεοπτικό σταθμό ZDF είπε, ότι «βρισκόμαστε στην μεγαλύτερη κρίση της ανθρωπότητας και δεν μπορούμε μόνο να παρατηρούμε, πως άλλοι άνθρωποι οδηγούν το μέλλον μας πάνω στα βράχια».
Αυτό πρέπει να συνειδητοποιηθεί από τους πολίτες γενικά και ιδιαιτέρως από τις δομές της κοινωνίας πολιτών και να ευαισθητοποιηθούν, ώστε να δραστηριοποιηθούν ανάλογα για την διαμόρφωση των προϋποθέσεων για ένα βιώσιμο μέλλον.
Οι νέοι αρχίζουν να λειτουργούν ως συλλογικό υποκείμενο σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Σουηδία, Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο). Βέβαια ακόμη δεν έχουν αποκτήσει την ύψιστη μαζικότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι όμως πολύ σημαντικό, ότι αρχίζει πλέον να συνειδητοποιείται από τη νέα γενιά, ότι οι σημερινές επιλογές και πολιτικές αποφάσεις αφορούν κυρίως την δική της ιστορική διαδρομή και των επόμενων γενεών.
Αυτή η συνειδητοποίηση και η κατ’ επέκταση ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση συμβάλλουν στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της εξέλιξης. Το θέμα είναι, εάν αυτό γίνεται αντιληπτό στο σωστό χρόνο και από το πολιτικό σύστημα. Η εμπειρική προσέγγιση της πραγματικότητας δεν δείχνει κάτι τέτοιο. Οι αποφάσεις και η μετατροπή τους σε εφαρμοσμένη πολιτική κινούνται πολύ αργά, οπότε και η αποτελεσματικότητα τους είναι προς το παρόν υποθετική.
Είναι λυπηρό και οδηγεί σε πολύ απαισιόδοξες σκέψεις η βραχυπρόθεσμη πολιτική οπτική, η οποία ταυτίζει την πολιτική δράση και τον σχεδιασμό της κοινωνικής πορείας στο μέλλον με τον βιολογικό χρόνο μιας ή δύο γενεών το πολύ.Το ίδιο ισχύει και για την κυρίαρχη οπτική των πολιτών.
Με τους νέους είναι διαφορετικά τα δεδομένα, διότι ο βιολογικός τους χρόνος έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος. Γι’ αυτό και ενεργοποιούνται για την ποιότητα και την βιωσιμότητα της μελλοντικής πραγματικότητας. Ανάλογα μάλιστα με την ηλικία τους προβληματίζονται για το «δέον γενέσθαι» ακόμη και σε ατομικό επίπεδο.
Η ευθύνη για ένα βιώσιμο μέλλον δεν είναι μόνο συλλογική, κοινωνική. Είναι και ατομική και σχετίζεται με την ατομική λειτουργία ακόμη και στην καθημερινότητα, ενώ άπτεται και του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης και οικονομικής δραστηριοποίησης.
Προς αυτή την κατεύθυνση και σύμφωνα με την ισχυρότερη περιγραφική σκέψη σε σύγκριση με την αφηρημένη, που διαθέτει ένας 7χρονος μαθητής στην πρώτη τάξη του Δημοτικού με ελληνική και γερμανική υπηκοότητα, όπως ο Thomas Hansch, κινείται και το κείμενο του για την συμβολή, που μπορεί να έχει ο άνθρωπος, ως άτομο, για την οικοδόμηση ενός βιώσιμου μέλλοντος.
Οι επισημάνσεις του έχουν πρακτικό προσανατολισμό και είναι άμεσα εφαρμόσιμες:
Είναι καλύτερα να τρώει κανείς λιγότερο κρέας. Τα ζώα χρειάζονται πολύ νερό και πολύ γρασίδι.
Ο κάθε ερασιτέχνης ψαράς παρακαλώ να μην ψαρεύει πάνω από δύο κιλά ψάρια την εβδομάδα. Διαφορετικά σύντομα δεν θα υπάρχουν πια ψάρια στη θάλασσα, στις λίμνες και στα ποτάμια.
Παρακαλώ, μην πετάτε σκουπίδια στη θάλασσα, γιατί θα εξαφανισθούν τα ψάρια και τα δελφίνια.
Καλύτερα είναι να χρησιμοποιεί κανείς φωτοβολταϊκά, γιατί δεν παράγουν βλαβερά αέρια. Μπορούν να τοποθετηθούν ή στη σκεπή ή στην αυλή ή στο μπαλκόνι του σπιτιού.
Καλό θα είναι να μαζεύουμε το νερό της βροχής σε ένα κουβά και να το χρησιμοποιούμε για πότισμα. Έτσι δεν σπαταλάμε το νερό της βρύσης και δεν έχουμε υψηλό λογαριασμό από την ΕΥΔΑΠ.
Τα μεγάλα αλιευτικά πλοία είναι καλό να μην ψαρεύουν πάνω από ένα τόνο ψάρια την ημέρα. Και παρακαλώ να ρίχνουν τα σπάνια ψάρια πάλι στη θάλασσα. Και να μην ψαρεύουν όρκα ή αρκτοφάλαινα.
Παρακαλώ, ξαναχρησιμοποιείτε τα παλιά φαναράκια.
Παρακαλώ, μην πετάτε πλαστικά στη θάλασσα, γιατί τα ψάρια τα τρώνε και έτσι τα τρώνε και οι άνθρωποι.
Μην πετάτε τα πλαστικά έξω, γιατί έτσι τα αναπνέουμε, όταν διαλύονται. Επιστρέφετε τα μπουκάλια.
Παρακαλώ, αν γίνεται, χρησιμοποιείτε το ποδήλατο ή πηγαίνετε με τα πόδια.
Παλιά ρούχα να δωρίζονται ή να πωλούνται.
Από παλιά ρούχα μπορούν να ραφτούν καινούργια ρούχα ή άλλα πράγματα.
Αν έχει κανείς πολλά πιάτα για πλύσιμο, παρακαλώ να χρησιμοποιήσει το πλυντήριο πιάτων, γιατί καταναλώνει λιγότερο νερό.
Παρακαλώ, μην χρησιμοποιείτε πλαστικές σακούλες. Βάλτε το κολατσιό για το σχολείο είτε σε χάρτινες σακούλες είτε σε κουτάκια.
Παρακαλώ, τα μπρατσάκια για το κολύμπι, εάν δεν χρειάζονται πια, να δωρίζονται ή να πωλούνται.
Οι επισημάνσεις και παραινέσεις του Thomas Hansch από το ένα μέρος εισηγούνται πολύ συγκεκριμένες στάσεις και συμπεριφορές σε ατομικό επίπεδο για την προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος, με στόχο την οικοδόμηση ενός βιώσιμου μέλλοντος.
Από το άλλο όμως εμμέσως θέτουν ερωτήματα για την λειτουργικότητα του ισχύοντος μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης και οικονομικής δραστηριοποίησης (π.χ. καταναλωτισμός και χρήση επικίνδυνων υλικών στο πλαίσιο της διάθεσης προϊόντων, όπως είναι το πλαστικό).
Η νέα γενιά περιμένει απαντήσεις στα θέματα, που «βάζει» με τις διαδηλώσεις, οι οποίες πραγματοποιούνται κάθε εβδομάδα (Friday for Future) σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις απέχοντας από τα σχολικά μαθήματα.
Σίγουρα δεν αποτελεί απάντηση η επικρατούσα λογική στα πολιτικά πρόσωπα και κόμματα, η οποία δεν υπερβαίνει τα όρια του πολιτικού πραγματισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η «διακήρυξη» της γερμανίδας καγκελαρίου Angela Merkel, ότι «υποστηρίζω τις μαθήτριες και τους μαθητές, που αγωνίζονται στους δρόμους για την προστασία του κλίματος», αλλά αμέσως συμπλήρωσε, ότι ως κυβέρνηση πρέπει να ισορροπίσουν την διατήρηση των θέσεων εργασίας και την δυναμική της οικονομίας με τους στόχους της προστασίας του κλίματος.
Ουσιαστικά είπε, ότι το κλίμα θα «προστατεύεται» ανάλογα με την δυναμική της οικονομίας. Με αυτό τον τρόπο όμως δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι, που τίθενται από τις κυβερνήσεις για το κλίμα, αν και έχουν δεσμευθεί με την υπογραφή συμφωνίας (Συμφωνία για το κλίμα, που υπεγράφη στο Παρίσι).
Δεν διαφαίνεται η ύπαρξη βούλησης για παρεμβάσεις στο ισχύον μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και οικονομικής δραστηριοποίησης, οι οποίες αμφισβητούν την λειτουργικότητα τους σε σχέση με τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες.
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν διαθέτει ούτε τον απαραίτητο χρόνο ούτε και σχεδιασμό για την προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος σε μακροπρόθεσμη βάση, ο οποίος υπερβαίνει τις γενικολογίες και την ιδεοληπτική τεκμηρίωση των «καλών του προθέσεων» για το κλίμα και το περιβάλλον.
Η νέα γενιά έχει πλέον το λόγο. Το μέλλον αφορά πρωτίστως αυτήν.