Νέες ιατρικές θεραπείες, έλεγχος της ρύπανσης, βοήθεια σε πληθυσμούς που επλήγησαν από φυσική καταστροφή, αξιολόγηση του ορίου ταχύτητας σε 80km/h: πολλές είναι οι πολιτικές αποφάσεις που απαιτούν την ποσοτικοποίηση της αξίας μιας ζωής, σωζόμενης ή χαμένης. Αν η μέθοδος μπορεί να φαίνεται κυνική και ηθικά αμφισβητήσιμη, σε ένα πλάνο ηθικής, η έναρξη μιας νέας δημόσιας δράσης δε γίνεται πλέον χωρίς να συγκριθεί το κόστος της με το όφελος που θα προκύψει από τις ζωές που διατηρούνται με αυτόν τον τρόπο.
Μεθοδολογικές προσεγγίσεις
Πώς μπορεί να ορισθεί μια τιμή για ένα άνθρωπο; Αυτή είναι μια ερώτηση που πολλοί άνθρωποι θέτουν οι ίδιοι και η οποία εγείρει πολλά ηθικά ταμπού. Πρέπει ένας άνθρωπος να εξομοιωθεί με ένα εμπόρευμα; Στην πραγματικότητα, ναι. Η ανθρώπινη ζωή έχει μια οικονομική αξία. Μπορεί να αξιολογηθεί με νομισματικούς όρους. Η αξία αυτή χρησιμοποιείται σε ευρεία κλίμακα από τις δημόσιες αρχές, ιδίως στους τομείς της οδικής ασφάλειας και της υγείας.
Για παράδειγμα, οι αρχές λαμβάνουν υπόψη την αξία μιας ζωής όταν αποφασίζουν να εγκαταστήσουν ένα φανάρι ή έναν κυκλικό κόμβο. Αυτές οι ενέργειες συνεισφέρουν στη σωτηρία ζωών και κάνουν την κοινωνία να χάσει λιγότερα χρήματα. Πρόκειται για την εκτίμηση των δαπανών επένδυσης πάνω στον κίνδυνο θανάτου.
Ωστόσο, πρέπει να γίνει γνωστό πως εκτιμάται η αξία της ανθρώπινης ζωής.
Συγκεκριμένα, υπάρχουν τρεις μέθοδοι για τον προσδιορισμό μιας τιμής στη ζωή.
Κόστος αποζημίωσης. Πρόκειται για το ποσό της αποζημίωσης που καταβάλλουν οι ασφαλιστικές εταιρείες σε θύματα ατυχημάτων. Επομένως, το θέμα που τίθεται είναι: ποιό είναι το ποσό της κάθε ασφάλειας ζωής ώστε να καθοριστεί η τιμή μιας ανθρώπινης ζωής.
Ανθρώπινο κεφάλαιο. Έχει αποτελέσει το αντικείμενο πολλών θεωριών. Αποσκοπεί στην εκτίμηση της ζημιάς που υπέστει η κοινωνία λόγω του θανάτου ενός ατόμου. Μόλις αποβιώσει ένας μέσος άνθρωπος, δεν εργάζεται και ούτε καταναλώνει πλέον. Εν ολίγοις, δεν δημιουργεί πλούτο για την κοινωνία.
Η μέθοδος του ανθρώπινου κεφαλαίου αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1930 και χρησιμοποιήθηκε στη Γαλλία μέχρι τη δεκαετία του 1990, ειδικά στον τομέα της οδικής ασφάλειας.
Στατιστική αξία της ζωής. Είναι σαφώς πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη. Είναι η προθυμία κάποιου να πληρώσει για να μειώσει τους κινδύνους του θανάτου. Από στατιστική άποψη, η αξία μιας ανθρώπινης ζωής μπορεί να εκτιμηθεί με νομισματικούς όρους (πρόληψη κινδύνων, ασφάλιση, κλπ.) δια μέσου του οριακού κόστους των μέτρων πρόληψης.
Με βάση τα αποτελέσματα πολλών μελετών, η έκθεση του ΟΟΣΑ συνιστά τη χρήση της στατιστικής ζωής ώς σημείο αναφοράς μεταξύ 1,5 και 4,5 εκατ. δολάρια για χώρες του ΟΟΣΑ ή για την ΕΕ-27 και περίπου 3 εκατ. ευρώ για τη Γαλλία.
Η αξία της στατιστικής ζωής, διατυπώθηκε από τους Jacques Dreze (Βέλγος) και Thomas Schelling (αμερικάνος, βραβείο Νόμπελ Οικονομίας το 2005), διερωτώμενοι όχι επί της αξίας της ζωής, αλλά της μείωσης τους κινδύνου απώλειας της ζωής.
Η επιλογή ενός επαγγέλματος που είναι λιγότερο επικίνδυνο για την υγεία μας ή η αγορά μιας κατοικίας σε ένα λιγότερο ρυπογόνο μέρος, συνδέεται με αυτή την πιθανολογική συλλογιστική.
Συμπερασματικά εάν αυτές οι μέθοδοι υπάρχουν και χρησιμοποιούνται πραγματικά, δημιουργούν πολλά δεοντολογικά προβλήματα και μπορούν να έχουν απροσδόκητες δραματικές συνέπειες. Οι επανειλημμένες πολεμικές αντιλήψεις σχετικά με την αρχή της πρόφύλαξης – γρίππη H1N1, τρελές αγελάδες, γλυφοσάτη, κλπ., δείχνουν μερικές φορές ότι απαιτούμε από το Κράτος να είναι πιο προσεκτικό από τους πολίτες.
Οι οικονομολόγοι της υγείας έχουν εκτιμήσει ότι μερικές πολιτικές υγείας δημιουργούν δαπάνες της τάξης δεκάδων εκατ. ευρώ ανά ζωή που σώζεται. Άρα, υπάρχει μια διαφορετική προσέγγιση με την αξία της ζωής ανάλογα αν η απόφαση παίρνεται από εμάς ή ανατίθεται στο Κράτος.
Πολλοί άνθρωποι αρνούνται να εκτιμήσουν μια ζωή με ένα πακέτο χρημάτων. Η ερώτηση που τίθεται είναι: πιστεύετε ότι η ανθρώπινη ζωή έχει αξία;
