Η συμφωνία ΗΠΑ-Τουρκίας για τις πολεμικές συγκρούσεις στην Β.Συρία περί προσωρινής εκεχειρίας πέντε ημερών, μοιάζει με συμφωνία σε ξένο αχυρώνα, αφού τις εξελίξεις καθορίζει η Ρωσία στη συνάντηση Πούτιν- Ερντογάν στο Σότσι.
Φρονούμε ότι η Ρωσία έδειξε αρχικά παθητική στάση στις προθέσεις της Άγκυρας για εισβολή, όχι μόνον λόγω της πρόσφατης σχέσης της με τον Ερντογάν όσον αφορά την προμήθεια των S400, την κατασκευή του πυρηνικού του εργοστασίου στο Ακούγιου κλπ, την υπονόμευση δι’αυτού του τρόπου του ΝΑΤΟ και την εν γένει επιρροή της μέσω αυτού στην ευρύτερη περιοχή, αλλά για ένα επιπλέον σημαντικό λόγο.
Του Λάμπρου Γ. Ροϊλού*
Αλλά για να γίνει κατανοητός αυτός ο λόγος είναι χρήσιμη μια ανασκόπηση της κατάστασης στον Συριακό «εμφύλιο» σχεδόν ένα χρόνο πριν.
Αυτή θα χρησιμεύσει παράλληλα για να κατανοηθεί πως το δίδυμο Ερντογάν-Τραμπ έφεραν τα πάνω κάτω στο θέμα του τερματισμού του πολέμου.
Η συνάντηση Τραμπ-Πούτιν στο Ελσίνκι στις 16/7/18, παρά το πλήθος των αρνητικών σχολίων που συγκέντρωσε, φαινόταν να προοιωνίζει το τέλος του Συριακού εμφυλίου:
Αυτή η θέση είναι σύμφωνη και με την εκτίμηση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ ( με δραστηριότητα του ιδρύματος του στη Μέση Ανατολή) σε άρθρο του Αυγούστου 2018: «Στη σύνοδο κορυφής του Ελσίνκι, τον Ιούλιο, οι πρόεδροι Τραμπ και Πούτιν συμφώνησαν, όπως αναφέρουν τα ρεπορτάζ, να σταματήσουν τον πόλεμο στη Συρία και να προωθήσουν την απομάκρυνση των ιρανικών στρατευμάτων.
Ο πρόεδρος Τραμπ άφησε επίσης να εννοηθεί ότι είναι διατεθειμένος να αποδεχθεί την παραμονή του Μπασάρ Aσαντ στην εξουσία και να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη Συρία…
Παρά τις επιτυχίες του κυβερνητικού στρατού, που υποστηρίζεται από Ρωσία και Ιράν, οι Κούρδοι που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ ελέγχουν το 27% της επικράτειας, στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της χώρας, σύμφωνα με στοιχεία του Ιδρύματος Κάρτερ. Τον Ιούλιο, κουρδική αντιπροσωπεία μετέβη στη Δαμασκό για να διαπραγματευτεί το καθεστώς της ντε φάκτο αυτονομίας στις περιοχές της. Είναι μια θετική εξέλιξη, την οποία πρέπει να ενθαρρύνουμε.
Η αντιπολίτευση, που συνεχίζει να ελέγχει τη βορειοδυτική επαρχία Ιντλίμπ, θα ήταν καλό να εξετάσει την πιθανότητα πολιτικού διαλόγου με τη Βαγδάτη, καθώς η συνέχιση της ένοπλης αντιπαράθεσης δεν φαίνεται να έχει τύχη. Τέλος, το καθεστώς των υπό τουρκικό έλεγχο θυλάκων στη βορειοδυτική Συρία πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο διεθνούς παρέμβασης.
Πολλοί Σύροι πιστεύουν ότι σχεδόν οποιαδήποτε ειρήνευση, ακόμη και μια ατελής ή άσχημη, είναι προτιμότερη από τη συνέχιση της βίας. Η εναλλακτική είναι ένα κατεστραμμένο, για δεκαετίες, κράτος στην καρδιά της Μέσης Ανατολής.»
Βάσιμες ελπίδες για το τέλος του εμφυλίου αποτελούσε τότε η διαδοχή των πιο κάτω δεδομένων:
(1) Η κατάληψη από τον Συριακό στρατό του Άσαντ και ο έλεγχος του 70% της Συρίας και των σημαντικότερων πόλεων.
(2) Η χωρίς δημόσια προβολή, συμφωνία Πούτιν-Νετανιάχου τον Μάϊο 2018 βάσει της οποίας οι Ιρανικής προέλευσης και υποστήριξης μαχητές και εγκαταστάσεις τους θα απομακρυνθούν από τα Συριακά σύνορα με το Ισραήλ (ιδίως στα Ισραηλινά υψώματα του Γκολάν) σε βάθος 80 χιλιομέτρων και θα αντικατασταθούν από δυνάμεις του Συριακού στρατού.
(3) Σε αυτήν συμφωνήθηκε/επιβεβαιώθηκε ότι από πλευράς Ισραήλ δεν θα υπάρξει αντίρρηση στην συνέχιση του καθεστώτος Άσαντ στην Συρία, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει σε σημαντικό βαθμό ενδεχομένως και πέραν της πιο πάνω ζώνης των Ισραηλινών συνόρων αποχώρηση των Ιρανικής προέλευσης/ υποστήριξης δυνάμεων/ εγκαταστάσεων.
(4) Ο τότε σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του κ.Τραμπ, John Bolton μετά την επίσκεψή του στη Μόσχα για να προετοιμάσει τη συνάντηση Τραμπ- Πούτιν, δήλωσε ότι είναι ενδεχόμενο να υπάρξει συμφωνία παραμονής του Άσαντ στην εξουσία (μετά από εκλογές;) σε ανταλλαγή με την αποχώρηση των Ιρανικών δυνάμεων από τη Συρία.
(5) Οι ΗΠΑ μετά την κατάληψη και του τελευταίου σημαντικού προπύργιου των αντικαθεστωτικών από το Συριακό στρατό της Νταράα (και με το ενδεχόμενο αποχώρησης τους) δήλωσαν ότι θα σταματήσουν την υποστήριξη των ανταρτών αυτών μαχητών (που όμως όπως φαίνεται συνεχίστηκε από τον Ερντογάν στο Αφρίν και στο Ιντλίμπ.)
Όσο για τις ανησυχίες της Τουρκίας στα σύνορα με τους Κούρδους της Συρίας θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με παρόμοιο τρόπο που την αντιμετώπισε το Ισραήλ. Δηλαδή αντικατάσταση των Κουρδικών δυνάμεων από στρατό του Άσαντ κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία και σε βάθος 30χλμ.
Αλλά ο Σουλτάνος είχε άλλα στο μυαλό του…
Το δίδυμο Ερντογάν/Τραμπ αποτρέπει το τέλος του πολέμου ένα χρόνο νωρίτερα:
Ούτως εχόντων των πραγμάτων η Ιστορία που γραφόταν τότε, δεν είχε λάβει υπ’ όψιν της τις ανεξερεύνητες βουλές του σουλτάνου Ερντογάν και τους τρόπους που καταφέρνει να χειραγωγεί τον πλανητάρχη/dealer κ.Τραμπ.
Έτσι την 12/12/2018 ο Ερντογάν εκδηλώνει εκ νέου την παλιά πρόθεση του να εισβάλει στο Μαμπίζ της Συρίας, για να εκδιώξει από εκεί τους Κούρδους μαχητές του YPG, που χαρακτηρίζει τρομοκράτες.
Την 19/12/2018 δημοσιεύεται ότι ο Τραμπ μετά από τηλεφωνική συνομιλία με τον Ερντογάν ανακοινώνει (παρά τις αντίθετες γνώμες του πενταγώνου) την άμεση απόσυρση των Αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία «γιατί το Ισλαμικό κράτος (ISIS) νικήθηκε».
Εν συνεχεία στον απόηχο των συνεχιζόμενων αντιδράσεων και δέκα ημέρες μετά την αρχική δήλωση, ο Τραμπ δηλώνει ότι δεν φεύγει άμεσα από τη Συρία, αλλά σε εύθετο χρόνο, και με την προϋπόθεση ότι θα τηρηθούν από την Τουρκία δύο όροι: (α) Η καταπολέμηση και εξαφάνιση των υπολειμμάτων του ISIS και (β) η υπόσχεση του Ερντογάν ότι δεν θα πλήξει τους Κούρδους του YPG !!!
Μετά τις βαρβαρότητες που είχαν γίνει στην κατάληψη του Αφρίν από τους Τούρκους, (όπου ο Κούρδος εκπρόσωπος τύπου N.Mahmoud μίλησε για εθνοκάθαρση), ήδη από τότε οι Κούρδοι συνδιαλέγονταν με τον Άσαντ για την προστασία τους και την αντικατάσταση δυνάμεων τους από τον Συριακό στρατό στο Μαμπίζ.
Η 3η εισβολή και η παγίδα του Πούτιν:
Μετά την τρίτη εισβολή των τούρκων την 9/10/19 και το «άδειασμα» των Κούρδων από τον Τραμπ (που τους έκανε εύκολη λεία στις προθέσεις του Ερντογάν) ο Πούτιν προέβλεπε ότι οι Κούρδοι θα προστρέξουν στον Άσαντ, ενδίδοντας στην μελλοντική κυριαρχία του επί της Κουρδικής περιοχής.
Ο Άσαντ ήδη ήλεγχε το 70% της Συρίας και είχε γίνει ντε φάκτο αποδεκτός, ή έστω ανεκτός, σαν η κυρίαρχη Συριακή αρχή τόσο από τον Αραβικό κόσμο όσο και από το Ισραήλ και ΗΠΑ.
Οπότε με το 27% περίπου που αντιπροσώπευε η ελεγχόμενη από τους Κούρδους περιοχή, θα καθίστατο απόλυτος κυρίαρχος της επικράτειας (πλην του Αφρίν και μέρος του Ιντλίμπ που παρέμεναν υπό Τουρκική κατοχή). Δύο ημέρες πριν την εισβολή ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου κ.Πεσκόφ είχε δηλώσει ότι η Ρωσία αναγνωρίζει «το δικαίωμα της Τουρκίας να εγγυηθεί την ασφάλειά της».
Οι Ρώσοι λοιπόν μπορεί να ισχυριστεί κανείς, ότι παγίδευσαν τον Ερντογάν (χωρίς αρχικά να του αντιταχθούν, και να τον δυσαρεστήσουν) δίνοντάς του και αυτοί το πράσινο φως για την εισβολή. Αυτό έγινε ώστε να θέσουν τους Κούρδους και την Κουρδική περιοχή υπό την κυριαρχία του Άσαντ, στον οποίο ήταν βέβαιο -από την προηγηθείσα ιστορία του Δεκεμβρίου 2018- ότι θα προστέξουν αυτοί.
Εν συνεχεία οι Ρώσσοι -συνεπικουρούντες τις Συριακές δυνάμεις του Άσαντ- τώρα χαράσσουν στον Σουλτάνο την κόκκινη γραμμή τους στη Συρία, που είναι να μην θιγεί ο Άσαντ, ο Συριακός στρατός, και η εδαφική ακεραιότητα της Συρίας.
Στην Συρία η Ρωσία έχει τη μοναδική της στρατιωτική βάση στην θάλασσα της Μεσογείου (στην Ταρτούς), συν μια αεροπορική βάση στην Λατάκεια και έχει την κυριαρχική επιρροή στη χώρα αυτή, καθώς και στις φιλοΙρανικές στρατιωτικές δυνάμεις εκεί. Μέσω των τελευταίων αυτών και των φιλοΙρανικών στρατιωτικών δυνάμεων στο Ιράκ, της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, των Χούτι στην Υεμένη, του ίδιου του Ιράν, ασκεί σε ένα βαθμό σημαντική επιρροή σε όλο το τόξο της μέσης Ανατολής από το Ιράν μέχρι τη Συρία και την Υεμένη. Ενώ έχει άριστες σχέσεις με τον Νετανιάχου, ενδεχομένως και με την πιθανή μελλοντική διαδοχή κυβέρνηση στο Ισραήλ.
Σε καμία περίπτωση ο Πούτιν δεν θα διακινδυνεύσει τις θέσεις του στην Συρία για να κάνει το χατίρι του Ερντογάν.
Ενόψει όλων αυτών, αναμένεται ο Πούτιν να θέσει τέρμα στις κατακτητικές επιδιώξεις του Σουλτάνου, ζητώντας του να αποδεχθεί μια ζώνη ασφαλείας, μόνο με στρατεύματα του Άσαντ και απόσυρση από εκεί των Κούρδων μαχητών, ίσως με κάποιους παρατηρητές Τούρκους ή/και του ΟΗΕ.
Αντιθέτως ο Ερντογάν αν δεν υπακούσει και συμβιβαστεί, θα διακινδυνεύσει πολλά.
Άγνωστο είναι αν προέβλεψε τέτοια εξέλιξη, δηλαδή με την εισβολή να θέσει τους Κούρδους υπό τον Άσαντ, που εν μέρει τον συνέφερε για να επιτύχει τη ζώνη ασφαλείας, έστω και χωρίς την παραμονή του Τουρκικού στρατού σε αυτήν.
Σε κάθε περίπτωση αυτό θα έθετε και θέτει τέρμα στις Οθωμανικές κατακτητικές του επιδιώξεις.
Μπορεί να του χρυσωθεί το χάπι με ανάθεση μέρους της ανοικοδόμησης της Συρίας με επάνοδο και Σύρων προσφύγων από την Τουρκία, αλλά στις φυσικές τους θέσεις, όχι με υποκατάσταση των Κούρδων στη ζώνη ασφαλείας και την ουσιαστική εθνοκάθαρση εκεί.
Οι Κούρδοι θα πρέπει να αρκεστούν σε κάποια περιορισμένη αυτονομία, πολιτισμική, και διοικητική, αντίστοιχη με μια περιφερειακή, δημοτική, αυτονομία που υπάρχει και σε όλες τις δημοκρατικές χώρες για τις επαρχίες τους, υπό την κυριαρχική κεντρική εξουσία του Συριακού κράτους.
Μπορεί ο Σουλτάνος να είναι απρόβλεπτος αλλά ο Πούτιν δεν είναι Τραμπ. Ξέρει να παίζει άριστα το γεωπολιτικό σκάκι και με τον τρόπο του να επιβάλλεται.
Λυπηρό αυτό για την Δύση, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα. Ας διδαχθεί από αυτό.
*Συντ δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω-συγγραφέας-ερευνητής