Εμπεριστατωμένη ανάλυση ενός εξαιρετικά επικίνδυνου φαινομένου με ασύμμετρες προεκτάσεις.
Οι λόγοι για τους οποίους και οι συνθήκες υπό τις οποίες το Ισλαμικό κράτος δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε θα αποτελέσουν οδηγό για να προβλεφθεί η επιβίωση, η μετεξέλιξη του ή ο αφανισμός του, τουλάχιστον υπό τη μορφή του ψευδοκράτους.
Του Λάμπρου Ροϊλου*
Αυτά που συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία του Χαλιφάτου ήταν αφενός το κενό/έλλειμμα εξουσίας στο Ιράκ μετά την εισβολή των ΗΠΑ και την κατάλυση του Σουνιτικού καθεστώτος του Σαντάμ (ιδίως μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων), και αφετέρου το παρόμοιο κενό/έλλειμμα εξουσίας στην Συρία με την έκρηξη εμφυλίου των επαναστατημένων Συριακών στρατιωτικών οργανώσεων κατά του υποστηριζόμενου από την Ρωσία, το Ιράν και την Χεζμπολάχ καθεστώτος του ΜπασάρΆσαντ.
Tο τελευταίο σημειωτέον επέτρεπε την ύπαρξη της μοναδικής ρωσικής βάσης στη Μεσόγειο, ενώ οι επαναστατικές οργανώσεις ενισχύονταν όλα αυτά τα χρόνια από τις ΗΠΑ με σκοπό την ανατροπή του Άσαντ.
Πυρήνας του Ισλαμικού κράτους, που ξεκίνησε σαν παρακλάδι της ΑλΚάϊντα στο Ιράκ, ήταν οι απόστρατοι του στρατού του Σαντάμ και οι Σουνιτικές φυλές που είδαν να παραγκωνίζονται και να καταπιέζονται από την Σιιτική κυβέρνηση που προώθησαν οι ΗΠΑ (βασιζόμενες άλλωστε και στο 60% του ιρακινού πληθυσμού που αποτελείται από Σιίτες).
Μεγάλη η ευθύνη συνεπώς των ΗΠΑ για την δημιουργία των πιο πάνω συνθηκών κενού/ελλείμματος εξουσίας.
Με τον καιρό και με την ανακήρυξη τον Ιούνιο 2014 από τον Αμπού Μπάκρ Αλμπαγκντάντι σαν «Χαλιφάτου» -και του τελευταίου ως Χαλίφη και εκπροσώπου επί γης του Μωάμεθ-, η οργάνωση αυτή προσέλαβε τη μορφή «ψευδοκράτους», με δομή κατοχικού στρατού.
Σταδιακά δε κατέλαβε περιοχές του Ιράκ (ως «Ι.Κ. του Ιράκ») και αργότερα της Συρίας (ως «Ι.Κ.του Ιράκ και του Λεβάντε») με σημαντικότερες πόλεις την Μοσούλη και την Ράκκα, και με ένα σύνολο πληθυσμού στο απόγειο του των 8-10 εκατομμυρίων.
Η κατάληψη των περιοχών αυτών, εκτός από αίγλη εξασφάλισε πόρους την περίοδο 2014-2016 που προέρχονταν από φόρους, κατασχέσεις, καταλήστευση των τραπεζών (σε ποσοστό 40-50%), έσοδα από την πώληση πετρελαίου των περιοχών αυτών (30%), από χρηματική ενίσχυση χωρών του Κόλπου υπό την κεκαλυμμένη μορφή «ανθρωπιστικής βοήθειας» ιδιωτικών εταιρειών των χωρών αυτών.
Από λύτρα απαγωγών, και αρχαιοκαπηλία, συνολικού ποσού ετήσιων εσόδων που έφτασαν στο απόγειο τους το 2014 τα 1,9 δισεκατομμύρια δολάρια για να πέσουν το 2016 σε 800 εκατ. και χαμηλότερα ακόματον Ιούνιο του 2017 μετά από την απώλεια του 60% των εδαφών που κατείχε στο Ιράκ και 30% αυτών στην Συρία.
Η κατάληψη εδαφών από το Ι.Κ. γινόταν με την ακόλουθη μέθοδο: Αφού πρώτα οι κατάσκοποι πληροφορούνταν ποιές οικογένειες είχαν επιρροή και χρήμα στις πόλεις αυτές, εν συνεχεία εξαφάνιζαν ή εκβίαζαν τα μέλη των οικογενειών αυτών ώστε να μην υπάρξει αντίσταση ή αντίδραση κατά την στρατιωτική τους κατάληψη και την εφαρμογή του νόμου της Σαρία.
Η επιβολή ενισχύονταν με την κατατρομοκράτηση, και με άλλες αγριότητες και εκβιασμούς για προσηλυτισμό, ακόμα και με εθνοκάθαρση, όπως των Γιαχίντι στο κουρδικό Ιράκ.
Σαν σκοπός του Ι.Κ. διαδόθηκε ότι θα είναι η παγκόσμια κυριαρχία του Ισλάμ και η ιδεολογία του διανθίστηκε από αποκαλυπτικό-εσχατολογικό χαρακτήρα που θέλησε να προσδώσει σε αυτήν.
Διέδωσε ότι στο Νταμπίκ της Συρίας, σύμφωνα με το Κοράνι θα νικηθεί ο στρατός των Ρωμαίων (Δυτικών) πριν την έλευση του Μεσσία, τον κατ’ αυτούς ονόματιΜάχντι. (Εξέδωσε και περιοδικό με το όνομα Νταμπίκ). Έτσι προσέλκυσαν στρατό από 80 χώρες που το 2015 κατά διιστάμενες εκτιμήσεις ανερχόταν από μερικές δεκάδες χιλιάδων έως 200.000 μαχητές!
Καθοριστική νίκη κατά του Ι.Κ. ήταν η ανακατάληψη της Μοσούλης τον Ιούλιο του 2017 (με συνέπεια 900.000 πρόσφυγες) και λοιπών εδαφών στο Ιράκ με συνολικούς πρόσφυγες εντός του Ιράκ 3.000.000).
Επίσης η ανακατάληψη εδαφών και στη Συρία από τους αντιμαχόμενους το Ι.Κ. (Συριακό στρατό, Κούρδους, Ιρανούς, Χεζμπολάχ, Τούρκους και λοιπούς Σύρουςεπαναστάτες με υποστήριξη βομβαρδιστικών κυρίως των ΗΠΑ και της Ρωσίας) και με αποκορύφωμα την πολιορκία της Ράκκαςπου δεν θα αργήσει να αλωθεί.
Με την απώλεια μεγάλου μέρους των εδαφών του Ι.Κ. και τη στόχευση με βομβαρδισμούς πετρελαιοπηγών που ήλεγχε σε Ιράκ και Συρία τα έσοδα του Ι.Κ.μειώθηκαν εξαντλητικά.
Τα πιο πάνω όμως δεν σημαίνουν την εξαφάνιση του Ι.Κ..
Το οποίο και σαν αρχική οργάνωση (ΑλΚάϊντα του Ιράκ), με σχετικά λίγα έσοδα είχε σημαντική ισχύ και δραστηριότητα, στην οποία μορφή θα επανέλθει με άκρως ενισχυμένη δυνατότητα τρομοκρατικών κτυπημάτων συχνότερων και σοβαρότερων στην Ευρώπη και ανά τον κόσμο.
Σήμερα ένα μεγάλο μέρος της Συρίας νότια του Ευφράτη στην πετρελαιοπαραγωγό επαρχία Ντεΐρ-ε-Ζορκαι κάποιες περιοχές ακόμα του Ιράκ είναι στην κατοχή του. Στην επαρχία αυτή έχει καταφύγει μεγάλο μέρος του στρατού, πολεμικού υλικού, τεχνικών και ηγετών του Ι.Κ. και είναι τώρα η ντεφάκτο πρωτεύουσα του.
Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη άποψη Αμερικανού στρατηγού επικεφαλής του συνασπισμού, ο «Χαλίφης» Αμπού Μπάκρ Αλμπαγκντάντι δεν έχει σκοτωθεί όπως νομιζόταν.
Το έργο των δυνάμεων εδάφους που αντιμάχονται το Ι.Κ.(ελλείψει σύγχρονου Δυτικού στρατού και παρά την αεροπορική υποστήριξη) παραμένει δύσκολο, και δεν αποκλείεται ανασύνταξη των τζιχαντιστών και ανακατάληψη περιοχών τους, όπως π.χ. συνέβη με την Παλμύρα, που ενώ την έχασαν τον Μάρτιο 2016, την ανακατέλαβαν τον Δεκέμβριο για να την ξαναχάσουν τον Μάρτιο 2017.
Όσο ο εμφύλιος στη Συρία (με ήδη 475.000 νεκρούς) συνεχίζεται και οι αντιμαχόμενοι το Ι.Κ. (Αμερικανοί, Ρώσοι, Κούρδοι, Συριακός στρατός, Ιρανοί, Χεζμπολάχ, Σύριοι επαναστάτες, Τούρκοι) αντιμάχονται αλλήλους- με αβέβαιο το μέλλον του Άσαντ (της μόνης αυτή τη στιγμή σταθερής κρατικής εξουσίας με σχεδόν σταθερό εδαφικό προσδιορισμό)- το κενό/έλλειμμα εξουσίας θα εξακολουθήσει να υπάρχει.
Χωρίς συμβιβασμό των πιο πάνω, το κενό θα συνεχιστεί ακόμη και σε διάδοχη κατάσταση, ιδιαίτεραμετά απότυχόν διαμελισμό της Συρίας και θα αφήνει την πόρτα ανοιχτή στους τζιχαντιστές του Ι.Κ.
Σε ένα βαθμό αυτό ισχύει και για το Ιράκ που αν δεν προσεταιριστεί τους δυσαρεστημένους Σουνίτες, δεν τους δώσει κίνητρα αξιοπρεπούς συνύπαρξης, δεν διευθετήσει τις διαφορές της κυβέρνησης με τους Κούρδους (είτε σαν ομόσπονδο μέλος είτε σαν χωριστό κράτος), ενδυναμώνοντας τον στρατό του και τα σώματα ασφαλείας, θα είναι και στο μέλλον ευάλωτο από τους καιροφυλακτούντες τζιχαντιστές, που μαθημένοι στο μεγαλείο ενός Χαλιφάτου θα θελήσουν να το επανακτήσουν.
Επικίνδυνα κενά/ελλείμματα εξουσίας για αναβίωση του Χαλιφάτου υπάρχουν βέβαια και στην πετρελαιοπαραγωγό Λιβύη (μετά την πτώση του Καντάφι). Παρόμοια επίσης και στο Αφγανιστάν λόγω και της αχανούς γεωγραφικής μορφολογίας του. Ίσως και σε τμήμα του Πακιστάν, με τις τζιχαντιστικές οργανώσεις και τους Ταλιμπάν στις χώρες αυτές να έχουν στενή συνεργασία με το Ι.Κ. καθώς και με παρόμοιες οργανώσεις σε 18 χώρες.
Δεν υπάρχει όμως στις χώρες αυτές ο εναπομείνας πυρήνας του Ισλαμικού στρατού που είναι τώρα στη Συρία και Ιράκ, εκτός αν με κάποιο τρόπο (σαν πρόσφυγες ή δήθεν λιποτάκτες) μεταφερθούν εκεί και στη συνέχεια προσελκύσουν και άλλους μαχητές, όπως έγινε με το αρχικό Ι.Κ.
Συμπερασματικά θα πρέπει να εξοντωθούν- εκδιωχθούν και τα τελευταία κατάλοιπα των μαχητών του Ι.Κ. σε Συρία και Ιράκ. Παράλληλα να ρυθμιστεί/σταθεροποιηθεί η εξουσία στην Συρία με συμβιβασμό των εκατέρωθεν «συμμαχικών» κατά του Ι.Κ. αλλά αντιμαχόμενων μεταξύ τους πλευρών.
Το ίδιο ισχύει και για το Ιράκ, όπου μια ενισχυμένη κεντρική κυβέρνηση με διευθέτηση των πιο πάνω διαφορών και στρατιωτική αυτονομία θα πρέπει να επιβληθεί σε όλη την επικράτεια με ή χωρίς εξωτερική ενίσχυση.
Μόνο έτσι θα διασφαλιστεί η σταθερότητα και ειρήνη στην περιοχή, η εξισορροπημένη επιρροή Ρώσων- Αμερικανών στη Συρία και μόνον έτσι θα λυθεί σε μεγάλο βαθμό και το προσφυγικό πρόβλημα για την Ε.Ε.(Μόνο οι Σύροι πρόσφυγες ανέρχονται σε 5.000.000).
Για το μέλλον λοιπόν ο κίνδυνος της αναβίωσης του Χαλιφάτου είναι υπαρκτός και θα εξαρτηθεί από τους εξής παράγοντες: Τα κενά/ελλείμματα εξουσίας (ιδίως σε τυχόν διαμελισμό της Συρίας), τον διχασμό των τοπικών λαών, τους φυσικούς και άλλους πόρους του Ι.Κ. (π.χ. πετρέλαιο, ίσως αφρικανικό ουράνιο, όπιο, λαθρεμπόριο, ενίσχυση από τιςχώρες του Κόλπου, λύτρα απαγωγών, ληστείες, εκβιασμούςκλπ ).
Τέτοια τυχόν αναβίωση θα βασιστεί παράλληλα στην διασπορά σε όλο τον κόσμο Ιμάμηδων που στρατολογούν μαχητές ή οργανωμένους τρομοκράτες πόλεων ή μοναχικούς λύκους και με «έμπνευση», ό,τι ενέπνευσε πάνω από 30.000 εθελοντές μαχητές από 80 χώρες καθώς και αναρίθμητους «μοναχικούς λύκους» μέχρι τώρα.
Η ανταμοιβή τους θα είναι η εκτόνωση του μίσους κατά του Δυτικού τρόπου ζωής που θεωρούν, είτε ανεκπλήρωτο για αυτούς ή ξένο και αμαρτωλό, καθώς και τα ταγμένα βουνά από πιλάφι και χαρέμια παρθένων στον εξασφαλισμένο γι’ αυτούς παράδεισο!
*Λάμπρος Ροϊλός: Συντ δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω – συγγραφέας-ερευνητής.