Tην ώρα που ο Ταγίπ Ερντογάν ανοίγει το ένα γεωπολιτικό μέτωπο μετά το άλλο, η οικονομία της Τουρκίας παραπαίει υπονομεύοντας την αξιοπιστία του τούρκου προέδρου στον πληθυσμό. Ίσως όμως η σωστή διατύπωση της παραπάνω πρότασης να είναι: Καθώς η οικονομία της Τουρκίας παραπαίει υπονομεύοντας την αξιοπιστία του Ερντογάν στον τουρκικό πληθυσμό, ο ίδιος ανοίγει το ένα γεωπολιτικό μέτωπο μετά το άλλο…
Η Τουρκική Οικονομία «ξαναμένει από καύσιμα»
Οι σημερινές ανακοινώσεις της τουρκικής στατιστικής υπηρεσίας για την ανάπτυξη είναι βέβαιο ότι ανησυχούν τον Ερντογάν περισσότερο από τις νουθεσίες της Ε.Ε. για το διεθνές δίκαιο. Η αύξηση του τζίρου της τουρκικής οικονομίας είναι απογοητευτική σε σχέση με πέρισι, παρά το ότι τα περσινά νούμερα ήταν ασυνήθιστα χαμηλά λόγω της συναλλαγματικής κρίσης και της ραγδαίας υποτίμησης του τουρκικού νομίσματος. Επιπλέον ο ρυθμός ανάπτυξης το τρίτο τρίμηνο ήταν χαμηλότερος από τις εκτιμήσεις των αναλυτών, αναφέρει το newmoney.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Τούρκος καταναλωτής ζορίζεται για περισσότερο από ένα έτος: Οι τιμές αυξάνονται καθώς ο πληθωρισμός παραμένει υψηλός, αλλά η συνολική δαπάνη των νοικοκυριών αυξάνεται με χαμηλότερο ρυθμό πράγμα που δείχνει χαμηλότερη πραγματική κατανάλωση. Τα δάνεια αυξάνονται επίσης – αλλά όλοι εκτός Τουρκίας γνωρίζουν τις παγίδες αυτής της πολιτικής, ειδικά σε μια χώρα με εύθραυστη συναλλαγματική ισορροπία όπως η Τουρκία.
Η μεγάλη ελπίδα αύξησης του εμπορικού πλεονάσματος λόγω της περσινής υποτίμησης η οποία έκανε τα τουρκικά προϊόντα πιο φθηνά στις διεθνείς αγορές δεν φαίνεται να υλοποιείται και να αποδίδει. Η αύξηση των εξαγωγών ήταν μετριοπαθής σε σχέση με τα αναμενόμενα ενώ αυξήθηκαν πολύ περισσότερο και οι εισαγωγές που πλέον είναι πιο ακριβές.
Οι επιλογές του Ταγίπ
Για να ξεφύγει από αυτή την παγίδα ο Ερντογάν πρέπει
- ή να κόψει χρήμα – πράγμα που θα αυξήσει τα επιτόκια, θα κάνει πιο ακριβά τα δανεικά, θα αυξήσει τον πληθωρισμό και θα κάνει πιο ακριβές τις τουρκικές αγορές και πιο θυμωμένους τους ψηφοφόρους
- ή να αυξήσει κι άλλο τις κρατικές δαπάνες – μόνο που η αύξηση του κρατικού δανεισμού της Τουρκίας έχει όλο και μεγαλύτερες δυσκολίες και όλο και πιο σημαντικά ρίσκα.
Σε κάθε περίπτωση τα θεμέλια της οικονομικής ανάπτυξης της Τουρκίας κλυδωνίζονται και το τουρκικό κράτος δεν έχει δυνατότητες για αποτελεσματική υποστύλωση. Ο Τούρκος Πρόεδρος όμως έχει τη δυνατότητα για εμπρηστικές δηλώσεις και για αλλαγή ατζέντας στο εσωτερικό – με γεωπολιτικές προκλήσεις και διακρατικές συγκρούσεις. Το ερώτημα είναι για πόσο μπορεί ο Ερντογάν να συνεχίζει αυτή την τακτική. Μέχρι στιγμής με ιδιαίτερα τυχοδιωκτικό τρόπο και εκμεταλλευόμενος την αστάθεια του Λευκού Οίκου, ο Τούρκος πρόεδρος τα έχει καταφέρει να επιπλεύσει στις διεθνείς αγορές. Από ότι φαίνεται όμως η πραγματική οικονομία ζορίζεται όλο και περισσότερο – και μπορεί να απειλήσει τον Ερντογάν πολύ πιο αποτελεσματικά.
Νωρίτερα το Bloomberg ανέφερε:
Η ανάκαμψη στην Τουρκία που είναι ακόμα στα σπάργανα, παρουσιάζει ήδη σημάδια αδυναμίας τα οποία ανησυχούν τους επενδυτές: Εκτιμούν ότι η κυβέρνηση Ερντογάν θα αναγκαστεί να τονώσει την οικονομία εις βάρος της λίρας και της πρόσφατης μείωσης του πληθωρισμού.
Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν το τρίτο τρίμηνο αναπτύχθηκε με ένα πενιχρό 0,4% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο – χαμηλότερο από όλες τις εκτιμήσεις της έρευνας του Bloomberg. Αιτία η μείωση δαπανών από το δημόσιο τομέα και τα νοικοκυριά.
Η τουρκική αύξηση του ΑΕΠ επιβράδυνε το τρίτο τρίμηνο λόγω χαμηλής κατανάλωσης.
Η σημερινή ανακοίνωση της τουρκικής στατιστικής υπηρεσίας πιέζει τον Πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος προσπαθεί να ανακτήσει τη δημοτικότητα που έχασε λόγω αύξησης ανεργίας και των τιμών για τους καταναλωτές. Η πιθανότητα επεκτατικών πολιτικών ανησυχεί τους επενδυτές, οι οποίοι λένε ότι η Τουρκία έχει ελάχιστα περιθώρια για τονωτικά – είτε λάβουν τη μορφή χαμηλότερου κόστους δανεισμού είτε υψηλότερων δημοσίων δαπανών και επενδύσεων.
«Η πίεση θα συνεχίσει στην κεντρική τράπεζα για να συνεχίσει τη χαλαρή πολιτική διευκολύνει την πολιτική και ο κίνδυνος είναι η τράπεζα να πιεστεί να χαλαρώσει τη νομισματική πολιτική περισσότερο από όσο μπορεί να «σηκώσει» ο πληθωρισμός», είπε ο Χένρικ Γκάλμπεργκ, υπεύθυνος μακροοικονομικής στρατηγικής στους Coex Partners του Λονδίνου.
«Ο πληθωρισμός μπορεί να έχει βρει πάτωμα και να επιταχυνθεί στο εγγύς μέλλον, καθώς ο αντίκτυπος των υψηλότερων τιμών από ένα χρόνο πριν εξασθενεί, εκθέτοντας τη λίρα σε πωλήσεις», είπε ο Γκάλμπεργκ.
Στα θετικά, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,9% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, την πρώτη ετήσια επέκταση το 2019.
Επιβράδυνση του ΑΕΠ
Η ανάπτυξη σε βάση τριμήνου είναι χαμηλότερα από την επίδοση του δεύτερου τριμήνου (1%) αλλά και από τη μέση εκτίμηση (1,1%) της έρευνας του Bloomberg. Οι αγορές αγαθών και υπηρεσιών από νοικοκυριά, ο μεγαλύτερος μοχλός ανάπτυξης στην Τουρκίας, αυξήθηκαν κατά 1,9% από το προηγούμενο τρίμηνο, μικρότερη αυξηση από το 3,4% κατά την περίοδο Απριλίου-Ιουνίου. Η αύξηση της δημόσιας κατανάλωσης υποχώρησε στο 1,9% από 2,2%. Τα συνολικά καταναλωτικά δάνεια της Τουρκίας άρχισαν να αυξάνονται μετά τη νομισματική χαλάρωση.
Ακολουθούν ορισμένα από τα κυριότερα σημεία της έκθεσης Turkstat:
Σε ετήσια βάση, η ανάπτυξη προήλθε από την κατανάλωση. Οι δαπάνες των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 1,5% και της κυβέρνησης αυξήθηκε κατά 7%.
Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 5,1% ετησίως, από 8,1% το προηγούμενο τρίμηνο. Οι εισαγωγές σημείωσαν άνοδο 7,6%, μετά από συρρίκνωση κατά 17% κατά τους τρεις προηγούμενους μήνες. Αυτό που είναι ανησυχητικό για την κυβέρνηση είναι η φθίνουσα συμβολή του εξωτερικού εμπορίου της Τουρκίας: η ανάπτυξη οφείλεται κυρίως στη μεγάλη διαφορά της σύγκρισης με τους περσινούς πολύ κακούς αριθμούς – λόγω της απότομης υποτιμήσεως του 2018.
Οι επενδύσεις μειώθηκαν για πέμπτο τρίμηνο, καθώς οι εταιρείες παραμένουν επηρρεασμένες από την περσινή υποτίμηση και τα υψηλότερα επιτόκια που ακολούθησαν.
Χώρος για ελιγμούς;
Παρά τα χειρότερα από τα αναμενόμενα στοιχεία, ο υπουργός Οικονομικών και Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ δήλωσε ότι η πρόσφατη ανάκαμψη της βιομηχανικής παραγωγής σε μια περίοδο οικονομικής «εξισορρόπησης» δείχνει επιτάχυνση της ανάπτυξης κατά τους τελευταίους τρεις μήνες του έτους. Η τουρκική βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε για πρώτη φορά σε 13 μήνες το Σεπτέμβριο:
Σε μια προσπάθεια προώθησης της ανάπτυξης, ο κυβερνήτης της κεντρικής τράπεζας Μουράτ Ουισάλ μείωσε το επιτόκιο αναφοράς της Τουρκίας κατά 1.000 μονάδες βάσης αμέσως μετά τον απροσδόκητο διορισμό του τον Ιούλιο. Ο κύκλος νομισματικής χαλάρωσης συνοδεύτηκε από υψηλότερες κυβερνητικές δαπάνες για τα πάντα – από μισθούς έως υποδομές.
Τα στοιχεία του ΑΕΠ της Δευτέρας ενδέχεται να οδηγήσουν σε προσπάθεια του προέδρου και της κυβέρνησής του «να στηρίξουν την ανάπτυξη της πίστωσης ακόμη πιο έντονα από ό, τι αναμενόταν και θα μπορούσαμε να δούμε μια πολύ επεκτατική δημοσιονομική πολιτική», δήλωσε ο Γκιγιόμ Τρεσκά, υπευθυνος για την στρατηγική στις αναδυόμενες αγορές για την Credit Agricole.
Τούτου λεχθέντος, η κυβέρνηση έχει πολύ περιορισμένα περιθώρια να δαπανήσει περισσότερα για υποδομές ή δημόσια κατανάλωση. Ο λόγος του ελλείμματος του δημοσίου προς το ΑΕΠ αναμένεται να φθάσει στο τέλος του έτους στο 2,9%, σε σύγκριση με προηγούμενη πρόβλεψη που ήταν 1,8%. Η κυβέρνηση βλέπει το ποσοστό να παραμείνει αμετάβλητο μέχρι το 2021, αλλά οι αναλυτές προειδοποιούν ότι οι δαπάνες της κυβέρνησης ενδέχεται να ξεφύγουν από τον έλεγχο.
Τα πολιτικά ζητήματα θολώνουν επίσης τις προοπτικές της οικονομίας.
Το δράμα που περιβάλλει τους δεσμούς της Τουρκίας με τις Η.Π.Α. έχει κρατήσει τους επενδυτές ανήσυχους από τότε που ο Ερντογάν προχώρησε σε σχέδια για την αγορά ενός προηγμένου συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας από τη Ρωσία. Η προσωπική επαφή του Ερντογάν με τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τράμπα έχει διαφυλάξει μέχρι στιγμής την Τουρκία από τις κυρώσεις για τη συμφωνία όπλων, αλλά οι νομοθέτες των ΗΠΑ είναι πιθανό να πιέσουν για την τιμωρία ειδικά μετά την έναρξη δοκιμών από την Τουρκία σε ρωσικά αμυντικά συστήματα την περασμένη εβδομάδα.
Η κυβέρνηση αύξησε δραματικά τον στόχο της για οικονομική ανάπτυξη σε 5% για την περίοδο 2020-2022, αφού έκοψε τις φετινές προβλέψεις στο 0,5%.