Η παγκόσμια οικονομία είναι στην καλύτερη κατάσταση των τελευταίων ετών. Τα χρηματιστήρια κάνουν ράλι, οι τιμές του πετρελαίου κινούνται ανοδικά και ο κίνδυνος ταχείας επιβράδυνσης στην Κίνα, κάτι που αποτελούσε βασική πηγή ανησυχίας πριν από έναν χρόνο, καταλαγιάζουν.
Ωστόσο, καθώς οι πολιτικοί ηγέτες, οι CEOs και οι κορυφαίοι τραπεζίτες πραγματοποιούν την ετήσια συνάντησή τους στις Ελβετικές Άλπεις, στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός, το κλίμα κάθε άλλο παρά «εορταστικό» είναι.
Σύμφωνα με το Reuters, κάτω από το «λούστρο» της αισιοδοξίας για τις οικονομικές προοπτικές, κείτεται η έντονη ανησυχία για το αυξανόμενα τοξικό πολιτικό κλίμα, αλλά και μια βαθιά αίσθηση αβεβαιότητας αναφορικά με την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, που θα ξεκινήσει την τελευταία ημέρα του φόρουμ.
Πέρυσι, η πλειοψηφούσα γνώμη ήταν πως ο Τραμπ δεν είχε πιθανότητες να εκλεγεί. Η νίκη του, λιγότερο από μισό χρόνο αφότου οι Βρετανοί ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν ένα «χαστούκι» για τις αρχές που είναι τόσο πολύτιμες για τις ελίτ στο Νταβός, από την παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο, μέχρι τις πολυμερείς σχέσεις.
Ο Τραμπ εκπροσωπεί ένα νέο λαϊκισμό που εξαπλώνεται στον αναπτυγμένο κόσμο και απειλεί την μεταπολεμική φιλελεύθερη δημοκρατική τάξη. Εν όψει των εκλογών σε Ολλανδία, Γαλλία, Γερμανία και ενδεχομένως Ιταλία, φέτος, η νευρικότητα στους συμμετέχοντες στο φόρουμ του Νταβός είναι έκδηλη.
«Ασχέτως του πως βλέπεις τον Τραμπ και τις θέσεις του, η εκλογή του έχει οδηγήσει σε μια βαθύτατη αίσθηση αβεβαιότητας και αυτό θα επισκιάσει το Νταβός», σχολίασε ο CEO της International Crisis Group, Jean-Marie Guehenno.
Ο Moises Naim του Carnegie Endowment for International Peace ήταν ακόμα πιο «ωμός»: «Υπάρχει ομοφωνία ότι κάτι τεράστιο συμβαίνει, παγκόσμιο και από πολλές απόψεις πρωτοφανές. Όμως δεν γνωρίζουμε ποιες είναι οι αιτίες, ούτε πώς να το αντιμετωπίσουμε».
Οι τίτλοι στα πάνελ συζήτησης στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, που ξεκινά στις 17 Ιανουαρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 20 Ιανουαρίου, δείχνουν το ανησυχητικό νέο τοπίο. «Πιεσμένοι και θυμωμένοι: Πώς να διορθώσουμε την κρίση της Μεσαίας Τάξης», «Πολιτική φόβου ή ανταρσία των ξεχασμένων;», «Η ανεκτικότητα στο σημείο καμπής;» και «Η μετά-ΕΕ εποχή», είναι ορισμένοι από τους τίτλους.
Η λίστα των ηγετών που θα συμμετέχουν στο φετινό φόρουμ είναι επίσης ενδεικτική. Η… ατραξιόν θα είναι ο Xi Jinping, ο πρώτος Κινέζος πρόεδρος που θα συμμετέχει στο Νταβός. Η παρουσία του θεωρείται ένδειξη της αυξανόμενης βαρύτητας του Πεκίνου στον κόσμο, σε μια περίοδο που ο Τραμπ υπόσχεται μια πιο απομονωτική προσέγγιση, με την Αμερική να έρχεται πρώτα, και η Ευρώπη είναι απασχολημένη με τα δικά της προβλήματα, από το Brexit μέχρι την τρομοκρατία.
Παρούσα θα είναι και η πρωθυπουργός της Βρετανίας, Τερέζα Μέι, που έχει επωμιστεί το ακανθώδες καθήκον να βγάλει τη χώρα της από την ΕΕ. Όμως η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, τακτική «θαμώνας» του Νταβός, δεν θα παρευρεθεί.
«Χαρές στο ασανσέρ»
Ίσως το κεντρικό ερώτημα στο Νταβός - μιας τετραήμερης εκδήλωσης που περιλαμβάνει συζητήσεις, γεύματα και πάρτι στα οποία συζητούνται διάφορα θέματα, από την τρομοκρατία και την τεχνητή νοημοσύνη μέχρι την ευεξία- είναι αν οι ηγέτες μπορούν να συμφωνήσουν στις βασικές αιτίες του λαϊκού θυμού και να αρχίσουν να αρθρώνουν μια απάντηση.
Έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για τα παγκόσμια ρίσκα, που δημοσιοποιήθηκε πριν το Νταβός, τονίζει την «ελαχιστοποίηση της λαϊκής εμπιστοσύνης στους θεσμούς», σημειώνοντας ότι η ανάκτηση της εμπιστοσύνης στην πολιτική διαδικασία και στους ηγέτες θα είναι δύσκολη υπόθεση.
Ο Guy Standing, συγγραφέας πολλών βιβλίων για το νέο «πρεκαριάτο», μια τάξη ανθρώπων που δεν έχουν εργασιακή ασφάλεια και αξιόπιστα εισοδήματα, θεωρεί ότι περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να σκέφτονται ότι η ιδέα του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς πρέπει να ανατραπεί, περιλαμβανομένων και αυτών που έχουν επωφεληθεί περισσότερο από αυτήν.
«Οι κυρίαρχοι εταιρικοί τύποι δεν θέλουν τον Τραμπ και τους ακροδεξιούς απολυτάρχες», σχολίασε ο Standing, ο οποίος προσεκλήθη για πρώτη φορά στο Νταβός. «Θέλουν μια βιώσιμη παγκόσμια οικονομία στην οποία θα μπορούν να κάνουν business. Όλο και περισσότεροι είναι αρκετά λογικοί ώστε να αντιλαμβάνονται ότι έχουν κάνει μεγάλες υπερβάσεις».
Όμως ο Ian Bremmer, πρόεδρος του Eurasia Group, δεν είναι σίγουρος.
Θυμήθηκε πρόσφατο ταξίδι του στα κεντρικά γραφεία της Goldman Sachs στη Νέα Υόρκη, όπου είδε τραπεζίτες να «το γιορτάζουν στα ασανσέρ», με το ράλι στα χρηματιστήρια και τις προοπτικές για περικοπές φόρων και απορρύθμιση υπό την προεδρία Τραμπ. Τόσο ο CEO της Goldman Sachs, Lloyd Blankfein, όσο και της JP Morgan, Jamie Dimon, θα βρίσκονται στο Νταβός.
«Αν θέλεις να βρεις ανθρώπους που θα ενώσουν τις φωνές τους και θα πουν ότι ο καπιταλισμός έχει ουσιαστικά χαλάσει, το Νταβός δεν είναι το κατάλληλο μέρος», σημείωσε ο Bremmer.
Αργεί η αλλαγή
Ο Suma Chakrabarti, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης θεωρεί πως «μια μοντέρνα εκδοχή της παγκοσμιοποίησης» είναι δυνατή, παραδέχεται όμως πως θα χρειαστεί χρόνο για να προκύψει.
«Θα είναι χρειαστεί πολύς καιρός για να πειστούν πολλοί άνθρωποι πως υπάρχει μια διαφορετική προσέγγιση», σημειώνει.
Ωστόσο, ορισμένοι συμμετέχοντες ανησυχούν πως ο ρυθμός της τεχνολογικής αλλαγής και η περίπλοκη φύση της παγκόσμιας οικονομίας καθιστούν δύσκολο για τους ηγέτες να διαμορφώσουν και να ελέγξουν τα γεγονότα, πόσω μάλλον να αναμορφώσουν το παγκόσμιο σύστημα.
Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008/2009 και η μεταναστευτική κρίση του 2015/2016 εξέθεσαν την ανικανότητα των πολιτικών, βαθαίνοντας τη λαϊκή δυσαρέσκεια και ωθώντας τον κόσμο προς λαϊκιστές που προσφέρουν απλές εξηγήσεις και λύσεις.
Το πρόβλημα, σύμφωνα με τον Ian Goldin του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, είναι πως σε πολλά από τα σημαντικότερα ζητήματα, από την κλιματική αλλαγή μέχρι τη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα, μόνο η πολυμερής συνεργασία μπορεί να φέρει αποτελέσματα. Και αυτό ακριβώς είναι που απορρίπτουν οι λαϊκιστές.
«Η κατάσταση της παγκόσμιας πολιτικής είναι στην χειρότερη κατάσταση που ήταν ποτέ», δηλώνει. «Σε μια περίοδο που χρειαζόμαστε περισσότερο συντονισμό για να αντιμετωπίσουμε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και άλλα συστημικά ρίσκα, απομονωνόμαστε όλο και περισσότερο».