Όσο προχωρά η παγκόσμια κοινότητα προς το μέλλον, τόσο περισσότερο αναδεικνύονται η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να προηγείται των εξελίξεων με εργαλείο τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και παράλληλα να πραγματώνει το κοινωνικό συμφέρον διασφαλίζοντας την κάλυψη των βασικών ανθρώπινων αναγκών (υγεία, παιδεία, εργασία κ.λ.π.) και λειτουργικές ισορροπίες για την βιωσιμότητα του πλανήτη.
Ιδιαιτέρως έντονο καταγράφεται το πρόβλημα στον χώρο της Σοσιαλδημοκρατίας, η οποία ακροβατεί μεταξύ της συστημικής ενσωμάτωσης της και της ανάγκης ριζικών κοινωνικών αλλαγών, ενώ αδυνατεί μέχρι τώρα να επαναπροσδιορίσει το συλλογικό υποκείμενο, που θα εκφράσει πολιτικά και ταυτοχρόνως να συνυπολογίσει στον πολιτικό σχεδιασμό τις επιπτώσεις, οι οποίες προκύπτουν από την δυναμική της ψηφιακής εποχής και την νεοφιλελεύθερης κοπής παγκοσμιοποίηση.
Του Χρίστου Αλεξόπουλου
Οι τεκτονικές αλλαγές, που συντελούνται, μετασχηματίζουν τα πάντα, μετατρέποντας τις κοινωνίες σε μαζοποιημένα καταναλωτικά σύνολα με την βοήθεια της κοινωνίας του θεάματος και των προτύπων, που διοχετεύονται και ο σοσιαλδημοκρατικός χώρος ακόμη διαλέγεται στο εσωτερικό του, ως εάν το υπαρξιακό του πρόβλημα έχει εννοιολογικό χαρακτήρα και περιεχόμενο και εξαντλείται στην επικοινωνιακή διαχείριση του πολιτικού του μηνύματος.
Γι` αυτό υπάρχει μεγάλη δυσκολία στην προσπάθεια υπέρβασης των παθογενειών του και ανακοπής της πορείας αυτοαναίρεσης. Η καθοδική κίνηση και η συνεχής μείωση της κοινωνικής νομιμοποίησης της πολιτικής του δραστηριοποίησης δεν οδηγεί, μέχρι τώρα, στην αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων της παρακμιακής πορείας των τελευταίων ετών.
Δυστυχώς δεν συνειδητοποιείται, ότι οι πολίτες δεν «προσβλέπουν» πλέον στην νεοφιλελεύθερης κοπής μεταρρυθμιστική πολιτική «αριστερών» σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων και κομμάτων, διότι η κρίση του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης συνεχώς οξύνεται και οι κοινωνικές ανισότητες μεγενθύνονται, ενώ ο βαθμός διακινδύνευσης της βιωσιμότητας των κοινωνιών έχει ανοδικές τάσεις και οι περιβαλλοντικές ισορροπίες διαταράσσονται.
Οι παθογένειες του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης γίνονται ορατές, αν αναζητηθεί ο ρόλος των πολιτών στις πολιτικές διεργασίες και ο βαθμός συνειδητοποίησης της συλλογικής τους ευθύνης ως μελών της τοπικής κοινωνίας, της ευρωπαϊκής της διάστασης και της λειτουργίας της στο πλαίσιο της παγκόσμιας κοινότητας και των συνθηκών, που διαμορφώνουν η ψηφιακή εποχή και η παγκοσμιοποίηση.
Κατ` αρχήν η μετατροπή του ρόλου του πολίτη σε εργαλείο για την εκλογή διαχειριστών της κυβερνητικής εξουσίας και η μη συμμετοχή του στην οριοθέτηση του κοινωνικού συμφέροντος κάτω από το βάρος της μαζοποίησης των κοινωνιών και της συστηματικής καλλιέργειας καταναλωτικών προτύπων και ιδεωδών έχουν οδηγήσει στην αποστασιοποίηση από την πολιτική.
Αυτό σημαίνει βέβαια, ότι το δημοκρατικό πολίτευμα αποκτά καθαρά τυπικό χαρακτήρα. Τόσο οι πολιτικοί σχηματισμοί όσο και οι πολίτες δεν διαλέγονται. Επίσης δεν ενδιαφέρει να εκφράζεται και να εκπροσωπείται η κοινωνική πλειοψηφία στο κυβερνητικό επίπεδο, αλλά να εκλέγεται «ισχυρή» κυβέρνηση. Γι` αυτό και δεν προωθείται η αναλογική εκπροσώπηση.
Κυρίαρχο κριτήριο είναι η «κυβερνησιμότητα», που βασίζεται σε αυτοδύναμες κυβερνήσεις και δεν οικοδομείται με συναινέσεις μετά από ουσιαστικό διάλογο.
Ο σοσιαλδημοκρατικός χώρος οφείλει να επαναπροσδιορίσει την στάση του με σημείο αναφοράς τον πολίτη και την ουσιαστική συμμετοχή του στη λήψη αποφάσεων με την ενεργοποίηση του στις δομές της κοινωνίας πολιτών, οι οποίες σε στενή συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα και χωρίς «κομματικού χαρακτήρα εξαρτήσεις» θα εκφράζουν το κοινωνικό συμφέρον στον διάλογο με το πολιτικό σύστημα και την κυβέρνηση.
Επίσης στενά συνδεδεμένη με τον ρόλο των πολιτών στις πολιτικές διεργασίες είναι και η συνειδητοποίηση, τόσο σε κομματικό όσο και σε ατομικό επίπεδο, της συλλογικής τους ευθύνης ως φορέων ή μελών της κοινωνίας σε τοπικό, ευρωπαϊκό και πλανητικό πεδίο σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης και ψηφιακής εποχής, ώστε να είναι εφικτή η επεξεργασία, διαμόρφωση και κατανόηση θέσεων, οι οποίες θα συνδέουν την σοσιαλδημοκρατική πολιτική με την σύγχρονη πραγματικότητα.
Το θέμα δεν είναι να γίνονται αντικείμενο επικοινωνιακής διαχείρισης γενικόλογες και ιδεοληπτικού χαρακτήρα θέσεις και προτάσεις, οι οποίες απέχουν πολύ από την σύγχρονη εποχή, ενώ δεν οριοθετούν με ρεαλισμό την πορεία σε βάθος χρόνου.
Αντί να κοινοποιείται η βούληση για την καταπολέμηση της ανεργίας, που πλήττει την κοινωνία, με την δημιουργία θέσεων εργασίας, είναι χρήσιμο και πιο αξιόπιστο να οριοθετούνται ταυτοχρόνως οι τομείς, στους οποίους μπορεί η χώρα να είναι παραγωγική με την προσέλκυση των απαραίτητων επενδύσεων και ταυτοχρόνως να περιγράφεται με τεκμηρίωση ο τρόπος διαχείρισης και λειτουργικής αξιοποίησης των ψηφιακών δυνατοτήτων, όπως είναι η αυτοματοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, για την απασχόληση και την ευημερία των πολιτών.
Επίσης είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί, ότι η εργασιακή κινητικότητα στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και οι επιπτώσεις της ψηφιοποίησης στην εργασία δημιουργούν ανισορροπίες, διότι δρομολογούνται από το οικονομικό σύστημα και κινούνται πολύ πιο γρήγορα από την δυνατότητα του πολιτικού συστήματος και των κοινωνιών να τις διαχειρισθούν λειτουργικά και με προοπτική. Ποιά θα είναι η αντιμετώπιση από τον σοσιαλδημοκρατικό χώρο;
Ακόμη πιο δύσκολη είναι η αντιμετώπιση πλανητικής εμβέλειας προβλημάτων, τα οποία είναι παράγωγα της αδυναμίας πρόγνωσης των επιπτώσεων των αποφάσεων, που λαμβάνονται στηριζόμενες στις διαθέσιμες γνώσεις σε πραγματικό χρόνο, οι οποίες όμως εξελίσσονται και αλλάζουν τα δεδομένα της πραγματικότητας στο μέλλον.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κλιματική αλλαγή και ο κίνδυνος, που συνεπάγεται για την βιωσιμότητα του ανθρώπου και του φυσικού περιβάλλοντος.
Ακόμη και θεσμικά όργανα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Petten Taalas, Γενικός Γραμματέας της Παγκόσμιας Μετεωρολογικής Υπηρεσίας) επισημαίνουν εμφατικά, ότι «χωρίς μείωση του διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου δεν θα είναι αναστρέψιμες οι καταστροφικές επιπτώσεις στον πλανήτη», αλλά οι μετρήσεις δείχνουν, ότι από το 1990 μέχρι το 2018 τα αέρια του θερμοκηπίου έχουν αυξηθεί κατά 41%.
Και μόνο αυτά τα στοιχεία θα έπρεπε να έχουν ευαισθητοποιήσει γενικότερα το πολιτικό σύστημα σε πλανητικό επίπεδο. Δεν συμβαίνει όμως κάτι τέτοιο. Συνεχίζεται η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις απειλεί με πολεμικού χαρακτήρα αντιπαραθέσεις (στην Ανατολική Μεσόγειο με την στάση της Τουρκίας).
Στην Ελλάδα το σύνολο των κομμάτων «επενδύει» πολιτικά στην εξόρυξη ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας, αν και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ηλιακή, αιολική κ.λ.π.) θα μπορούσαν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας. Ιδιαιτέρως ο σοσιαλδημοκρατικός χώρος θα έπρεπε να ηγηθεί της ζωτικής σημασίας προσπάθειας για την αλλαγή πολιτικής σε αυτό τον τομέα.
Αυτό βέβαια προϋποθέτει, ότι θα πρέπει να αναθεωρηθεί η στάση απέναντι στο ισχύον μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και να σχεδιασθεί και σε δεύτερη φάση να οικοδομηθεί μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα με αειφορικά χαρακτηριστικά, η οποία υπερβαίνει κατεστημένες δομές και συμφέροντα, ενώ αμφισβητεί «εκ βάθρων» την συστημική λογική της «ακινησίας» σε σχέση με τον προσανατολισμό του ανθρώπου και των κοινωνιών ως προς το περιεχόμενο του νοήματος της ζωής.
Σε αυτή την περίπτωση θα ετίθετο υπό αμφισβήτηση το αξιακό σύστημα του ισχύοντος μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης και θα κινδύνευε η συνοχή των μαζοποιημένων κοινωνιών, διότι δεν στηρίζεται στην ορθολογική προσέγγιση της πραγματικότητας αλλά στην εξιδανικευτική βίωση της σε ατομικό επίπεδο με την βοήθεια των καταναλωτικών προτύπων, που διοχετεύονται μαζικά.
Τα προβλήματα της σύγχρονης πραγματικότητας είναι βέβαια πολύ περισσότερα, από την αναγκαιότητα ισόρροπης ανάπτυξης σε πλανητικό επίπεδο σε συνδυασμό με την αποστασιοποίηση από τον εθνικισμό από το ένα μέρος και από το άλλο την προώθηση της διαπολιτισμικής προσέγγισης, ώστε να διασφαλίζεται η ειρήνη στο πλαίσιο του παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας, το οποίο τώρα βασίζεται στην ισορροπία των εξοπλισμών κυρίως.
Αναγκαία είναι επίσης η λειτουργική και με ανθρωπιστικά χαρακτηριστικά αντιμετώπιση της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών και η αξιοποίηση της ψηφιοποίησης προς όφελος της ανθρώπινης οντότητας και όχι για την διαμόρφωση μιας εικονικής πραγματικότητας με στόχο την εργαλειοποίηση της για την αποκόμιση πολιτικού και οικονομικού οφέλους.
Η σύγχρονη ταυτότητα του σοσιαλδημοκρατικού χώρου θα εξαρτηθεί από τις απαντήσεις σε αυτά τα γενικευμένης εμβέλειας προβλήματα και την μείωση της διακινδύνευσης των κοινωνιών και των ανισορροπιών του φυσικού περιβάλλοντος.
*Ερευνητής Κοινωνιολόγος