Μέχρι το τέλος του 2019 προβλέπεται να έχει αντικατασταθεί η πλειοψηφία των σταθμών διοδίων προκειμένου να υλοποιηθεί ο σχεδιασμός της κυβέρνησης για αναλογική χρέωση δορυφορικής τεχνολογίας και οπτικής αναγνώρισης πινακίδων, σε όλο το εθνικό δίκτυο. Το περίφημο σχέδιο Σπίρτζη, το οποίο ενεργοποιείται με την προκήρυξη σχετικού διαγωνισμού συνολικού ύψους 400,5 εκατ. ευρώ που προκηρύσσει το υπουργείο Υποδομών τον επόμενο μήνα, κινείται στην λογική της κρατικοποίησης του ταμείου των διοδίων που σήμερα ανήκει στην δικαιοδοσία του κάθε παραχωρησιούχου ξεχωριστά.
Διαχειριστής του ταμείου θα είναι η νέα Υπηρεσία Οδικών Τελών, που προβλέφθηκε με τροπολογία του κ. Σπίρτζη και στην οποία ο υπουργός έχει μελετήσει να εκχωρήσει πλήθος εξουσιών και αρμοδιοτήτων, αναφέρει το newmoney.
Οι εταιρείες παραχώρησης και λειτουργίας των αυτοκινητοδρόμων, εμφανίζονται μουδιασμένες από την στρατηγική του υπουργείου και προεξοφλούν την δημιουργία ενός νέου φορέα αντίστοιχου με το Ταμείο Εθνικής Οδοποιίας. Στις ενστάσεις που διατυπώνονται είναι η ικανότητα του νέου φορέα να διαχειριστεί αποτελεσματικά τους οδικούς άξονες αλλά και το αποτυχημένο και αμαρτωλό ΤΕΟ που η λειτουργία του σφραγίστηκε αιφνιδιαστικά το 2013 από τον τέως υπουργό Υποδομών Μιχάλη Χρυσοχοίδη, μετά από πόρισμα- φωτιά τον Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης.
Η Υπηρεσία Οδικών Τελών φημολογείται ότι θα στελεχωθεί με προσωπικό που προγραμματίζεται να ξεπεράσει τα 400 άτομα ενώ θα αναλάβει την είσπραξη, την εκκαθάριση και την απόδοση στους ιδιώτες των διοδίων κατόπιν διαπραγμάτευσης με τους παραχωρησιούχους και πρωτίστως τις τράπεζες. Μολονότι το υπουργείο δεν έχει ανοίξει πλήρως τα χαρτιά του ως προς τις λεπτομέρειες του σχεδιασμού, η δημοπράτηση του αναλογικού συστήματος δρομολογεί τις διαδικασίες για την μετάβαση στην χιλιομετρική χρέωση που είναι ο απώτερος σκοπός του νέου μηχανισμού. Το κόστος του αναλογικού συστήματος θα επωμιστεί ο κρατικός προϋπολογισμός, αρχής γενομένης από φέτος που προβλέπεται η δέσμευση ποσού 100 εκ. ευρώ που εκτιμάται ότι θα διατεθεί για την εγκατάσταση του συστήματος στην Εγνατία Οδό. Για το 2019 προβλέπεται να εξαπλωθεί και στους άλλους αυτοκινητοδρόμους με την διάθεση 270 εκ. ευρώ. Το υπόλοιπο ποσό θα κατανεμηθεί με ετήσιες δαπάνες περίπου 10 εκ. ευρώ από το 2020 έως το 2022. Από την υποχρέωση αυτή εξαιρούνται οι παλαιότερες συμβάσεις της Αττικής Οδού και της Γέφυρας Ρίο-Αντίρριο.
Με τα δορυφορικά διόδια θα φύγει το 50% των εργαζομένων
Σήμερα, οι σταθμοί διοδίων απασχολούν πάνω από το 50% του εργαζομένων των εταιρειών παραχώρησης που σύμφωνα με στοιχεία της Hellastron (εταιρεία που εκπροσωπεί το σύνολο των αυτοκινητοδρόμων με διόδια) ξεπερνούν τα 3.360 άτομα προσωπικό. Εξ αυτών 469 άτομα η Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου (Μαλιακός-Κλειδί), 455 η Ολυμπία Οδός (Κορίνθου-Πατρών), 321 η Νέα Οδός (Αντίρριο- Γιάννενα και Μεταμόρφωση-Σκάρφεια), 311 ο Μορέας (Κόρινθος-Τρίπολη-Καλαμάτα) και 119 άτομα η Κεντρική Οδός (Ξυνιάδα-Τρίκαλα).
Εφόσον υλοποιηθεί ο σχεδιασμός, πάνω από τους μισούς θα χρειαστεί εγκαταλείψουν τις θέσεις εργασίας, αφού το δορυφορικό σύστημα δεν επιτρέπει την λειτουργία σταθμών διοδίων. Το υπουργείο Υποδομών θεωρεί ότι με την λειτουργία των αναλογικών διοδίων εξαλείφεται ένα μεγάλο λειτουργικό κόστος των παραχωρήσεων, γεγονός που ανοίγει το δρόμο για την επαναδιαπραγμάτευση με τις τράπεζες και τους παραχωρησιούχους των εσόδων των οδικών αξόνων. Οι εταιρείες από την πλευρά τους εμφανίζονται διστακτικές στην προοπτική του αναλογικού συστήματος και προσπαθούν να ζυγίσουν τις επιπτώσεις που θα έχει στις εισπράξεις τους. Τα επιχειρήματα του υπουργείου είναι ότι οι χρήστες δεν θα σταματούν συχνά για να πληρώσουν διόδια αλλά και ότι στους αυτοκινητοδρόμους θα μπουν αυτοκίνητα που σήμερα επιλέγουν τους παράδρομους ή άλλες διαδρομές για να μην πληρώνουν.
Άρα δυνητικά η κίνηση μπορεί να αυξηθεί. Εταιρείες και τράπεζες δεν είναι διατεθειμένες να θυσιάσουν τα έσοδά τους για αυτό και δεν θα είναι εύκολο να συμπλεύσουν με υπουργείο αν δεν λάβουν εγγυήσεις από το δημόσιο σε περίπτωση που τα έσοδα είναι χαμηλότερα από όσα έχουν υπολογίσει. Για φέτος τα έσοδα των παραχωρήσεων υπολογίζονται μαζί με την Εγνατία στο ύψος των 600 εκατ. ευρώ. Αναρωτιέται κανείς πώς το δημόσιο θα μπορούσε να εγγυηθεί ένα αντίστοιχο ποσό. Στο σημείο αυτό εντοπίζεται και η δυσκολία να υπάρξει μια συμφωνία, άσκηση που αναμένεται να γίνει το επόμενο διάστημα με τις τράπεζες, στις οποίες μεταφέρουν νομοτελειακά οι εργολάβοι το μπαλάκι της ευθύνης και της διαπραγμάτευσης. Ο κ. Σπίρτζης πάντως δεν έχει κρύψει ότι στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης για την μείωση των διοδίων θα μπει η επιμήκυνση των συμβάσεων παραχώρησης, σχέδιο που αντιμετωπίζουν πολύ θετικά οι εργολάβοι.
Σε κάθε περίπτωση και μέχρι να φανούν τα αποτελέσματα αυτών των διεργασιών, ο μόνος σίγουρος "πελάτης" του δορυφορικού συστήματος και της οπτικής αναγνώρισης πινακίδων είναι η Εγνατία Οδός, από την οποία ο υπουργός Υποδομών έχει επαναλάβει πολλές φορές ότι θα ξεκινήσει η χιλιομετρική χρέωση προς το τέλος του έτους (κατά άλλους το 2019). Η Εγνατία αποτελεί το ιδανικό δίκτυο καθώς διαθέτει ελάχιστους σταθμούς και δεν θα χρειαστεί να ξηλώσει πολλά διόδια για να υιοθετήσει το νέο μοντέλο χρέωσης.
Ανεξάρτητα από την έκβαση των διαπραγματεύσεων, το αφήγημα της δικαιότερης χρέωσης στο οδικό δίκτυο, το χρησιμοποιεί η κυβέρνηση για να κατευνάσει και τις εξοργισμένες κοινωνικές αντιδράσεις για το κόστος των διοδίων αλλά και για τους νέους σταθμούς που σχεδιάζονται εντός της Αττικής.
Ελάχιστοι πιθανώς γνωρίζουν ότι η συμβατική υποχρέωση της λειτουργίας των σταθμών κοστίζει στον κρατικό προϋπολογισμό καθώς ο παραχωρησιούχος έχει το δικαίωμα της αποζημίωσης. Για τη μη λειτουργία των δύο σταθμών σε Άγιο Στέφανο και Βαρυμπόμπη, που πρόσφατα το υπουργείο Περιβάλλοντος έδωσε το πράσινο φως για να κατασκευαστούν, εγκρίνοντας τους περιβαλλοντικούς όρους, η Νέα Οδός έχει αποζημιωθεί πλήρως τα προηγούμενα χρόνια ενώ έως την περασμένη Άνοιξη είχε λάβει 7 εκ. ευρώ. Πρόκειται για τις υπολογιζόμενες απώλειες της εταιρείας παραχώρησης από τη μία λειτουργία των διοδίων.
Τι προβλέπει το υπουργείο για τη νέα υπηρεσία διοδίων
Η Υπηρεσία Οδικών Τελών, βάσει του ιδρυτικού της χαρακτήρα θα εποπτεύσει το σύνολο των οδικών έργων της χώρας με δικό της προσωπικό και θα λογοδοτεί απευθείας στον υπουργό Υποδομών. Η ίδια θα διαχειριστεί και λειτουργήσει το ηλεκτρονικό σύστημα αναλογικών διοδίων που θα προκύψει από την διαγωνιστική διαδικασία που προκηρύσσει το υπουργείο στις 20 Φεβρουαρίου.
Ο νέος φορέας θα αναλάβει επίσης την ανάπτυξη και λειτουργία Ηλεκτρονικού Συστήματος παρακολούθησης, καταγραφής και επεξεργασίας κυκλοφοριακών φόρτων καθώς και το Ηλεκτρονικό Μητρώο Παρόχων Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τηλεδιοδίων, που έχει συσταθεί στο υπουργείο Υποδομών. Θα έχει επίσης την ευθύνη της παρακολούθησης και απόδοσης των εσόδων (σ.σ στο νομοσχέδιο εξαιρούνται τα έργα παραχώρησης που κυρώθηκαν με νόμο το 2007), τον πλήρη έλεγχο του κέντρου παρακολούθησης διοδίων ενώ θα συντάσσει και θα εκδίδει προδιαγραφές υποχρεωτικής εφαρμογής για ενιαία ηλεκτρονικά αναλογικά διόδια, σε όλο το οδικό δίκτυο.
Τη διοίκηση της νέας υπηρεσίας, ασκεί διοικητής και υποδιοικητής που έχει διορίσει ο υπουργός ενώ προβλέπεται η στελέχωσή της με μετάταξη ή απόσπαση μόνιμων υπαλλήλων ή με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, που υπηρετούν στο Δημόσιο ή σε φορείς του ευρύτερου δημοσίου τομέα.