Όλα ανάποδα πάνε στην κυβέρνηση παρά την προσπάθεια εξωραϊσμού της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα και της αγωνιώδους προσπάθειας Τσίπρα να παρουσιάζει μία εντελώς διαφορετική κατάσταση.
Ακόμη και η προσπάθεια να αποκρυβούν οι προτάσεις–σοκ που κατέθεσε το ΟΟΣΑ, απέτυχε παταγωδώς. Οι θερμοί εναγκαλισμοί του Αλέξη Τσίπρα με τον επικεφαλής του Οργανισμού, Ανχελ Γκουρία, δεν στάθηκαν αρκετές για να μην αποκαλυφθούν οι προτροπές προς την Ελλάδα να γίνουν μεταρρυθμίσεις.
Η πρόταση για αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης στα… 71 έτη, η επέκταση του συντελεστή ΦΠΑ 24% παντού αντί για 13%, οι αλλαγές στην αγορά εργασίας και στη φορολογία, σε περίπτωση που δεν ελαφρύνει περαιτέρω το χρέος, έπεσαν σαν βόμβα στο Μέγαρο Μαξίμου.
Και ήρθαν να προστεθούν στα σκληρά μηνύματα που έστειλαν οι δανειστές για τον μηχανισμό που θα συνδέει τα μέτρα για το χρέος με τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν.
Ουσιαστικά, ο ΟΟΑΣΑ με την έκθεση του έδωσε μία πρόγευση των μέτρων που θα επακολουθήσουν, πέραν όσων έχουν ψηφιστεί να ισχύσουν μετά το Μνημόνιο, την οποία παρέλαβε με «δόξα και τιμή» στο Μέγαρο Μαξίμου ο Πρωθυπουργός, από τον Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, Άνχελ Γκουρία.
«Κλειδί» των συστάσεων του ΟΟΣΑ είναι να τηρηθούν τα πλεονάσματα που έχει συμφωνήσει η κυβέρνηση με τους δανειστές. Για να τους επτιύχει, η έρευνα του ΟΟΣΑ υποδεικνύει στην κυβέρνηση τρόπους για να αυξήσει τα κρατικά έσοδα, με τρόπο φιλικό για την Ανάπτυξη και τις Επενδύσεις. Το τρίπτυχο είναι «μαζέψτε έσοδα, κόψτε δαπάνες, πουλήστε κρατική περιουσία». Συγκεκριμένα:
1. «Αποκατάσταση των δημόσιων οικονομικών για την ενίσχυση της Ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς». Στο κεφάλαιο αυτό, προτείνονται παρεμβάσεις για «διεύρυνση της φορολογικής βάσης για τη δημιουργία ενός δικαιότερου φορολογικού συστήματος υπέρ της ανάπτυξης».
Μετά τις απανωτές αυξήσεις φότων , η Ελλάδα έχει υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά η είσπραξη των φόρων είναι χαμηλότερη σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας.
Ο μέσος φόρος επί της εργασίας για οικογένειες με παιδιά είναι ένα από τα υψηλότερα μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Η φορολογική επιβάρυνση («σφήνα») για τα νοικοκυριά χωρίς παιδιά είναι χαμηλότερη, αλλά εξακολουθούν να κατατάσσονται στο υψηλότερο μισό των χωρών του ΟΟΣΑ.
Βαδίζοντας στα «χνάρια» του ΔΝΤ, ο ΟΟΣΑ συστήνει στην κυβέρνηση:
– Μείωση αφορολογήτου για μισθωτούς, συνταξιούχους και αγρότες με ταυτόχρονη κατάργηση φοροαπαλλαγών: το φορολογικό σύστημα στηρίζεται σε υψηλά ποσοστά φορολόγησης, που όμως τα πληρώνουν λίγοι («στενή» φορολογική βάση).
Η Έκθεση του ΟΟΣΑ εμφανίζει την κυβέρνηση να μένει πιστά προσηλωμένη στην μείωση του αφορολογήτου. Όπως αναφέρεται στην έκθεση «το κατώτατο όριο αφορολόγητου εισοδήματος είναι υψηλό (περίπου ετήσιο εισόδημα 8 600 ευρώ) και υπερβαίνει το μέσο μισθό του ιδιωτικού τομέα. Η διεύρυνση της βάσης είναι περισσότερο φιλική προς την ανάπτυξη από τις αυξήσεις των φορολογικών συντελεστών. Η κυβέρνηση έχει επίγνωση αυτού και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση.
Το 2016 η Ελλάδα κινήθηκε από έναν διπλό σε έναν ενιαίο φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, φορολογώντας την εργασία, τις συντάξεις και το εισόδημα προσωπικών επιχειρήσεων από κοινού, αντί ξεχωριστά όπως το 2014.
Όπως έχει νομοθετηθεί, το κατώτατο αφορολπογητο όριο θα μειωθεί κατά 35% το 2020. Εφόσον επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι, θα μειωθούν οι συντελεστές φορολογίας των εταιριών, με ουδέτερο αποτέλεσμα ως προς τα έσοδα.
– Μεγαλύτερες εισπράξεις από ΦΠΑ: οι συντελεστές αυξήθηκαν ήδη αλλά ο δείκτης είσπραξης από ΦΠΑ ήταν 42,3% σε σχέση με τον μέσο όρο στον ΟΟΣΑ. Ως το 2030 πρέπει να αυξηθεί στο 90% δηλαδή να διπαλσιαστεί.
– Μείωση των εναπομενουσών φορολογικών απαλλαγών (π.χ. απαλλαγές από το φόρο καυσίμων, διάφορες φορολογικές απαλλαγές): Οι περισσότερες φοροαπαλλαγές έχουν εξαλειφθεί, αλλά η φοροδιαφυγή έχει ως αποτέλεσμα να υφίστανται λίγοι τα βάρη. Για παράδειγμα, το 2015 ο δείκτης εσόδων από τον ΦΠΑ ήταν κατά 1/3 χαμηλότερο από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ λόγω χαμηλών εισπράξεων, αλλά και μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ και απαλλαγών. Σε αυτές ο ΟΟΣΑ εντοπίζει τον χαμηλό ΦΠΑ στα ταχυδρομεία και τα ξενοδοχεία.
Ειδικά όμως κάποιες εξαιρέσεις ή εκπτώσεις ΦΠΑ δεν έχουν καμία κοινωνική λογική, όπως για παράδειγμα οι απαλλαγές για τα καζίνο και τα γραφεία στοιχημάτων. Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, οι απαλλαγές από τον ΦΠΑ αντιπροσωπεύουν το 0,5% του ΑΕΠ, και ειδικά εκείνες για τις χαρτοπαικτικές λέσχες, το καζίνο και τα γραφεία στοιχημάτων ανέρχονται στο 0,2% του ΑΕΠ.
– Το πολύπλοκο φορολογικό σύστημα αποθαρρύνει τη συμμόρφωση, ενθαρρύνει την παραοικονομία και το κράτος χάνει έσοδα. Η Ελλάδα κατάσσεται στην 28η θέση μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ για τα ποσά και τον χρόνο που δαπανώνται για την ολοκλήρωση των πληρωμών φόρου και η 27η για τις διαδικασίες υποβολής των φορολογικών δηλώσεων, Επιστροφές ΦΠΑ, φορολογικούς έλεγχους και διοικητικές προσφυγές.
– Η χαμηλή φορολογική συμμόρφωση και η κρίση οδήγησαν στη συσσώρευση μεγάλου φορολογικού χρέους. Το 2015, το συνολικό συσσωρευμένο φορολογικό χρέος ήταν πάνω από το 190% των καθαρών εισπράξεων εσόδων, μία από τις μεγαλύτερες μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Πάνω από 75% του φορολογικού χρέους ήταν παλαιότερο των 12 μηνών, το οποίο είναι πιο δύσκολο να εισπραχθεί.
– Αυξήσεις φόρων στα καύσιμα: ο ΟΟΣΑ παρατηρεί πως στην Ελλάδα ο φόρος στο ντίζελ είναι μικρότερος από μισός από τον φόρο στη βενζίνη.
– Κατασχέσεις – πλειστηριασμοί: στο τέλος 2017 το 60% των φορολογουμένων που θα μπορούσαν να δεχθούν κατάσχεση έφτανε στο 1 εκατομμύριο οφειλέτες. «Αυτές οι προσπάθειες παράγουν αποτελέσματα και πρέπει να επιδιωχθούν» τονίζεται στην Έκθεση.
Το νέο φορολογικό χρέος μειώθηκε σημαντικά σε 11,5 δισ. ευρώ το 2017 (από 14 δισ. ευρώ το 2016 και σχεδόν 16 δισ. ευρώ το 2015). Η αύξηση του συνολικού φορολογικού χρέους μειώθηκε στο 6% το 2017 και 9% το 2016 από το διπλάσιο σε σχέση με τα δύο προηγούμενα έτη.
– Μείωση της φοροδιαφυγής με την επέκταση μεθόδων ανάλυσης κινδύνου για ελέγχους και την ενίσχυση των κινήτρων για εθελοντική φορολογική συμμόρφωση.
– Η διάδοση του πλαστικού χρήματος και οι κληρώσεις αγορών με κάρτες είναι ευπρόσδεκτες μέθοδοι κατά της φοροδιαφυγής, αλλά πρέπει να στοχεύουν καλύτερα στους που κλάδους που είναι πιο επιρρεπείς στη φορολογία όπως κάποιες επαγγελματικές υπηρεσίες (Artavanis et al., 2017).
– Μετά τον επαγγελματικό λογαριασμό και τα POS προτείνεται η εισαγωγή της ηλεκτρονικής τιμολόγησης. Όπω αναφέρεται η Ιταλία εισήγαγε την ηλεκτρονική τιμολόγηση για τις πωλήσεις στη δημόσια διοίκηση το 2014 και θα την καταστήσει σταδιακά υποχρεωτική.
Για το θέμα της ηλεκτρονικής τιμολόγησης πάντως, αναλαμβάνει ήδη δράση η κυβέρνηση, όπως προκύπτει από χθεσινή ανακοίνωση του υπουργείου Οικονομικών σχετικά με επιτελική σύσκεψη όπου εξετάσθηκε το ζήτημα.
– Το σύστημα εθελούσιας αποκάλυψης που θεσπίστηκε το 2016 οδήγησε στη δήλωση «κρυφών» εσόδων ύψους 9,5 δισ. ευρώ.
Επιπλέον ο ΟΟΣΑ συστήνει:
2. αλλαγές στα Προγράμματα Πρόνοιας και κοινωνικής προστασίας. Αναφέρετα ιδιαίτερα στην μελέτη που έγινε από την Παγκόσμια Τράπεζα το 2016 για εξορθολογισμό των κοινωνικών δαπανών .
3. σταδιακή κατάργηση των μέτρων υποστήριξης ορυκτών καυσίμων (σσ: όπως ο λιθάνθρακας που παράγεται στην χώρα)
4. υιοθέτηση στο Ευρωαπαϊκού συστήματος φορολόγησης στις εκπομπές άνθρακα.
5. η Ελλάδα χορηγεί αρκετούς ειδικούς φόρους κατανάλωσης και μειώσεις ΦΠΑ για ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται σε βιομηχανικούς και οικιακούς τομείς.
Η σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης των ορυκτών καυσίμων θα επιταχύνει τη μετατόπιση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και θα διευκολύνει την εφαρμογή των νέων πολιτικών της ΕΕ για τις εκπομπές ρύπων της οδηγίας, για το σύστημα συναλλαγών και της οδηγίας για τις βιομηχανικές εκπομπές.
6. Ιδιωτικοποιήσεις: ολοκλήρωση και εφαρμογή της στρατηγικής διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων του κράτους και σύνδεσής της με το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων.
7. Υπερταμείο: Η κυβέρνηση θα πρέπει να συνεχίσει να διασφαλίζει την ευθυγράμμιση της εταιρικής διακυβέρνησης του Υπερταμείου με τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές. Προϋποθέτει σαφή διαχωρισμό των ρόλων και των ευθυνών μεταξύ διαφόρων διοικητικών οργάνων, καθώς και λειτουργική ανεξαρτησία των διαχειριστών και των εποπτικών αρχών με κατάλληλους ελέγχους και ισορροπίες για την οικοδόμηση της νομιμότητας, μειώνοντας τον κίνδυνο απάτης και την κακοδιαχείριση.
8. Τέλος ο ΟΟΣΑ τονίζει την ανάγκη ολοκλήρωσης του Κτηματολογίου ως το 2020, με στόχο ιδιωτικοποιήσεις χωρίς εμπόδια (όπως στο Ελληνικό) αλλά και να βρεθούν στοιχεία συναλλαγών στην αγορά ακινήτων, για να υπολογιστεί ο ΕΝΦΙΑ στις τρέχουσες αγοραίες αξίες.