Δώδεκα ημέρες μετά την άξια πτυαλισμού Συμφωνία των Πρεσπών, 17 Ιουνίου 2018, ο υπουργός εξωτερικών της αριστερο-ακρεοδεξιάς συγκυβερνήσεως απεφάνθη:
«Στο Διεθνές Δίκαιο ο όρος nationality δεν έχει την έννοια της εθνικότητος αλλά την έννοια της ιθαγένειας. Συνεπώς, κατά τη γνώμη του, η Ελλάς ουδέποτε ανεγνώρισε «μακεδονική εθνότητα» ή «μακεδονική εθνικότητα». (σ.σ., λέξεις εννοιολογικά όμοιες-ταυτόσημες, οι ανήκοντες εις το αυτό έθνος). Σύμφωνα με τον υπουργό, στο Διεθνές Δίκαιο οι λέξεις nationality και ethnicity είναι διαφορετικές. Η λέξη nationality μεταφράζεται ως «ιθαγένεια».
Του Βασιλειου Γρ.Παπαδακη*
Iθαγένεια – nationality, είναι με νομικούς όρους η ιδιότητα του ατόμου ως πολίτη ενός κράτους ή ο δεσμός του κράτους με τους πολίτες του. Α.Κ. άρθρα 29,5. Ιθαγένεια και υπηκοότητα είναι λέξεις ταυτόσημες. Υπάγονται στους κανόνες του Δ.Δ.
Εθνότητα – ethnicity είναι ο δεσμός του ατόμου προς ένα ορισμένο έθνος. Με τον όρο συνήθως αναφερόμαστε σε σύνολο ανθρώπων που συνδέονται με κοινή καταγωγή, παράδοση, γλώσσα, θρησκεία, κυρίως όμως με εθνική συνείδηση.
Όταν ένα άτομο γεννιέται σε μία χώρα μπορεί να αποκτήσει την ιθαγένεια, λόγω γεννήσεως (jure soli) και ταυτόχρονα να διατηρεί την εθνικότητα των γονέων οι οποίοι είναι υπήκοοι κάποιας άλλης χώρας (jure sanguinis).
Ο William W. Bishop, Jr. (1906-1987) καθηγητής της νομικής σχολής στο πανεπιστήμιο Michigan, στο βιβλίο: “International Law”, κεφάλαιο “Nationality”, σ. 304-334, ερμηνεύει τον όρο nationality: Ιδιότητα του μέλους ενός κράτους. Αποτελεί πολιτιστικό χαρακτηριστικό ακόμα και όταν αποκτά πολιτική σημασία. Έχει ευρύτερη έννοια από τη λέξη υπηκοότητα.
Η υπηκοότητα-ιθαγένεια αποτελεί πολιτική ιδιότητα. Οι όροι citizen (πολίτης) και national (υπήκοος) συχνά χρησιμοποιούνται κατά διαμοιβή.
Η έννοια της λέξεως nationality, κατά τον Bishop, ορίζεται πρωταρχικώς από το εσωτερικό δίκαιο «Municipal Law” μιας χώρας και δευτερευόντως από το Δ.Δ. Οι όροι nationality και citizenship αναφέρονται στη νομική υπόσταση του ατόμου σε σχέση με το κράτος ή πολιτεία.
Οι λέξεις ethnicity (εθνικότης, εθνικά χαρακτηριστικά) και ethnic (μέλος μειονότητας που διατηρεί τα ήθη, έθιμα, γλώσσα), αναφέρονται στο λεξικό: «Οι ελληνικές λέξεις στην αγγλική γλώσσα», 2004, του Αριστείδη Ε. Κωνσταντινίδη. Οι λέξεις αυτές δεν αναφέρονται στο προαναφερθέν βιβλίο «International Law”.
Το κράτος, κατά το Γερμανό κοινωνιολόγο Max Weber, (1864 -1920), θεωρείται πολιτικός θεσμός, συλλογική οντότης στην οποία ανήκουν τα άτομα. Είναι η οργανωμένη εξουσία που διακυβερνά ένα λαό μέσα σε ορισμένα γεωγραφικά όρια, συνδέεται με την έννοια του υπηκόου και του πολίτη.
Το έθνος μπορεί να ταυτίζεται με το κράτος, να περικλείεται ολόκληρο μέσα στα όρια του η να συνυπάρχει με άλλες εθνικές ομάδες στην επικράτεια ενός πολυεθνικού κράτους. Το έθνος έχει ρίζες στην ιστορία και επιδιώκει την διαιώνιση του.
Ο Κarl Marx (1818-1883), θεωρεί όχι μόνο το κράτος αλλά και το έθνος ταξικά δημιουργήματα τα οποία ενοποιούν την κοινωνία. Ονειριάζετο την ιδανική μορφή αταξικότητας.
Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος (1899-1987) στο βιβλίο «Πολιτική» γράφει: To Δ.Δ. νοείται μόνο αν υπάρχει διεθνής πολιτεία. Όπου δεν υπάρχει πολιτεία εκεί ο κανόνας δικαίου δεν μπορεί να στηριχθεί σε μία ξεκάρφωτη αρχή: «Τα συμφωνημένα πρέπει να τηρούνται».
Τούτων λεχθέντων το Δ.Δ. δεν έχει ακόμη γίνει δίκαιο διότι δεν επιβάλλεται στις κρίσιμες συγκρούσεις. Πλείστα όσα παραδείγματα στον διεθνή χώρο, όπου υπερισχύει το δίκαιο του ισχυρότερου. Το Δ.Δ. είναι δίκαιο εν τη γεννέσει του.
Το Διεθνές Δίκαιο διακρίνεται:
Δημόσιο Διεθνές, (κανόνες δικαίου που προκύπτουν από διεθνείς συμβάσεις και απευθύνονται στα κυρίαρχα κράτη).
Ιδιωτικό Διεθνές, (κανόνες εσωτερικού δικαίου βάση των συνταγματικών διατάξεων κάθε χώρας. Νόμοι σχετικοί με την εργασία αλλοδαπών, με την ιθαγένεια, γάμος ξένου με ελληνίδα).
Ποινικό Διεθνές, (ρυθμίζει τα όρια μέσα στα οποία εφαρμόζεται το εσωτερικό ποινικό δίκαιο σε σχέση με τα Π.Δ. των άλλων χωρών).
Επιγραμματικά. «Κάθε έθνος, επομένως και το ελληνικό πρέπει να θεμελιωθεί πάνω σε τρεις πυλώνες, θρησκεία, παιδεία, δικαιοσύνη».
Θ. Δηλιγιάννης, (1823-1905), πρωθυπουργός.
*Δημοσιογραφος και επιτιμο μελος της Ενωσης Ευρωπαιων Δημοσιογραφων {ΕΕΔ}