Αν σκεφτούμε ότι τα τρία βασικά χαρακτηριστικά του κράτους είναι η κυριαρχία στο εθνικό έδαφος, ο Στρατός και το νόμισμα, τότε σε ό,τι αφορά το τελευταίο, ίσως να ζούμε το λυκόφως των κρατών αφού οι μεγάλοι ψηφιακοί γίγαντες κάνουν τα πρώτα βήματά τους στην έκδοση νομισμάτων και στον τραπεζικό χώρο.
Την περασμένη εβδομάδα η Google ανακοίνωσε ότι θα προσφέρει τραπεζικούς λογαριασμούς σε συνεργασία με τη Citigroup, η Apple παρέχει ήδη πιστωτική κάρτα σε συνεργασία με την Goldman Sachs και το Facebook φτιάχνει ούτε λίγο ούτε πολύ ένα δικό του ψηφιακό νόμισμα, το Libra, το οποίο θα διαχειρίζεται μια κοινοπραξία εταιρειών από τον χρηματοπιστωτικό κλάδο και θα υπόκειται στην ελβετική νομοθεσία.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ήδη ανησυχούσαν για την παντοδυναμία των αμερικανικών ψηφιακών κολοσσών, που έχουν θέσει στο περιθώριο τις ευρωπαϊκές εταιρείες, αλλά τώρα πλέον πολλοί βλέπουν να απειλείται η οικονομική και νομισματική κυριαρχία των εθνικών κρατών, αναφέρει το newmoney.
Οι Κινέζοι, από την πλευρά τους, ανακοίνωσαν ότι ετοιμάζουν το δικό τους κρυπτονόμισμα, το οποίο ορισμένοι αναλυτές, όπως ο καθηγητής του Χάρβαρντ Κένεθ Ρογκόφ, χαρακτηρίζει πραγματική απειλή, διότι μπορεί να κλονίσει ακόμα και την εμπιστοσύνη που έχει η παγκόσμια αγορά στη δυνατότητα των ΗΠΑ να χρησιμοποιούν το δολάριο για να προωθούν τα συμφέροντά τους. Σχετικό άρθρο του στο Project Syndicate έχει τίτλο: «Τα μεγάλα ρίσκα του επερχόμενου ψηφιακού νομισματικού πολέμου».
Αλλά και ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρουνό Λεμέρ έχει χαρακτηρίσει το Libra του Facebook απειλή για τη νομισματική κυριαρχία των κρατών και προτείνει τη δημιουργία ενός κρυπτονομίσματος το οποίο θα διαχειρίζονται οι κεντρικές τράπεζες.
Οι ανησυχίες των Ευρωπαίων -και όχι μόνο- για τη δράση των μεγάλων ψηφιακών μονοπωλίων εκφράζεται πλέον ανοιχτά από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες. Λίγες ώρες πριν από την ανακοίνωση της Google, η Γερμανίδα καγκελάριος Aνγκελα Μέρκελ, μιλώντας σε συνέδριο για τα προσωπικά δεδομένα είχε δηλώσει ότι η Ευρώπη πρέπει να έχει τον έλεγχο των δεδομένων από τους γίγαντες της Silicon Valley ώστε να ανακτήσει την ψηφιακή κυριαρχία της αντί να εξαρτάται από την Amazon, τη Microsoft και την Google.
Λίγες ημέρες νωρίτερα, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν σε συνέντευξή του στον «Economist» -στην οποία χαρακτήρισε το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό»- είχε πρώτος μιλήσει για ψηφιακή κυριαρχία, επισημαίνοντας τον κίνδυνο ότι σε λίγο καιρό, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν θα μπορούν να εγγυηθούν στους πολίτες την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων τους.
Επικίνδυνα μονοπώλια
Στον πυρήνα του προβλήματος βρίσκεται το γεγονός ότι οι ψηφιακοί γίγαντες έχουν εξελιχθεί σε μονοπώλια, τα οποία όμως δεν εντάσσονται πάντα στον παραδοσιακό ορισμό της έννοιας, ο οποίος εξετάζει μια συγκεκριμένη αγορά. Ωστόσο η έκταση των εργασιών τους και το γεγονός ότι γνωρίζουν σχεδόν τα πάντα για τη συμπεριφορά των χρηστών σε διάφορα πεδία (από τα ταξίδια, τις προτιμήσεις τους ως αναγνώστες, ακόμα και για τις επιλογές τους σε θέματα που εκτείνονται από τα πολιτικά κόμματα μέχρι τις προσωπικές σχέσεις) τους έχει καταστήσει απόλυτους κυρίαρχους. Κάθε εταιρεία στον χώρο της είναι μοναδική παγκοσμίως.
Στις ΗΠΑ, η γερουσιαστής των Δημοκρατικών Ελίζαμπεθ Γουόρεν, που διεκδικεί το χρίσμα για τις προεδρικές εκλογές του 2020, έχει κεντρικό θέμα της εκστρατείας της το σπάσιμο μονοπωλίων όπως το Facebook σε μικρότερες εταιρείες, άποψη την οποία υιοθετούν πλέον αρκετοί πολιτικοί, νομικοί και τεχνοκράτες.
Είναι φανερό, λοιπόν, γιατί η είσοδος και των τριών αυτών κολοσσών στα χρηματοπιστωτικά προκαλεί ανατριχίλες στις ίδιες τις τράπεζες, παγκοσμίως, οι οποίες μέχρι τώρα έχαναν κύκλο εργασιών από μικρές ευέλικτες εταιρείες χρηματοπιστωτικής τεχνολογίας, τις λεγόμενες Fintech, οι οποίες τσιμπούσαν μικρά και ειδικά κομμάτια της αγοράς από τις αργοκίνητες τράπεζες. Τώρα, όμως, στο παιχνίδι μπαίνουν οι γίγαντες της αγοράς και ουδείς αμφιβάλλει ότι μπορούν να προσφέρουν περισσότερες, καλύτερες και φθηνότερες υπηρεσίες. Η Goldman Sachs πριν από μερικά χρόνια είχε υιοθετήσει τη λογική ότι «δεν είμαστε πια τράπεζα, αλλά εταιρεία τεχνολογίας», αλλά φαίνεται ότι τελικά τα πράγματα κινούνται αντίστροφα. Οι εταιρείες τεχνολογίας γίνονται πλέον και τράπεζες, αφού οι τελευταίες δεν πρόλαβαν να μετασχηματιστούν. Ο κίνδυνος, όμως, δεν είναι μόνο για τον τραπεζικό κλάδο.
Φωτιές ανάβει το Libra
Ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Λεμέρ είναι ο πιο εκδηλωτικός πολέμιος του κρυπτονομίσματος Libra που ετοιμάζει το Facebook, το οποίο έχει χαρακτηρίσει κίνδυνο για τους καταναλωτές και σοβαρό «συστημικό κίνδυνο», ενώ έχει δηλώσει ότι θα επιχειρήσει να μπλοκάρει την επέκτασή του στην Ευρώπη, καθώς απειλεί τη νομισματική κυριαρχία της Ευρωζώνης.
Ο επικεφαλής της Facebook Μαρκ Ζάκερμπεργκ υπέστη τόσο σφοδρή κριτική κατά την ακρόασή του ενώπιον του Κογκρέσου για το Libra, που μερικές από τις μεγάλες εταιρείες που είχαν ανακοινώσει ότι συμμετείχαν στο σχέδιο, όπως η Visa, η Mastercard, η eΒay κ.ά., τελικά αποσύρθηκαν. Λίγες ημέρες νωρίτερα είχε αποσυρθεί η PayPal.
Σημεία των καιρών: η ανακοίνωση της Google έγινε μια ημέρα μετά την αποκάλυψη ότι η συνεργασία της με την εταιρεία ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης Ascendant, μία από τις μεγαλύτερες στις ΗΠΑ, προέβλεπε και τη μυστική μεταφορά των ιατρικών δεδομένων 50 εκατομμυρίων Αμερικανών.
Για δε την Ευρώπη η απειλή είναι διπλή. Διότι η Γηραιά Ηπειρος βρίσκεται πολύ πίσω από τις ΗΠΑ σε όλους τους τομείς τεχνολογίας και ψηφιακής οικονομίας. Οι Κινέζοι είναι πρωτοπόροι στην κατασκευή εξοπλισμού, οι δε Αμερικάνοι ηγούνται σε ψηφιακές πλατφόρμες οι οποίες συγκεντρώνουν και εκμεταλλεύονται προσωπικά δεδομένα και έχουν πλέον εξελιχθεί σε μονοπώλια. Πάνω σε αυτά τα μονοπώλια των αμερικανικών εταιρειών σκοντάφτουν όλες οι απόπειρες της Ευρώπης να δημιουργήσει και εκείνη ένα σύστημα καινοτομίας και να αναδείξει ευρωπαϊκές εταιρείες ως πρωταγωνίστριες σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι «New York Times» παρουσίασαν τη χαρακτηριστική περίπτωση μιας ευρωπαϊκής εταιρείας ηλεκτρονικού εμπορίου, της Kelkoo, η οποία ιδρύθηκε το 1999 και ήταν πρωταγωνίστρια στο ηλεκτρονικό εμπόριο στην Ευρώπη. Η ίδια το 2009 κατήγγειλε την Google ότι την «έπνιγε» με αθέμιτο ανταγωνισμό και όντως τελικά δικαιώθηκε το 2017. Δώρον άδωρον, όμως, αφού η Google πλήρωσε μεν τότε ένα πρόστιμο περίπου 2,5 δισ. ευρώ, αλλά η Kelkoo είχε εν τω μεταξύ καταρρεύσει, ενώ και η ανάδειξη άλλων παικτών στην αγορά αυτή είναι πρακτικά αδύνατη αφού η αμερικανική εταιρεία ελέγχει πλέον την αγορά.
Κάτι τέτοια βλέπουν οι τραπεζίτες πλέον και χάνουν τον ύπνο τους.