Η σύνθετη ονομασία που θα περιλαμβάνει το όνομα Μακεδονία προωθείται αρμοδίως από τον γραμματέα του ΟΗΕ κ. Νίμιτς και προφανώς αποτελεί την λύση που προκρίνουν το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε.
Για εκείνους τους Έλληνες πολιτικούς που αυτό αποτελεί μια ρεαλιστική λύση- (παράλληλα βέβαια με την ρητή συνταγματική κατοχύρωση περί μη έγερσης ποτέ αλυτρωτικών βλέψεων προς την Ελλάδα)-, αυτό που τους χωρίζει είναι η διαδικασία επίτευξης της λύσης αυτής, που όμως όπως θα φανεί πιο κάτω δεν έχει απλό διαδικαστικό χαρακτήρα, αλλά αποτελεί καθαρά θέμα ουσίας.
Του Λάμπρου Ροϊλου*
Το θέμα της εύρεσης οριστικής λύσης των διαφορών ανακινήθηκε το 2008 τόσο από την Ε.Ε. όσο και από το ΝΑΤΟ στα πλαίσια της σταθεροποίησης των δυτικών βαλκανικών χωρών (Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, Αλβανίας, Μαυροβουνίου, Κοσόβου, Σερβίας και της ΠΓΔΜ). Βέβαια αν δεν υπήρχε το θέμα της ονομασίας και του αλυτρωτισμού η Ελλάδα θα συναινούσε στην ένταξη της ΠΓΔΜ.
Τόσο όμως η απόφαση του συμβουλίου της Ε.Ε. τον Ιούνιο 2008 όσο και του ΝΑΤΟ τον Απρίλιο 2008 στο Βουκουρέστι (μετά από ένσταση της Ελλάδος) έθεσαν σαν όρο πριν την έναρξη διαδικασίας ή ορισμού ημερομηνίας έναρξης διαπραγματεύσεων ένταξης στην Ε.Ε. και πριν να υποβληθεί αίτημα για την ένταξη στο ΝΑΤΟ για την ΠΓΔΜ, να υπάρξει συμφωνία με την Ελλάδα για το θέμα του ονόματος στα πλαίσια της αρχής της καλής γειτονίας των εμπλεκομένων.
Μετά το ναυάγιο της προσπάθειας του 2008 και αυτής που ακολούθησε με πρωτοβουλία της Ελλάδος το 2012, το θέμα αναζωπυρώνεται τώρα δέκα χρόνια μετά, τυπικά με πρωτοβουλία του κ. Νίμιτς αλλά προφανώς ουσιαστικά από το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε.. Οι γεωστρατηγικοί λόγοι προφανώς είναι:
(1) Ο έλεγχος από τους Δυτικούς Συνασπισμούς των περιοχών των δυτικών Βαλκανίων με το δεδομένο των θυλάκων εκτροφής Ισλαμιστών, Τζιχαντιστών, Ιμάμηδων στρατολογίας Τζιχαντιστών, και εν γένει επιρροής του Ισλάμ μέσω κονδυλίων της Σαουδικής Αραβίας στις περιοχές αυτές (ιδίως σε Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο κ.λπ.).
(2) Η ανάγκη αντιμετώπισης από την Δύση της δυναμικής της Ρωσίας στα πλαίσια και της αντιπαράθεσης με την τελευταία στο ουκρανικό αλλά και στα θέματα με τις όμορες με αυτήν χώρες της ανατολικής Ευρώπης (για τα αντιπυραυλικά συστήματα εκεί του ΝΑΤΟ). (Να μην ξεχνάμε ότι οι χώρες αυτές των δυτικών Βαλκανίων ,πλην Αλβανίας, αποτελούσαν μέρος της Γιουγκοσλαβίας, δορυφόρου της Σοβιετικής Ένωσης.)
(3) Κίνητρο επίσης είναι και άλλες παράμετροι όπως αυτή της στρατιωτικής συνεισφοράςεκ μέρους των χωρών αυτών και της οικονομικής εκμετάλλευσης ή γεωπολιτικής εκμετάλλευσης των εδαφών τους. Όλα αυτά προϋποθέτουν την ακεραιότητα και συνοχή των χωρών αυτών που είναι ασταθής λόγω των εθνοτικών διαφορών που υπάρχουν σε αυτές και λόγω του νεοσύστατου χαρακτήρα τους.
Να σημειωθεί ότι το 2016 το 78,5 % των εξαγωγών της ΠΓΔΜ έγιναν προς την Ε.Ε., ενώ οι εισαγωγές από την Ε.Ε. ανήλθαν σε ποσοστό 61,9 %, με συνολικό τζίρο 7,18 δισ.
Οι Δυτικοί θεωρούν ότι η συγκυρία των σημερινών κυβερνήσεων Τσίπρα και Ζάεφ λόγω της ευλυγισίας που δείχνουν (πιεζόμενες αμφότερες από δυσεπίλυτα οικονομικά προβλήματα και από εθνοτικές συγκρούσεις η δεύτερη) αποτελούν τις ιδανικές συνθήκες για την επίλυση των διαφορών των δύο χωρών προκειμένου να ενταχθεί η ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε..
Δεν είναι τυχαίο ότι οι αρχικές συνεννοήσεις έγιναν στο διεθνές οικονομικό φόρουμ του Νταβός, όπου δόθηκε η δυνατότητα στους Δυτικούς πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες (Ε.Ε. και ΔΝΤ) να παίξουν παρασκηνιακό ρόλο στις διαπραγματεύσεις αυτές. Άγνωστο αν με κάποιο οικονομικό για τις χώρες αυτές αντάλλαγμα (π.χ. διευκολύνσεις στην ελληνική οικονομική αξιολόγηση, την διευθέτηση του χρέους κ.α.).
Με αυτά τα δεδομένα η παραχώρηση του Έλληνα πρωθυπουργού με δημόσια δήλωση στο Νταβός ότι θα εγκριθεί το «δεύτερο στάδιο της διαδικασίας ένταξης» της ΠΓΔΜ στην Ε.Ε. (αλλού αποκαλούμενο «συμβολικό ξεκλείδωμα της 2ης φάσης ένταξης») σαν ένδειξη καλής θέλησης, -(ακόμα κι’αν κατοχυρωθεί με τις αναγκαίες ενέργειες και προβλέψεις στην Ε.Ε., ότι δηλαδή δεν θα ολοκληρωθεί η ένταξη της ΠΓΔΜ αν δεν λυθεί ουσιαστικά το θέμα του ονόματος και συντάγματος της με την Ελλάδα)-, θα παραπέμψει την λύση για την Ελλάδα (ηθελημένα ή ακούσια) στις καλένδες, σε όφελος της ΠΓΔΜ και της Δύσης.
Ειδικότερα στην ΠΓΔΜ έχει δοθεί ήδη από το 2005 (όπως και στις Αλβανία, Μαυροβούνιο, Σερβία, Τουρκία) καθεστώς «υπό ένταξη χώρας» στην Ε.Ε., αλλά ως προελέχθη η έναρξη της διαδικασίας διαπραγματεύσεων ένταξης εξαρτάται από την Ελλάδα αφού μόνο με μόνιμη αμοιβαία αποδεκτή λύση είναι δυνατόν να αρχίσει.
Αν η Ελλάδα δώσει με επιφύλαξη για την τελική ένταξη το πράσινο φως, θα πρέπει η υπό ένταξη χώρα να ικανοποιήσει τα 35 κεφάλαια (του «acquis»).
Το κάθε κεφάλαιο αφορά ένα σύνολο προαπαιτούμενων που αφορούν ένα συγκεκριμένο αντίστοιχο με το κεφάλαιο αυτό θέμα, στα πλαίσια των αρχών της «Κοπεγχάγης» σύμφωνα με τις οποίες η νομοθεσία της υπό ένταξη χώρας πρέπει να προσαρμοστεί πλήρως και να υιοθετήσει τα μοντέλα νομικών διατάξεων και διαρθρωτικών δομών των χωρών της Ε.Ε. στα πλαίσια δημοκρατικής διακυβέρνησης, απόδοσης δικαιοσύνης, ανάπτυξης και ανταγωνισμού.
Τέτοια θέματα και αντίστοιχα κεφάλαια αφορούν, π.χ. την ελευθερία στην ανταλλαγή αγαθών, εργαζομένων, κεφαλαίου, ενεργείας, κοινωνικών παροχών, παιδείας κ.λπ.
Γι’ αυτόν το σκοπό και την αντιμετώπιση της δαπάνης που συνεπάγονται τα πιο πάνω προαπαιτούμενα παρέχονται σημαντικά κονδύλια στην υπό ένταξη χώρα, τα οποία με την έναρξη των διαπραγματεύσεων ένταξης θα απελευθερωθούν σταδιακά. Ενδεικτικά για τις υπό ένταξη χώρες και για το διάστημα 2007 έως 2013 η Ε.Ε. είχε προβλέψει κονδύλια 11,5 δισεκατομμύρια ευρώ, και ειδικά για την ΠΓΔΜ (μιας φτωχής χώρας 2 εκατ. κατοίκων) και για το διάστημα 2014-2020 , 664,2 εκατ.
Εξίσου σημαντικό είναι και το γεγονός ότι θα μεσολαβήσουν αρκετά χρόνια μέχρις ότου η ΠΓΔΜ ικανοποιήσει τον τα 35 προαπαιτούμενα κεφάλαια πριν την αποδοχή πλήρους ένταξης, διάστημα κατά το οποίο θα απολαμβάνει πολλαπλάσια οικονομικά και άλλα ωφέλη.
Η Βουλγαρία και η Ρουμανία (μετά την απόφαση του Ελσίνκι 1999) και από την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων τον Φεβρ.2000 έκαναν 7 χρόνια για να ενταχθούν πλήρως τον Ιανουάριο 2007. Η Τουρκία από τον Οκτ.2005 ακόμα είναι στη διαδικασία ένταξης.
Επιπλέον, αν γίνει δεκτή από την Ελλάδα άμεσα η συνέχεια της διαδικασίας ένταξης της ΠΓΔΜ (χωρίς προηγούμενη δεσμευτική συμφωνία αλλά και προηγούμενη αλλαγή των αλυτρωτικών διατάξεων του συντάγματος και ονόματος της) , δηλαδή η προσχώρηση αυτής της χώρας σε μια πολιτική ένωση (Ε.Ε.), όπου συμμετέχει και η Ελλάδα, με ποια επιχειρήματα θα δικαιολογήσει η Ελλάδα στο ΝΑΤΟ την αντίθεσή της προσχώρησης της σε αυτό τον οργανισμό που αποτελεί το ελάσσον του προηγούμενου, αφού το ΝΑΤΟ αποτελεί μόνο στρατιωτική συμμαχία;.
Δεν απεμπολεί έτσι η Ελλάδα τους μόνους μοχλούς πίεσης που έχει (τόσο προς την ΠΓΔΜ όσο και προς το ΝΑΤΟ-ΕΕ) για να επιτύχει μια ουσιαστική συμφωνία με τηνΠΓΔΜ που να αφορά το όνομα και τις διατάξεις του συντάγματος της;
Τι εξαναγκαστικά όπλα θα έχει τότε η Ελλάδα ώστε να υποχρεώσει τα Σκόπια να κάνουν τις απαραίτητες αλλαγές, έχοντας ήδη κάνει τις παραχωρήσεις που της ζητούνται από την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ;
Σαν αντίστοιχη προσφορά καλής θέλησης ο κ.Ζάεφ δήλωσε ότι θα αλλάξει τα ονόματα του αεροδρομίου και μιας πλατείας (σήμερα αντ΄αυτής αναφέρθηκε ο δρόμος Θεσσαλονίκης-Σκοπίων!). Αυτά όμως μπορούν να αλλάξουν και να ξανά-αλλάξουν με μια με μια απλή κυβερνητική απόφαση, ή το πολύ με απλή πλειοψηφία στη βουλή (αν τηρηθεί η συμφωνία της Οχρίδας 2001 με τους Αλβανικής εθνότητας).
Η προσφορά αυτή σε σχέση με το αντάλλαγμα που φαίνεται να δίνεται από την Ελλάδα («στα πλαίσια επιδείξεως καλής θέλησης» και χωρίς άλλες δεσμεύσεις σε αυτή τη φάση από τα Σκόπια) θυμίζει τις ιστορίες των κατακτητών που για το καλωσόρισμα προσέφεραν χάντρες στους πρωτόγονους ιθαγενείς.
Συμπερασματικά, η πιο πάνω παραχώρηση από την Ελλάδα για την έναρξη διαπραγματεύσεων στα πλαίσια της ενταξιακής διαδικασίας της ΠΓΔΜ στην Ε.Ε. ή την ένταξή της στο ΝΑΤΟ δεν πρέπει να δοθεί σε καμία περίπτωση από την Ελλάδα, παρά μόνον μετά την οριστική και δεσμευτική λύση συμφωνίας για το όνομα και τις αλλαγές στο σύνταγμα της ΠΓΔΜ να έχουν γίνει.
Η νέα ονομασία π.χ. σαν «Νέα Μακεδονία» θα πρέπει να ορίσει και τα παράγωγα της δηλαδή Νεομακεδονική γλώσσα, Νεομακεδόνες πολίτες κ.ο.κ
Για τις αλυτρωτικές αλλαγές στο σύνταγμα μπορούν να ληφθούν σχεδόν αυτούσιες ή αναπροσαρμοσμένες οι σχετικές διατάξεις που ήδη έχουν συμφωνηθεί μεταξύ των δύο χωρών στην «ενδιάμεση συμφωνία» τους του 1995, (ιδιαίτερα αυτές των άρθρων 2,3,4,6 και 7) με το πρόσθετο μάλιστα καταλυτικό επιχείρημα ότι είναι ήδη συμφωνημένες.
*Συντ. δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω – Συγγραφέας – Ερευνητής