Ήταν μόνο λίγες προτάσεις σε μια μακρά ομιλία, αλλά εντυπώθηκαν στη μνήμη. Στη συνάντηση του Κογκρέσου της Ένωσης Οικονομολόγων και Ορκωτών Λογιστών της Κούβας το περασμένο Σαββατοκύριακο στην Αβάνα ο πρόεδρος της Κούβας Μιγκέλ Ντίαζ Κανέλ επιβεβαίωσε ότι από του χρόνου τα σχέδια παραγωγής των κρατικών επιχειρήσεων δεν θα επιβάλλονται «εκ των άνω», αλλά από τους ίδιους τους εργάτες. Δηλαδή, η παραγωγή και οι επιλογές θα γίνονται πιο αυτόνομα. Με αυτήν την εξαγγελία η κυβέρνηση ξεκινά αλλαγή πλεύσης που θα οδηγήσει τη χώρα στο τέλος της κατευθυνόμενης οικονομίας. «Πρόκειται για έξυπνο και επαναστατικό μέτρο, που απαιτεί ρεαλισμό, αντικειμενικότητα και υπευθυνότητα» επαίνεσε τον εαυτό του ο κουβανός πρόεδρος. «Στόχος να συμβάλλει στην τόνωση της ασθενούς οικονομίας».
«Πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία»
Η αλλαγή στάσης οφείλεται και στο ότι τελευταίο καιρό λόγω έλλειψης σκληρού συναλλάγματος οι εισαγωγές έχουν μειωθεί και έτσι η χώρα θα πρέπει να παράγει περισσότερο και οι κρατικές επιχειρήσεις να λειτουργούν πιο αποτελεσματικά. «Μεγαλύτερη αυτονομία στην παραγωγή κρατικών επιχειρήσεων είναι κάτι το απόλυτα απαραίτητο, αλλά εάν η εξαγγελία του Ντιάζ Κανέλ σημαίνει πράγματι και το τέλος του μαρξιστικού οικονομικού μοντέλου, εδώ θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί» υποστηρίζει στη DW ο Μπερτ Χόφμαν, ειδικός σε θέματα Κούβας στο German Institut of Global and Area Studies. Αυτό όμως το γνωρίζει και ο ίδιος ο πρόεδρος της Κούβας. «Για να εφαρμόσουμε αυτά τα μέτρα που ζητούσε ο κόσμος από καιρό, θα πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία» τόνισε στην ίδια ομιλία. Κουβανοί που ρωτήθηκαν σχετικά, αντιμετώπισαν με σκεπτικισμό την εξαγγελία.
Αλλαγή νοοτροπίας είναι ωστόσο η μεγαλύτερη πρόκληση. Για την ιστορία το μέτρο μεγαλύτερης αυτονομίας στο παραγωγικό μοντέλο είχε ανακοινωθεί στο Κογκρέσο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας τον Απρίλιο του 2011. Ο εκσυγχρονισμός των κρατικών επιχειρήσεων αποτελεί τον βασικό πυρήνα των μεταρρυθμίσεων που είχε ξεκινήσει επί πρόεδρου Ραούλ Κάστρο. Γύρω στο 70% των Κουβανών απασχολούνται μέχρι και σήμερα σε δημόσιες υπηρεσίες και επιχειρήσεις. Ο νόμος για τις μεταρρυηθμίσεις των κρατικών επιχειρήσεων του Δεκεμβρίου του 2014 έδωσε στις επιχειρήσεις μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων στη χρηματοδότηση και την ανάπτυξης δικού τους συστήματος μισθοδοσίας, αλλά δεν κινήθηκε με αποφασιστικότητα στην αποκέντρωση σχετικά με τη λήψη αποφάσεων.
Αλλαγές και στον ιδιωτικό τομέα
«Λόγω της δραματικής χειροτέρευσης των εξωτερικών συνθηκών η Κούβα δεν έχει άλλο δρόμο από το να κινητοποιήσει τρόπους μεγαλύτερης εκμετάλλευσης των πηγών της» λέει ο Χόφμαν. Πράγματι η γεωπολιτική κατάσταση δεν ευνοεί τη χώρα. Η οικονομική και πολιτική κρίση στη Βενεζουέλα, στενό σύμμαχο της Κούβας, γίνεται αισθητή και στο νησί. Οι εισαγωγές πετρελαίου από το Καράκας έχουν μειωθεί στο μισό. Με τη λήξη του προγράμματος γιατρών Mais Médicos (Περισσότεροι Γιατροί) με τη Βραζιλία μειώνεται ετησίως ένα ποσό συναλλάγματος της τάξης των 400 εκ. δολαρίων. Από την πλευρά των ΗΠΑ ο πρόεδρος Τραμπ αυστηροποίησε την πολιτική αποκλεισμού κάνοντας χρήση ενός παλαιού νόμου. Από τον Μάιο όποιος ξένος επιχειρηματίας εκμεταλλεύεται κατασχεμένες και κρατικοποιημένες εταιρείες, θα πρέπει να λογοδοτεί ενώπιον της αμερικανικής δικαιοσύνης. Στόχος του είναι δημιουργήσει αίσθημα ανασφάλειας σε δυνητικούς επενδυτές.
Για τον Χόφμαν το πρόβλημα ξεπερνά την αυτονομία των παραγωγικών πηγών και την ανάγκη ξένου κεφαλαίου. «Και ο ιδιωτικός τομέας και οι συνεταιρισμοί χρειάζονται περισσότερο ελεύθερο χώρο κινήσεων και περισσότερη ασφάλεια δικαίου. Το κυβερνητικό πρόγραμμα ξεκίνησε με πολύ αργό ρυθμό προς την κατεύθυνση σταδιακών μεταρρυθμίσεων, τώρα όμως ο χρόνος δεν επαρκεί και θα πρέπει η κυβέρνηση να κινηθεί πολύ γρήγορα. Όμως άμεση βελτίωση του εφοδιασμού και της περίθαλψης δεν αναμένεται. Το μέλλον θα είναι δύσκολο για την Κούβα».
Πηγή: DW