Ισχυρό πλήγμα δέχονται τα φημισμένα ελληνικά προϊόντα με τις εμπορικές συμφωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα στην εκάστοτε χώρα να τα «εκμεταλλεύεται» και να τα «βαφτίζει» ως δικά της, ενώ ήδη η Ελλάδα μετράει πολλές χαμένες μάχες.
Τούρκοι, Καναδοί, Τσέχοι, Αφρικανοί και άλλοι έχουν καταφέρει μεγάλα χτυπήματα στα ελληνικά προϊόντα, ενώ στην καλύτερη των περιπτώσεων η ελληνική πολιτεία αδυνατεί να υπερασπιστεί επαρκώς προϊόντα-σφραγίδα της χώρας.
Τρανταχτά παραδείγματα η «ναυαρχίδα» των ελληνικών Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), η φέτα, με εξαγωγές που ξεπερνούν τα 380 εκατ. ευρώ ετησίως, οι ελιές Καλαμάτας και φυσικά το τελευταίο χτύπημα με το τσέχικο… «greek yogurt» και η φέτα… Νοτίου Αφρικής!
Η Ελλάδα εκχωρεί το συγκριτικό της πλεονέκτημα και μάλιστα δεν λαμβάνει απολύτως κανένα αντάλλαγμα για αυτό, ενώ μέσα από νέες συμφωνίες έρχονται και άλλες ήττες, όπως η συμφωνία TTIP.
Οι μάχες της ελληνικής φέτας
Η ελληνική φέτα ύστερα από μάχη δεκαετιών κατόρθωσε να λάβει γεωγραφική ονομασία προέλευσης (πρόκειται για τα προϊόντα Προστατευόµενης Γεωγραφικής Ένδειξης – ΠΓΕ) γιατί το αιγοπρόβειο γάλα με το οποίο παρασκευάζεται προέρχεται από ελληνικές φυλές που έχουν τη δυνατότητα να βόσκουν στη μοναδική χλωρίδα της Ελλάδας.
Τώρα πλέον μετά τον Καναδά εκχωρείται και σε αφρικανικές χώρες μετά τη συμφωνία της Ε.Ε. την οποία υπέγραψε πριν λίγες ημέρες και η Ελλάδα.
Παρά τις αντιδράσεις που υπήρξαν τον τελευταίο καιρό για την επίμαχη συμφωνία με τη Νότια Αφρική, επικυρώθηκε τελικά η συμφωνία μεταξύ της Ε.Ε. και των έξι χωρών-μελών της ομάδας SADC (Μποτσουάνα, Λεσότο, Μοζαμβίκη, Ναμίμπια, Νότια Αφρική και Σουαζιλάνδη), που προβλέπει ότι η φέτα και οι ελιές Καλαμάτας μένουν εκτός λίστας της «προστασίας» ευρωπαϊκών προϊόντων προέλευσης.
Αν και στη συμφωνία περιλαμβάνονται περισσότερα από 200 ευρωπαϊκά ΠΟΠ, στην περίπτωση της φέτας και της ελιάς Καλαμών τονίζεται ότι για διάστημα 5 ετών οι παραγωγοί της Ν. Αφρικής έχουν τη δυνατότητα παραγωγής και εμπορίας φέτας με την επωνυμία «South Africa Feta» ή «Feta Style» ή «Feta-type» με την υποχρέωση να αναγράφουν τον τρόπο παραγωγής τους.
Το μόνο που κατάφερε να κερδίσει η χώρα μας ήταν η… υπόσχεση του επιτρόπου Γεωργίας, Φιλ Χόγκαν, ότι «κατά τη μεταβατική περίοδο των 5 ετών από την ημερομηνία έναρξης της συμφωνίας Ε.Ε.-SADC θα αρχίσει η διαδικασία αναθεώρησης, με σκοπό να επιτύχει για όλες τις Γεωγραφικές Ενδείξεις, συμπεριλαμβανομένης της φέτας, το ίδιο επίπεδο προστασίας».
Ουσιαστικά η Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) «φέτα» τίθεται βαθμιαία υπό κατάργηση, κάτι που είναι εμφανές ότι θα έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της κατοχύρωσης της ελληνικής παραγωγής φέτας, για την οποία στο παρελθόν δόθηκε σκληρή μάχη κυρίως με τη Δανία στο πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η θεσμοθέτηση της ΠΟΠ αποτέλεσε συγκριτικό πλεονέκτημα για τα ελληνικά ποιοτικά προϊόντα και την ελληνική αιγοπροβατοτροφία, από το οποίο ωφελείται η κτηνοτροφία και ο κλάδος της γαλακτομικής-τυροκομικής.
Ωστόσο, μετά τη συμφωνία της Ε.Ε. με 15 κράτη της Νοτίου Αφρικής (SADC), η Ελλάδα εξασφάλισε τη δέσμευση ότι θα αναθεωρηθεί η συμφωνία σε βάθος πενταετίας από την Κομισιόν με στόχο να προστατευθεί η φέτα, όμως δεν πέτυχε την εξαίρεση της φέτας από τη δικαιωματική προστασία ως ΠΟΠ.
Ύστερα από έλεγχο που έκανε η Ελληνική Πρεσβεία στη Νότια Αφρική, διαπιστώθηκε ότι κυκλοφορούν 47… φερόμενες ως «φέτες» από αγελαδινό γάλα –και όχι αιγοπρόβειο- εκμεταλλευόμενες την αυξημένη ζήτηση της ελληνικής παροικίας στο Γιοχάνεσμπουργκ, πρωτεύουσα της Νότιας Αφρικής.
Η έρευνα του ελληνικού γραφείου για την Αφρική έδειξε:
• Ύπαρξη μιας και μόνο εισαγόμενης φέτας, και μάλιστα της ελληνικής «Δωδώνη»
• Όλα ανεξαιρέτως τα παρεμφερή προϊόντα τύπου φέτας είναι αποκλειστικά παραγωγής Νότιας Αφρικής
• Κατ’ αντίθεση με τους τυποποιημένους όρους παραγωγής φέτας σχεδόν όλα τα τοπικά προϊόντα παρασκευάζονται από αγελαδινό γάλα, με τρεις μόνο εξαιρέσεις οποίες αναφέρουν χρήση αιγοπρόβειου γάλακτος (δύο αποκλειστικά αιγοπρόβειου και μια πρόσμιξη αγελαδινού/αιγοπρόβειου)
• Πράγματι, εξαιρουμένων ελάχιστων προϊόντων οποία φέρουν ένδειξη «τύπου φέτας» (style), είναι γενικευμένη η χρήση της ονομασίας «feta» με μόνες άλλες ειδικότερες ενδείξεις ως προς τυχόν επιπλέον συστατικά (π.χ. with herbs, with black pepper κλπ.)
• Η χρήση της ονομασίας «feta» στην τοπική αγορά γίνεται από τους οκτώ τοπικούς παραγωγούς Woolworths, Fairview, Pick n’Pay, Haryson’s, Simonsberg, Clover, Karoo, Meze.
Παράλληλα, για τον Σεπτέμβριο έχει προσδιοριστεί η συμφωνία της Ε.Ε. με τις ΗΠΑ, γνωστή και ως TTIP (Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων), όπως και αυτή με τον Καναδά, οι οποίες προβλέπουν ανάλογη «απελευθέρωση», κάτι που θα γεμίσει τα ράφια με «φέτα Μόντρεαλ» και «λευκό τυρί Μανχάταν».
Η φέτα, ύστερα από χρόνιες διεκδικήσεις της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Δανίας, με απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου κατοχυρώθηκε τελεσίδικα ως ελληνικό ΠΟΠ στις 25/10/2005. Αυτό σημαίνει ότι από τον Οκτώβριο του 2007 κυκλοφορεί αποκλειστικά ως ελληνικό προϊόν. Η απόφαση αφορά, όμως, μόνο τις χώρες της Ε.Ε.
Οι προδιαγραφές της «βασίλισσας» των ελληνικών τυριών είναι αυστηρές. Πρόκειται για παραδοσιακό τυρί άλμης, που παράγεται με συγκεκριμένη τεχνολογία στην ηπειρωτική Ελλάδα και στο νομό Λέσβου, ενώ προέρχεται από αιγοπρόβειο γάλα σε καθορισμένη αναλογία (πρόβειο και μέχρι 30% γίδινο) και από φυλές που είναι παραδοσιακά εκτρεφόμενες και προσαρμοσμένες στην περιοχή παρασκευής της φέτας με διατροφή που βασίζεται στην τοπική χλωρίδα.
Αυτά είναι απαραίτητα για να αποκτήσει ένα τυρί τα πρωτότυπα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά που θα το χαρακτηρίσουν «φέτα». Σύμφωνα όμως με τη CETA, όσες εταιρείες στον Καναδά εμπορεύονται ήδη προϊόντα με τη συγκεκριμένη ταμπέλα, η πλειονότητα των οποίων φτιάχνεται με αγελαδινό γάλα, δικαιούνται να διατηρήσουν την ονομασία, αλλά υποχρεώνονται να αφαιρέσουν από τις συσκευασίες σύμβολα που παραπέμπουν στην Ελλάδα και αφετέρου να αναγράφουν ευκρινώς τη χώρα προέλευσης του τυριού. Επιπροσθέτως, όσοι στο εξής ασχοληθούν με την παρασκευή λευκού τυριού οφείλουν να το αναφέρουν ως «τύπου» ή «απομίμηση» φέτας.
Στελέχη του υπουργείου αγροτικής ανάπτυξης διαρρέουν ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η Ελλάδα να ασκήσει βέτο στην εμπορική συμφωνία της ΕΕ με τον Καναδά, καθώς δεν προστατεύεται η γεωγραφική προέλευση της ελληνικής φέτας.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ελλάδα επιθυμεί να υπάρξει μια «ορθή διαφοροποίηση» μεταξύ της καναδικής φέτας, η οποία παράγεται από γάλα αγελάδων που εκτρέφονται σε αγροκτήματα και της ελληνικής φέτας, η οποία εδώ και αιώνες παράγεται από κατσικίσιο και πρόβειο γάλα.
Η Ελλάδα έχασε τις ελιές καλαμών
Εκτός όμως από τη φέτα η Ελλάδα αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα τις ελιές Καλαμών. Ουσιαστικά «έχασε» ένα ακόμα ισχυρό brand name καθώς δίνεται ως πακέτο στις χώρες της Αφρικής μαζί με τη φέτα. Η μοναδική ποικιλία λαδοελιάς κορωναίικη μάλιστα, είχε προηγηθεί, εξελίχθηκε από τους Ισπανούς μετατρέποντάς τη σε κοντή ελιά και κατεβάζοντας δραματικά το κόστος παραγωγής της. Μη έχοντας κατοχυρώσει την πατέντα την έχουν στη διάθεση τους οι Ισπανοί.
Η ελληνική «μαύρη βασίλισσα» ελιά Καλαμών είναι μοναδική στον κόσμο ωστόσο και αυτή εκχωρείται στις χώρες της Αφρικής. Για τις «ελιές Καλαμάτας» με βάση τη συμφωνία SADC, «η ονομασία Kalamon ή Kalamata μπορεί να συνεχίσει να χρησιμοποιείται από τους παραγωγούς της Ν. Αφρικής σε παρόμοια προϊόντα.
Η αμαρτωλή ιστορία με το ελληνικό γιαούρτι
Το αληθινό ελληνικό γιαούρτι που κάνει διεθνή καριέρα στην Ευρώπη και την Αμερική αντιμετωπίζει αντίστοιχα σοβαρά προβλήματα.
Η Κομισιόν έδωσε το πράσινο στην Τσεχία να χρησιμοποιεί τον όρο «ελληνικό γιαούρτι» στα γαλακτοκομικά της προϊόντα. Η απάντηση που έδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ότι «ο όρος ελληνικό γιαούρτι αναφέρεται σε μια ιδιαίτερη μέθοδο παραγωγής. Η ονομασία δεν προστατεύεται και μπορεί να χρησιμοποιηθεί εκτός Ελλάδας, υπό την προϋπόθεση ότι οι καταναλωτές δεν παραπλανώνται σχετικά με τον τόπο καταγωγής». Η μόνη υποχρέωση που έθεσαν στους Τσέχους είναι να επισημαίνουν την καταγωγή του προϊόντος…
Πάντως, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Βαγγέλης Αποστόλου πριν από λίγες ημέρες από το βήμα της Βουλής ανέφερε ότι θα προσφύγει στη δικαστήρια κατά της Τσεχίας.
Από την Τσεχία και την Κομισιόν είναι εμφανές ότι κινδυνεύει και η ταυτότητα του ελληνικού γιαουρτιού στις διεθνείς αγορές. Όπως αναφέρει ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων (ΣΕΒΓΑΠ), οι Τσέχοι κατάφεραν να εξασφαλίσουν τη σύμφωνη γνώμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να παράξουν γιαούρτι που θα φέρει την ονομασία «ελληνικό», παρότι το συγκεκριμένο προϊόν δεν θα παράγεται στην Ελλάδα (!) και παρά την τεκμηριωμένη ένσταση που υπέβαλε η χώρα μας.
Οι Έλληνες παραγωγοί υποστηρίζουν πως παρότι το ελληνικό γιαούρτι δεν είναι κατοχυρωμένο ως ΠΟΠ, όπως είναι η φέτα, η Ε.Ε. δεν θα έπρεπε να επιτρέψει χώρα της Ένωσης να καπηλεύεται ονομασίες που ανήκουν σε άλλες, παραπλανά συνειδητά τους καταναλωτές σε βάρος της Ελλάδας.
Το θέμα για τα ελληνικά συμφέροντα είναι τεράστιο, καθώς ο ετήσιος τζίρος του παρανόμως επισημαινόμενου σήμερα στην Ε.Ε. ελληνικού γιαουρτιού είναι περίπου 6 δισ. ευρώ, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο το νούμερο ανέρχεται σε 15 δισ. ευρώ.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Τούρκου… «Τσομπάνη» που σαρώνει στην Αμερική λέγοντας ότι φτιάχνει ελληνικό γιαούρτι, μια μάχη που έχασε τουλάχιστον στη Μ. Βρετανία, απέναντι στη ΦΑΓΕ.
Η μόδα που κατακτά την άλλη πλευρά του Ατλαντικού ακούει στο όνομα «γιαούρτι αλά ελληνικά». Θα περίμενε κανείς οι ελληνικές εταιρείες να κατέχουν τα σκήπτρα στη συγκεκριμένη αγορά, ωστόσο «νικητής» αναδεικνύεται με διαφορά η εταιρεία «Τσομπάνη» που ανήκει στο επιχειρηματία Χαμντί Ουλουκάγια.
Ωστοσο ο ξέφρενος αμερικανικός ενθουσιασμός για το «ελληνικό γιαούρτι» θα αρχίσει σταδιακά να μειώνεται με αρχή αυτή τη χρονιά, σύμφωνα με την Washington Post, που δημοσίευσε τις προβλέψεις μελετητών της αγοράς. Οι ειδικοί προβλέπουν ότι φέτος θα μείνουν στάσιμες ή θα μειωθούν, αφού το αμερικανικό κοινό βαριέται γρήγορα και αναζητά συνεχώς κάτι νέο
Μάλιστα ο ίδιος ο Τούρκος… τσομπάνης σε συνέντευξή του στο Bloomberg, παραδέχεται ότι πολύ του αρέσει το γιαούρτι της ΦΑΓΕ, ενώ η πρώην γυναίκα του –που διεκδικεί μεγάλο μέρος της περιουσίας του– ανέφερε σε συνέντευξή της πως ο Chobani ξεκίνησε με φόρμουλα που κάποιος έκλεψε από τη ΦΑΓΕ.
Ο πλούτος των ΠΟΠ και ΠΓΕ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει επίσημα πάνω από 100 ελληνικά προϊόντα ως ΠΟΠ και ΠΓΕ.
Η πολυπληθέστερη κατηγορία είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, οι ξηροί καρποί και τα όσπρια με 31 προϊόντα, τα 29 είναι ελαιόλαδα, τα 21 τυριά, τα 11 ποικιλίες ελιάς και τα 9 προϊόντα των υπολοίπων κατηγοριών.
Το 2013 διακινήθηκαν συνολικά -τόσο εγχώρια, όσο και στο εξωτερικό- πάνω από 160.000 τόνοι προϊόντων.
Η φέτα καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής, όντας το πλέον αναγνωρίσιμο ελληνικό προϊόν.