Αν είναι κάτι που τρομάζει τους πολίτες και προκαλεί πανικό στις κυβερνήσεις (και την οικονομία βεβαίως) αυτό δεν είναι άλλο από το κούρεμα καταθέσεων. Η απώλεια μέρους ή του συνόλου των αποταμιεύσεων για κάποιον αποτελεί αιτία πολέμου και γι’ αυτό γίνονται πάντα προσπάθειες να αποφευχθεί κάτι τέτοιο.
Μετά τα διπλά μηνύματα για την τύχη των τραπεζών που έστειλε την περασμένη εβδομάδα ο Γιάννης Δραγασάκης, επανήλθε στη συζήτηση το ενδεχόμενο να κουρευτούν καταθέσεις σε περίπτωση δραματικών εξελίξεων με τα κόκκινα δάνεια.
Όπως λένε οι γνωρίζοντες, μια νέα ανακεφαλαιοποίηση, η τέταρτη κατά σειρά, θα μπορούσε να λάβει δραματικές διαστάσεις. Κανένας δεν την προβλέπει στους κόλπους των τραπεζιτών στην παρούσα φάση, όλοι την τρέμουν.
Σύμφωνα με τα «Νέα Σαββατοκύριακο», οι προειδοποιήσεις Δραγασάκη, έβαλαν στο κάδρο τους φορολογούμενους, οι οποίοι – στο απευκταίο σενάριο – κινδυνεύουν να πληρώσουν τα σπασμένα. Δεν είναι μόνο οι φορολογούμενοι, συμπληρώνει πηγή η οποία είναι σε θέση να γνωρίζει το μέγεθος των προβλημάτων του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Σε ακραία σενάρια, μη ορατά υπό τις παρούσες συνθήκες, είναι και οι καταθέτες.
Από το 2016 έχει τεθεί σε ισχύ η πανευρωπαϊκή οδηγία για το bail in και παρότι τραπεζικές και ευρωπαϊκές πηγές αποκλείουν το ενδεχόμενο ενεργοποίησής της στην Ελλάδα, υπάρχει.
Η οδηγία προβλέπει πως αν μια τράπεζα βρεθεί σε σημείο πτώχευσης, οι μέτοχοι είναι οι πρώτοι που θα καλύπτουν το κόστος αναδιάρθρωσης. Στη συνέχεια, ζητείται από τους πιστωτές να συνεισφέρουν, ενώ τελευταίοι συμβάλλουν εκείνοι που έχουν μη καλυπτόμενες καταθέσεις (ποσά μεγαλύτερα των 100.000 ευρώ).
Καμία ελληνική τράπεζα δεν απειλείται σήμερα από ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Οπως επανέλαβε πρόσφατα ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, οι ελληνικές τράπεζες είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες, με υψηλότερους μάλιστα των απαιτούμενων ελάχιστων δεικτών και μόλις πέρυσι πέρασαν μια ακόμα δοκιμασία stress test.
Οι καταθέσεις επιχειρήσεων και νοικοκυριών στις τράπεζες ύστερα από χρόνια διαρκούς συρρίκνωσης, πέρυσι αυξήθηκαν κατά 8,1 δισ. ευρώ φτάνοντας τα 134,5 δισ. ευρώ. Στο ερώτημα εάν διατρέχουν κίνδυνο, αρμόδιες πηγές απαντούν κατηγορηματικά αρνητικά, υπό τις παρούσες συνθήκες.
Εκτός και εάν οι χειρισμοί της κυβέρνησης στο θέμα των κόκκινων δανείων αγνοήσουν παντελώς τις αντοχές του τραπεζικού συστήματος προτάσσοντας μόνο το αποτέλεσμα της κάλπης.
Ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, συνέστησε σοβαρότητα σε όλες τις πλευρές. Αυτήν τη σοβαρότητα περιμένουν οι θεσμοί να επιδείξει η κυβέρνηση προκειμένου να μη διαταραχθεί στο ελάχιστο η σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος και συνακόλουθα η μεταμνημονιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας.
Η πρόταση της κυβέρνησης, η οποία εστάλη στους θεσμούς, προβλέπει νέο όριο προστασίας της πρώτης κατοικίας στα 250.000 ευρώ, έναντι 280.000 ευρώ, προκαλώντας την έντονη αντίδραση των τραπεζών. Η «ετυμηγορία» των θεσμών αναμένεται και οι πρώτες ενδείξεις δεν είναι θετικές.
Σε περίπτωση μονομερών ενεργειών κόντρα στις αντοχές οικονομίας και τραπεζών, οι θεσμοί διαμηνύουν πως η δόση των 750 εκατ. ευρώ που θα κριθεί στο Eurogroup της 11ης Μαρτίου, θα είναι μόνο το πρώτο σοκ.
Τι λένε οι τράπεζες
Όπως αναφέρουν τα «ΝΕΑ», στους κόλπους των τραπεζιτών είναι κοινό μυστικό πως εάν δεν αντιμετωπιστεί δραστικά και αποτελεσματικά το θέμα των κόκκινων δανείων ( 44% του συνόλου ή 84 δισ. ευρώ) αργά ή γρήγορα κάθε άλλο παρά μπορεί να αποκλειστεί μια ενδεχόμενη νέα ανακεφαλαιοποίηση.
Υπενθυμίζεται ότι έχουν γίνει τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις (2013: 28,5 δισ. ευρώ, 2014: 8,3 δισ. ευρώ και 2015: 10,7 δισ. ευρώ) και αν χρειαστεί τέταρτη δύσκολα θα βρεθεί ιδιώτης να βάλει νέα κεφάλαια, ενώ η κρατική ενίσχυση αποκλείεται. Ετσι, στο προσκήνιο θα μπορούσε να έρθει η οδηγία για το Bail in.
Μια κρίσιμη παράμετρος στην οδηγία για τη «διάσωση με ίδια μέσα» – όπως μεταφράζεται στα ελληνικά η οδηγία για το Bail in – είναι ότι δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση όπου πρόκειται για ένα πρόβλημα συστημικό.
Στην ελληνική περίπτωση, το θέμα των κόκκινων δανείων είναι ξεκάθαρα συστημικό ζήτημα. Θεωρητικά, λοιπόν, αυτή και μόνο η πτυχή απενεργοποιεί τον κίνδυνο να συζητηθεί ενδεχόμενο για κούρεμα καταθέσεων. Οπως παρατηρεί, όμως, στέλεχος με γνώση των τραπεζικών εξελίξεων, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι θα συμβεί εάν ανακύψει πρόβλημα σε μία τράπεζα.
Τι έγινε στην Κύπρο
Τον Σεπτέμβριο του 2011, η κυπριακή οικονομία υποβαθμίστηκε απ’ όλους τους μεγάλους οίκους αξιολόγησης. Παρά τον χαμηλό της πληθυσμό και τη μικρή της οικονομία, η Κύπρος έχει ιδιαίτερα ανεπτυγμένο τραπεζικό κλάδο. Μετά το κούρεμα του ελληνικού χρέους, η έκθεση των κυπριακών τραπεζών σ’ αυτό άγγιξε τα 22δις €, πόσο μεγαλύτερα από το εγχώριο προϊόν της Κύπρου.
Το διακρατικό δάνειο που είχε λάβει η Κύπρος από τη Ρωσία ύψους 2,5 δις ευρώ, ικανό για να καλύψει τις δανειακές ανάγκες της Κύπρου μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2013, ήταν πλέον ανεπαρκές.
Μετά από την υποβάθμιση της κυπριακής οικονομίας από τον οίκο Moody’s, στις 13 Μαρτίου 2012, και από τον οίκο Fitch, στις 25 Ιουνίου 2012, η Κύπρος αιτήθηκε την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης. Αντιπροσωπεία της τρόικας κατέφθασε στην Κύπρο, στις 25 Ιουνίου 2012, και διαπραγματεύτηκε με την κυβέρνηση του νησιού τους όρους του δανείου.
Η κυπριακή κυβέρνηση εξέφρασε τη διαφωνία της στο αρχικό σχέδιο και οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν τους επόμενους μήνες. Στις 30 Νοεμβρίου 2012, η κυπριακή κυβέρνηση συμφώνησε με την τρόικα τους όρους διάσωσης της κυπριακής οικονομίας, απομένοντας μόνο να συμφωνηθεί το ακριβές ποσό της αναχρηματοδότησης των τραπεζών.
Η συμφωνία περιλάμβανε λήψη μέτρων, όπως περικοπές σε μισθούς και κοινωνικές παροχές, επιπλέον φορολόγηση ειδών πολυτελείας, καυσίμων, τυχερών παιχνιδιών κλπ.
Στις 16 Μαρτίου 2013 επήλθε συμφωνία με την κυπριακή κυβέρνηση στο ποσό των 10 δις €.
Αποφασίστηκε επίσης να αντληθούν επιπλέον 5,8 δις € με φορολόγηση- κούρεμα των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες. Το κούρεμα ορίστηκε στο 6,7% για καταθέσεις έως 100.000 € και 9,9% για καταθέσεις που υπερβαίνουν τα 100.000 €.
Η συμφωνία απορρίφθηκε από το κυπριακό κοινοβούλιο στις 19 Μαρτίου 2013 με 36 ψήφους κατά (19 ΑΚΕΛ, 8 ΔΗΚΟ, 5 ΕΔΕΚ, 2 ΕΥΡΩΚΟ, 1 Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντιστών, 1 ανεξάρτητος) 19 αποχές (ΔΗΣΥ) και μία απουσία.
Στις 25 Μαρτίου οι υπουργοί οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κατέληξαν σε νέο σχέδιο, με βάση το οποίο κουρεύονται κατά 40% οι καταθέσεις των κυπριακών τραπεζών που υπερβαίνουν τα 100.000 €, και συγχωνεύονται οι τράπεζες Κύπρου και Λαϊκή.