Από αρκετές πλευρές υποστηρίζεται ότι η επιχειρηματική ηθική είναι ένα σχήμα οξύμωρο. Περιστασιακά οικονομικά σκάνδαλα, εξαπάτηση καταναλωτών, περιβαλλοντική μόλυνση κ.α. συμβάλλουν στην δημιουργία μίας διαδεδομένης αντίληψης, κατά την οποία η εφαρμογή κανόνων ηθικής συμπεριφοράς είναι αντίθετη με την επιχειρηματική δραστηριότητα ή, στην καλύτερη περίπτωση, τουλάχιστον αδιάφορη.
Η αντίθετη αντίληψη υποστηρίζει ότι και στην επιχειρηματική σφαίρα είναι αναγκαία η τήρηση ηθικών αρχών και αξιών, όπως η εντιμότητα, η αξιοπιστία, η συνεργασιμότητα.
Του Κώστα Χριστίδη *
Πάντως, και στις επιχειρηματικές δραστηριότητες αναμφιβόλως τίθενται θέματα ‘’σωστού’’ και ‘’λάθους’’ από ηθικής πλευράς, που αφορούν σε μίαν άλλη διάσταση, διαφορετική από την εμπορική, στρατηγική ή οικονομική ορθότητα. Γεννάται, βεβαίως, ένα βασικό ερώτημα: μπορεί να θεωρηθεί ότι μία επιχείρηση έχει ηθική ευθύνη για τις πράξεις της; Οι άνθρωποι, τα φυσικά πρόσωπα, έχουν ηθική ευθύνη, μπορεί όμως αυτή να επεκταθεί και σε νομικές προσωπικότητες;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό, παρά τις επιμέρους επιφυλάξεις, είναι κατ’ αρχήν θετική. Κάθε επιχείρηση διαθέτει μίαν οργανωμένη δομή λήψης αποφάσεων και ικανός αριθμός αυτών των αποφάσεων μπορεί να αναχθεί σε συγκεκριμένα πρόσωπα. Επιπλέον, κάθε επιχείρηση διαθέτει ένα γραπτό ή άγραφο σύνολο πεποιθήσεων και αξιών που απαρτίζουν την λεγόμενη εταιρική κουλτούρα και που βοηθούν στον καθορισμό του τι είναι σωστό και τι λάθος.
Σύμφωνα με τις αντιλήψεις αυτές, μία επιχείρηση έχει ευθύνες που εκτείνονται πέραν από την απλή δημιουργία κερδών χάριν των ιδιοκτητών της. Προκύπτει έτσι η έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ), η οποία αποτελεί μίαν εθελοντική δέσμευση μίας επιχείρησης και την οδηγεί σε αποφάσεις που προάγουν ευρύτερα συμφέροντα και, επομένως, είναι αποδεκτές από την κοινωνία. Η ΕΚΕ ασφαλώς προϋποθέτει σχολαστική τήρηση των υποχρεώσεων που επιβάλλει η φορολογική, εργατική, ασφαλιστική και πάσης φύσεως νομοθεσία.
Το ευ επιχειρείν έχει τρεις βασικές διαστάσεις:
Πρώτον, την οικονομική, κατά την οποία η εταιρική δραστηριότητα επιδιώκει την σταθερή και μακροχρόνια αύξηση της κερδοφορίας της επιχείρησης χωρίς απότομες ‘’εκρήξεις’’ που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την σταθερή εξέλιξή της.
Δεύτερον, την κοινωνική, κατά την οποία οι διοικούντες την επιχείρηση λαμβάνουν υπόψη, εξισορροπούν και προάγουν τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερομένων μερών, δηλ. (εκτός των μετόχων) των εργαζομένων, πελατών, προμηθευτών και των τοπικών ή ευρύτερων κοινωνιών, εντός των οποίων δραστηριοποιούνται.
Τρίτον, την περιβαλλοντική, που αφορά στην διαχείριση των φυσικών πόρων με τρόπο που να εξασφαλίζει την διατήρηση και την αναπαραγωγή τους και την αποφυγή ρύπανσης του περιβάλλοντος ώστε να διασφαλίζεται ότι και οι επόμενες γενεές θα ζήσουν μέσα σε ένα ανάλογο φυσικό περιβάλλον.
Γι’ αυτό ολοένα περισσότερες επιχειρήσεις συντάσσουν τρεις απολογισμούς ετησίως, οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό και διαμορφώνουν την λεγόμενη ‘’τριπλή τελική γραμμή’’ (triple bottom-line) για τις αντίστοιχες δραστηριότητες.
Οι κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρήσεις κατά κανόνα έχουν περισσότερους και πιο ικανοποιημένους πελάτες, προσελκύουν καλύτερης ποιότητας και πιο αφοσιωμένους υπαλλήλους και συμβάλλουν στην δημιουργία μίας πιο ασφαλούς, καλύτερα εκπαιδευμένης και περισσότερο ευημερούσας κοινότητας, πράγμα που με την σειρά του δημιουργεί ένα πιο ευνοϊκό περιβάλλον για την λειτουργία και την ανάπτυξη της ίδιας της επιχείρησης σε μακροχρόνιο ορίζοντα.
Αυτές είναι οι ευεργετικές συνέπειες και η αναντικατάστατη συμβολή του ευ επιχειρείν στην γενική ευημερία.
Νομικός – Οικονομολόγος *