Η είδηση ότι ο οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch αναβάθμισε το αξιόχρεο της Ελλάδας στη βαθμίδα "ΒΒ" από "BB-" με θετική προοπτική, φέρνοντας τη χώρα ακόμη πιο κοντά στην επενδυτική βαθμίδα, δεν είναι αποκλειστικά μια ευχάριστη είδηση για την πορεία της οικονομίας μας.
Είναι μια βαθιά πολιτική είδηση. Μια καλή αφορμή για να θυμηθούμε τι συνέβη στη χώρα και να συνειδητοποιήσουμε πόσο εύκολα γκρεμίζεις και πόσο δύσκολα χτίζεις.
Της Σοφίας Βούλτεψη*
Στις 22 Νοεμβρίου 2014, παρά το γεγονός ότι διαρκούσαν οι πολύ δύσκολες διαπραγματεύσεις με την τρόικα, ο Fitch είχε διατηρήσει την βαθμολογία της Ελλάδας στο B, με σταθερές προοπτικές.
Η είδηση είχε τότε περάσει σχεδόν στα ψιλά, όπως και το γεγονός ότι ο οίκος έκανε ειδική αναφορά στην «αξιόλογη δημοσιονομική προσαρμογή» της χώρας μας τα τελευταία χρόνια, καθώς και στην πρόβλεψη για ανάπτυξη 0,5% του ΑΕΠ για το 2014 και 2,5% για το 2015, αλλά και στο γεγονός ότι ο προϋπολογισμός της Ελλάδας βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη του στόχου του 2014.
Όπως στα ψιλά πέρασε και το «αλλά» του οίκου, που δεν ήταν άλλο από τον διαφαινόμενο τότε κίνδυνο της πολιτικής αστάθειας. Όπως αναφερόταν στην ίδια έκθεση, «οι πρόωρες βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα το πρώτο τρίμηνο του 2015 είναι ένα πιθανό σενάριο και υπάρχει κίνδυνος η επόμενη ελληνική κυβέρνηση να υποστηρίζει λιγότερο τις οικονομικές και δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις».
Κανείς δεν μπορούσε δηλαδή να εγγυηθεί τίποτε για μια χώρα που μετά από έξι χρόνια ύφεσης ετοιμαζόταν να βγάλει το κεφάλι από το νερό, αλλά στην επιφάνεια την περιμένει χαμογελαστός αυτός που θα της κάνει την «πατητή».
Μια «πατητή» που προετοιμαζόταν συστηματικά, με υποσχέσεις και διακηρύξεις περί μη τήρησης των συμφωνιών, με τον Τσίπρα να κραυγάζει πως θα έσχιζε τα μνημόνια και θάταν ντάλα μεσημέρι και πως θα έδιωχνε τους τροϊκανούς με τις κλωτσιές.
Οι αναβαθμίσεις του 2014
Είχαμε κι’ άλλες καλές ειδήσεις από τους διεθνείς οίκους το 2014.
Στις 11 Απριλίου 2014, μετά την έξοδο της Ελλάδας στις αγορές, ο οίκος Fitch είχε αναφέρει πως «η επιστροφή της Ελλάδας στη διεθνή αγορά ομολόγων βοηθά στην κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών του δημοσίου της και τονίζει το μέγεθος της δημοσιονομικής και οικονομικής προσαρμογής της χώρας στο πλαίσιο του προγράμματος της ΕΕ και του ΔΝΤ».
Πρόσθετε ωστόσο ότι «παραμένουν σημαντικοί κίνδυνοι για το αξιόχρεο του ελληνικού δημοσίου και ότι παραμένει υψηλός ο πολιτικός κίνδυνος».
Στις 12 Μαΐου 2014, ο ιαπωνικός οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης R & I (Rating and Investment Information) ανακοίνωσε την αναβάθμιση του αξιόχρεου της Ελλάδας σε ξένο και εγχώριο νόμισμα στη βαθμίδα Β- με σταθερή προοπτική από τη βαθμίδα CC.
Στις 23 Μαΐου 2014, ο οίκος Fitch είχε αναβαθμίσει το αξιόχρεο του ελληνικού δημοσίου στη βαθμίδα Β με σταθερή προοπτική.
Στις 20 Ιουνίου 2014, ο οίκος Fitch είχε αναβαθμίσει το αξιόχρεο των εγγυημένων από το ελληνικό δημόσιο ομολόγων υψηλής εξασφάλισης τριών ελληνικών τραπεζών -της Εθνικής, της Alpha Bank και της Eurobank Ergasias- στη βαθμίδα Β, από Β-.
Στις 11 Ιουλίου 2014, σε αναβάθμιση της μακροπρόθεσμης πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας σε «Β» από «CCC» είχε προχωρήσει ο καναδικός οίκος αξιολόγησης DBRS, ενώ, παράλληλα, είχε αναβαθμίσει το outlook σε σταθερό από αρνητικό – ενώ τώρα, όπως είδαμε, επιμένει στο CCC.
Στις 2 Αυγούστου 2014, ο οίκος Moody’s είχε προχωρήσει στην αναβάθμιση του ελληνικού μακροπρόθεσμου αξιόχρεου (των ομολόγων) κατά δυο βαθμίδες, από Caa3 σε Caa1, με σταθερή προοπτική.
Στις 12 Σεπτεμβρίου 2014, ο οίκος Standard & Poor's είχε αναβαθμίσει το μακροπρόθεσμο αξιόχρεο της Ελλάδας σε B από B-, εκτιμώντας ότι οι κίνδυνοι για την δημοσιονομική προσαρμογή της χώρας είχαν αμβλυνθεί και με την σημείωση ότι αναμένει πως η ελληνική οικονομία θα βγει το 2015 από επτά χρόνια ύφεσης του ΑΕΠ της.
Όπως είπαμε, και τον Νοέμβριο ο οίκος Fitch επέμεινε στο Β, παρά το ότι είχε αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για τη χώρα.
Αρχίζει η κατηφόρα
Και λίγο μετά, άρχισε η κατηφόρα:
Στις 16 Ιανουαρίου 2015, λίγες μέρες πριν από τις εκλογές δηλαδή, ο Fitch προχώρησε στην αναθεώρηση της προοπτικής της Ελλάδας διαμορφώνοντάς τη σε «αρνητική» από «σταθερή», υποστηρίζοντας ότι η πολιτική αβεβαιότητα που επικρατούσε εν όψει των εκλογών μπορούσε να καθυστερήσει την πρόσβαση της χώρας στις αγορές και να βλάψει την ανάκαμψη της οικονομίας της.
Όπως αναφερόταν στη σχετική ανακοίνωση, «οι δημοσκοπήσεις για την 25η Ιανουαρίου δίνουν προβάδισμα στον ΣΥΡΙΖΑ, κάτι που έχει δημιουργήσει αμφιβολίες σχετικά με τη δημιουργία κυβερνητικής πολιτικής, ενώ παράλληλα καθιστά τις προοπτικές αβέβαιες».
Στις 27 Ιανουαρίου 2015, δυο μέρες μετά τις εκλογές που έφεραν στην εξουσία τους κ.κ. Τσίπρα και Καμμένο, ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Moody’s ανακοίνωσε ότι το αποτέλεσμα των ελληνικών εκλογών είναι πιστωτικά αρνητικό (credit negative) για την Ελλάδα, επειδή εντείνει τους κινδύνους αναχρηματοδότησης και ρευστότητας της χώρας, υπονομεύει την εμπιστοσύνη των καταθετών και έχει δυσμενή επίπτωση στις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξής της.
Οπότε, στις 27 Μαρτίου 2015 ο Fitch υποβάθμισε το μακροπρόθεσμο αξιόχρεο της Ελλάδας σε CCC από B και το βραχυπρόθεσμο αξιόχρεο σε C από B.
Δηλαδή, ο ίδιος οίκος που από τον Μάιο της προηγούμενης χρονιάς μας είχε αναβαθμίσει στο Β, μας έριξε στα σκουπίδια (όπως ονομάζεται η κατηγορία CCC) δυο μήνες μετά την έλευση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ στην εξουσία.
Και παραμείναμε στα «σκουπίδια»:
Στις 6 Φεβρουαρίου 2015, ο οίκος Standard & Poor's μας είχε υποβαθμίσει στο Β- με αρνητική προοπτική. Και στις 15 Απριλίου 2015, ο ίδιος οίκος μας υποβάθμισε από Β- σε CCC+ με αρνητική προοπτική. Στις 11 Ιουνίου 2015, μας υποβάθμισε από CCC+ σε CCC με επίσης αρνητική προοπτική.
Το ίδιο συνέβη και με όλους τους άλλους διεθνείς οίκους αξιολόγησης. Μας είχαν αναβαθμίσει στο Β στη διάρκεια του 2014 και μας καταβαράθρωσαν στο CCC το 2015.
Στις 27 Μαρτίου 2015 ο Fitch υποβάθμισε το μακροπρόθεσμο κρατικό αξιόχρεο της Ελλάδας σε CCC από B και το βραχυπρόθεσμο αξιόχρεο σε C από B.
Τον Απρίλιο του 2015 ο οίκος Moody’s υποβάθμισε την ελληνική οικονομία σε Caa2, από Caa1 διατηρώντας αρνητικό το outlook.
Τον ίδιο μήνα και ο οίκος Standard & Poor's υποβάθμισε το μακροπρόθεσμο αξιόχρεο του ελληνικού δημοσίου από B- σε CCC με αρνητική προοπτική.
Στις 15 Μαΐου 2015, σε υποβάθμιση των προοπτικών της ελληνικής οικονομίας προχώρησε ο καναδικός οίκος αξιολόγησης DBRS, με τις προοπτικές να χαρακτηρίζονται αρνητικές. Η νέα αξιολόγηση διαμορφώθηκε στο CCC – δηλαδή στα σκουπίδια!
Η ταφόπλακα του «δημοψηφίσματος»
Στις 29 Ιουνίου 2015 ο Standard & Poor's υποβάθμισε το κρατικό αξιόχρεο της Ελλάδας σε CCC- από CCC, με αρνητική προοπτική, εκτιμώντας ότι η πιθανότητα η Ελλάδα να βγει από την ευρωζώνη ήταν πλέον 50%.
Στις 30 Ιουνίου 2015, ο Fitch υποβάθμισε το κρατικό αξιόχρεο της Ελλάδας σε CC, επικαλούμενος την αποτυχία στις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Αθήνα και τους πιστωτές της και την ανακοίνωση της διεξαγωγής ενός δημοψηφίσματος το οποίο θεωρούσε κρίσιμο για το οικονομικό μέλλον της χώρας.
Παράλληλα, υποβάθμισε και το αξιόχρεο τεσσάρων ελληνικών τραπεζών, λόγω της επιβολής των capital control.
Την ίδια μέρα ήλθε και η υποβάθμιση από τον Standard and Poor's για τις τέσσερις μεγάλες ελληνικές τράπεζες, τις οποίες τοποθετούσε πλέον στη βαθμίδα της «μερικής χρεοκοπίας», μετά την επιβολή περιορισμών στις κινήσεις κεφαλαίων.
Στις 2 Ιουλίου 2015, όταν οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ ετοιμάζονταν για το γελοίο δημοψήφισμά τους, ο οίκος Moody's υποβάθμισε το μακροπρόθεσμο κρατικό αξιόχρεο της Ελλάδας σε Caa3 (από Caa2) με αρνητική προοπτική, λόγω των «κινδύνων που συνδέονται με τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος».
Και στις 26 Σεπτεμβρίου 2015, λίγες μέρες μετά τις δεύτερες εκλογές δηλαδή, ο οίκος Moody’s, επιβεβαίωσε την αξιολόγηση των κρατικών ομολόγων της Ελλάδας στο Caa3, βαθμολογία δηλαδή κατηγορίας «σκουπιδιών».
Και το χάλι συνεχίστηκε:
Στις 2 Σεπτεμβρίου 2016 ο Fitch είχε κρατήσει αμετάβλητη στο CCC τη μακροπρόθεσμη αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας, επιβεβαιώνοντας στο C τη βραχυπρόθεσμη αξιολόγηση της χώρας, σε εγχώριο και ξένο νόμισμα. Στις 9 Δεκεμβρίου 2016, επίσης ο οίκος DBRS επιβεβαίωσε το μακροπρόθεσμο αξιόχρεο της Ελλάδας στη βαθμίδα CCC (high).
Στις 20 Ιανουαρίου 2017, ο οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης S&P επιβεβαίωσε την βαθμολόγηση Β-/Β, ενώ τον Δεκέμβριο του 2016 ο οίκος Moody’s είχε χαρακτηρίσει ως πιστωτικά αρνητική εξέλιξη το προσωρινό πάγωμα των βραχυπρόθεσμων μέτρων για το χρέος (θυμάστε, μετά την καταβολή της περίφημης «13ης σύνταξης» που από την μια τσέπη μπήκε και από την άλλη βγήκε).
Στις 25 Φεβρουαρίου 2017, ο Fitch είχε διατηρήσει αμετάβλητο στην βαθμίδα CCC το κρατικό αξιόχρεο της Ελλάδας – ήταν τότε που πάλι οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ κραύγαζαν ότι… δεν θα υποχωρήσουν!
Χρειάστηκε να φθάσουμε στις 19 Αυγούστου του 2017 για να μας αναβαθμίσει ο Fitch σε Β-, το οποίο έγινε Β στις 16 Φεβρουαρίου 2018.
Συμπέρασμα: Ο Τσίπρας ο οποίος τον καιρό που πραγματοποιούσε την έφοδό του στην εξουσία μας καλούσε να πετάξουμε στα σκουπίδια τους οίκους αξιολόγησης, οδήγησε ολόκληρη τη χώρα στα σκουπίδια, παρέλαβε τις αξιολογήσεις στο Β και τις πέταξε στα CCC, υπέγραψε ένα τρίτο αχρείαστο μνημόνιο παραδίδοντας το σύνολο της δημόσιας περιουσίας στο αιωνόβιο υπερταμείο και όλα τα δάνεια των Ελλήνων (εξυπηρετούμενα και μη) στα ξένα funds, τα «κοράκια της καταστροφής» όπως τα αποκαλούσε, και μετά άρχισε να πανηγυρίζει επειδή τρία χρόνια μετά την απόλυτη καταστροφή έγιναν κάποιες δειλές αναβαθμίσεις.
Η πρόσφατη αναβάθμιση, αποδεικνύει πόσο εύκολα πέφτει μια χώρα στα σκουπίδια και τι αγώνας απαιτείται για να βγάλει ξανά το κεφάλι από το νερό…
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, Ν.Δ., πρώην υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και κυβερνητική εκπρόσωπος, δημοσιογράφος.