Η δυναμική της εξέλιξης κινείται με πολύ ταχείς ρυθμούς, αλλάζει την πραγματικότητα στους διάφορους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης, αλλά το πολιτικό σύστημα με τις δομές και τα εργαλεία, που διαθέτει, αδυνατεί να την διαχειρισθεί λειτουργικά και ταυτοχρόνως να αντιμετωπίσει τις νέες ανάγκες, που δημιουργούνται και να προχωρήσει στις απαιτούμενες ριζικές και «εκ βάθρων» μεταρρυθμίσεις του ισχύοντος μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης.
Βασική στόχευση και νομιμοποιητικός παράγων αυτών των αλλαγών πρέπει να είναι η βιωσιμότητα του ανθρώπου και των κοινωνιών σε συνθήκες ευημερίας χωρίς ανισότητες και σε ένα λειτουργικό φυσικό περιβάλλον.
Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Δεν είναι ηθικά αποδεκτό ούτε κοινωνικά λειτουργικό, πολυεκατομμυριούχοι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες να έχουν κάνει απάτες ύψους 55,2 δισεκατ. ευρώ (Lenz Jacobsen, «Der Hals schwillt gern bequem», Zeit online, 25.10.2018) και ταυτοχρόνως το φαινόμενο της σταδιακής φτωχοποίησης των κοινωνιών να «ακμάζει» σε χώρες της Γηραιάς Ηπείρου.
Ακόμη πιο τραγικό είναι να πεθαίνουν από την πείνα 50.000 παιδιά κάθε χρόνο στην Υεμένη, ενώ ο μισός πληθυσμός, 14 εκατομ. άνθρωποι, να ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και πείνας. Αυτή η κατάσταση καταγράφεται τα τελευταία 3,5 χρόνια, που η χώρα βιώνει ένα καταστροφικό πόλεμο, στο πλαίσιο του οποίου η Σαουδική Αραβία βομβαρδίζει αδιακρίτως κάθε περιοχή της.
Βέβαια αυτά τα στοιχεία δεν γνωστοποιούνται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης σε ικανοποιητικό βαθμό, όπως στην περίπτωση της δολοφονίας του δημοσιογράφου Jamal Khashoggi από το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας, από την οποία ζητούν «εξηγήσεις» ισχυρά γεωπολιτικά και οικονομικά κράτη, που συνεχίζουν όμως να εξάγουν πολεμικό εξοπλισμό σε αυτή την χώρα. Η υποκρισία του πολιτικού συστήματος δεν έχει όρια.
Πέρα όμως από την νομιμοποίηση της δυναμικής, που αναπτύσσεται σε πραγματικό χρόνο, η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει μακροπρόθεσμα επιπτώσεις, οι οποίες δρομολογούνται σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ενώ ταυτοχρόνως δεν γίνονται αντιληπτές, ούτε συνειδητοποιούνται.
Αυτό πιστοποιείται από την αργή διαχείριση της πραγματικότητας σε πολιτικό επίπεδο και την ανάλογης ταχύτητας νοητική επεξεργασία της δυναμικής της εξέλιξης, με αποτέλεσμα να μην συμπορεύονται με τον ταχύ ρυθμό του σύγχρονου γίγνεσθαι στα διάφορα κοινωνικά συστήματα (οικονομικό, επιστημονικό κ.λ.π.) και να μην αντιμετωπίζονται οι ανάγκες, που δημιουργούνται, ώστε η πορεία προς το μέλλον να είναι βιώσιμη.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κατάσταση στον τομέα παραγωγής ενέργειας, στο πλαίσιο του οποίου δεν λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις από την χρησιμοποίηση άνθρακα, πυρηνικών αντιδραστήρων και πετρελαίου, αν και είναι πλέον γνωστοί οι κίνδυνοι από την κλιματική αλλαγή, στην οποία συμβάλλουν, καθώς και την πρόκληση δυσλειτουργιών σε πυρηνικές υποδομές.
Αρκεί να ληφθεί υπόψη η εμμονή στην χρήση και εξόρυξη ορυκτών καυσίμων, π.χ. πετρελαίου, ακόμη και στην Ελλάδα, η οποία διαθέτει πλούσιο ηλιακό και αιολικό δυναμικό και όχι μόνο και θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες της με καθαρή ενέργεια.
Είναι τραγικό και σε βάρος της ανθρώπινης οντότητας να αντιπαρατίθενται τα κόμματα για την επιτάχυνση της εξόρυξης υδρογονανθράκων. Τις ίδιες, βέβαια, επιπτώσεις έχουν η άγνοια και η έλλειψη ενδιαφέροντος των πολιτών για τις συνθήκες ζωής, που θα βιώνουν οι μελλοντικές γενιές.
Βέβαια η Ελλάδα δεν ανήκει στους μεγάλους ρυπαντές του περιβάλλοντος, όπως είναι άλλες χώρες (π.χ. Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Κίνα, Γερμανία), οι οποίες μεταθέτουν την λήψη μέτρων για την μείωση της εκπομπής αερίων στο μέλλον ή η πολιτική τους ηγεσία αρνείται την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής (πρόεδρος των ΗΠΑ).
Δεν συνειδητοποιείται, ότι στη σύγχρονη πραγματικότητα αναπτύσσεται μια αρνητική δυναμική με ανάλογες επιπτώσεις, για την αντιμετώπιση των οποίων απαιτείται αλλαγή τρόπου ζωής και κοινωνικής οργάνωσης.
Τα παραδείγματα είναι πολλά και καταδεικνύουν την αλληλεπίδραση των επιμέρους κοινωνικών δραστηριοτήτων, που επιβάλλουν συνολικότερες αλλαγές και υπερβάσεις κατεστημένων συνθηκών.
Η γενίκευση της χρήσης αυτοκινήτων, τα οποία δεν στηρίζονται στην καύση ορυκτών καυσίμων, όπως είναι τα ηλεκτρικά, προϋποθέτει γενικευμένες αλλαγές, από την αναδιοργάνωση του σημερινού τομέα παροχής καυσίμων και την διαμόρφωση των οργανωτικών προϋποθέσεων για την ηλεκτρική επαναφόρτιση των οχημάτων μέχρι την μετάβαση στην αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και την επιμόρφωση των εργαζομένων αυτού του χώρου, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της νέας πραγματικότητας.
Επίσης ένας τόσο ριζικός επαναπροσανατολισμός θα έχει επιπτώσεις στην οικονομική διάσταση της παραγωγικής διαδικασίας, τις οποίες δεν δείχνει πρόθυμο να αντιμετωπίσει το οικονομικό κατεστημένο, διότι θα απαιτηθούν επενδύσεις, που έστω και για μικρό χρονικό διάστημα θα μειώσουν το κέρδος και την συσσώρευση πλούτου.
Το πολιτικό σύστημα δεν φαίνεται να διαθέτει ούτε την βούληση ούτε και την επάρκεια για την ανάληψη της ευθύνης της διαχείρισης όλων αυτών των μεγάλων και σύνθετων μεταρρυθμίσεων, οι οποίες θα αλλάξουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την πραγματικότητα και την ζωή των πολιτών.
Αν μάλιστα συνυπολογισθεί και η ανάγκη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού αυτής της πορείας στην σύγχρονη πολύπλοκη και ταχύτατα εξελισσόμενη πραγματικότητα, ο οποίος δεν θα καλύπτει μόνο την διάρκεια ζωής μιας γενιάς αλλά πολύ περισσότερων (τουλάχιστον 3), τότε οι δυσκολίες παίρνουν τεράστιες διαστάσεις.
Δεν υπάρχει όμως «άλλος δρόμος», εάν οι πολίτες και οι κοινωνίες γενικότερα επιθυμούν να κινούνται με γνώμονα την αειφορική οπτική και την λειτουργική μείωση του βαθμού διακινδύνευσης, που εμπεριέχει η σχεδίαση της δυνητικής πραγματικότητας του μέλλοντος, δηλαδή αυτής που ακόμη δεν είναι ορατή ούτε προσεγγίσιμη με τις αισθήσεις.
Το πολιτικό σύστημα πρέπει να προσαρμοσθεί στα νέα δεδομένα και να επαναπροσδιορίσει τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά σε σχέση με τις δομές του και το πολιτικό προσωπικό και ταυτοχρόνως να αξιοποιήσει την επιστημονική γνώση, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του μέλλοντος.
Στο ίδιο μήκος κύματος πρέπει να κινηθούν και οι κοινωνίες. Το ισχύον μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης δεν πληροί τις προϋποθέσεις για μια βιώσιμη πορεία προς το μέλλον, στο οποίο η πραγματικότητα θα γίνεται όλο και πιο σύνθετη, με αποτέλεσμα να μεγιστοποιείται ο βαθμός διακινδύνευσης, ενώ θα ευδοκιμεί η χειραγώγηση των πολιτών, διότι δεν θα μπορούν να την αναλύσουν και να την κατανοήσουν, ώστε να κάνουν λειτουργικές επιλογές.
Γι’ αυτό πρέπει να υπάρξει μια εξισορρόπηση των δυνατοτήτων της ψηφιακής τεχνολογίας με το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον, με στόχο την δημιουργία των προϋποθέσεων για την ατομική και συλλογική προσέγγιση του γίγνεσθαι ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου, ώστε να διασφαλισθεί η νοητική επεξεργασία και κατανόηση της δυνητικής πραγματικότητας του μέλλοντος σε εθνικό, ευρωπαϊκό και πλανητικό επίπεδο.
Η κοινωνία πολιτών, με την βοήθεια εκπροσώπων της επιστημονικής κοινότητας, μπορεί να συμβάλλει θετικά σε αυτή την προσπάθεια.
Ιδιαιτέρως στην Ελλάδα επείγει η απελευθέρωση και πλήρης απαλλαγή του πολιτικού συστήματος και της κοινωνικής πλειοψηφίας από την λογική του «πολιτικού καφενείου» και της πολωτικής διχαστικής αντιπαράθεσης με στόχο το κομματικό όφελος και σε συναινετικό κλίμα να δρομολογηθεί άμεσα η διαμόρφωση των προϋποθέσεων για μια λειτουργική και αειφορική πολιτική διαχείριση της πορείας προς το μέλλον.