«Αν το δηλώσεις, μπορείς να το σώσεις». Το σλόγκαν του 1983 για τη ρύθμιση του Νόμου Τρίτση αναβιώνει 36 χρόνια μετά. Η ιστορία όμως επαναλαμβάνεται από την ανάποδη, καθώς τα ακίνητα που κινδυνεύουν πλέον να χάσουν οι ιδιοκτήτες δεν είναι αυθαίρετα αλλά η νόμιμη περιουσία τους!
Μετά από δύο δεκαετίες αγώνων για να αποκτήσει η Ελλάδα Κτηματολόγιο, δεκάδες χιλιάδες ακίνητα που έπρεπε να έχουν δηλωθεί από τους ιδιοκτήτες τους παραμένουν «ορφανά», αφού κανείς δεν έσπευσε να τα δηλώσει, αναφέρει το newmoney.gr.
Σε περιοχές όπου άνοιξαν τα πρώτα κτηματολογικά γραφεία -πριν από15 και πλέον χρόνια- 15.000 ακίνητα αλλάζουν χέρια και περνάνε στο Δημόσιο! Για τα ακίνητα αυτά έχουν ξεκινήσει ήδη οι διαδικασίες μεταγραφής τους στα υποθηκοφυλακεία ως αγνώστου ιδιοκτήτη, ενώ μετά θα μεταβιβαστούν συλλήβδην στο Υπερταμείο αξιοποίησης των ακινήτων του Δημοσίου.
Τα χάνουν για πάντα
Σε 45 μέρες σειρά παίρνουν (από την 1η Απριλίου) και άλλα 2.000 ακίνητα στον Δήμο Πατραίων. Τόσα υπολογίζονται από τοπικούς φορείς τα ακίνητα που δεν δηλώθηκαν από το 2004, που άνοιξε τοπικό Κτηματολογικό Γραφείο, μέχρι και σήμερα. Μετά την ολοκλήρωση της μεταβίβασης των ακινήτων στο Δημόσιο οι πραγματικοί ιδιοκτήτες τους τα χάνουν για πάντα. Ακόμα και αν τα διεκδικήσουν δικαστικά, ο νόμος προβλέπει ότι τα ακίνητα δεν θα επιστρέψουν ποτέ στα χέρια τους. Μπορούν μόνο να ζητήσουν και να λάβουν μια αποζημίωση από το Δημόσιο, η οποία θα υπολογιστεί με βάση την τρέχουσα αντικειμενική αξία του ακινήτου, όπως θα ισχύει τότε που θα εκδικαστεί η υπόθεση.
Χάνονται περιουσίες
Και αν αυτά συμβαίνουν σήμερα, παρότι η διαδικασία ένταξης στο Κτηματολόγιο κινούνταν με βραδείς ρυθμούς επί μια εικοσαετία και πλέον, το πρόβλημα μεγεθύνεται ασύμμετρα τα τελευταία τρία χρόνια που ξεκίνησαν μαζικά κτηματογραφήσεις-εξπρές για πολλές (κυρίως περιαστικές και εκτός σχεδίου) περιοχές της Ελλάδας, με στόχο να έχει καλυφθεί το σύνολο της ελληνικής επικράτειας ως το 2021.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στα τελευταία τρία χρόνια εκτιμάται πως μόλις το 10% των ακινήτων στις περιοχές όπου έτρεξε η κτηματογράφηση δηλώθηκαν μέσα στη νόμιμη προθεσμία. Ακόμα χειρότερα, σε περιοχές όπου η κτηματογράφηση κλείνει τις επόμενες ημέρες, μόλις το 5% των ιδιοκτητών έχουν σπεύσει να δηλώσουν τα ιδιοκτησιακά τους δικαιώματα. Το 95% των ακινήτων δηλαδή παραμένει στον αέρα στις περιοχές αυτές.
Για τον λόγο αυτό δίνονται απανωτές παρατάσεις, οι οποίες όμως απαγορεύεται από τον νόμο να υπερβαίνουν τους τρεις μήνες. Για παράδειγμα, στις 11 Φεβρουαρίου 2019 έληξε η προθεσμία για την υποβολή δηλώσεων σε περιοχές της Κορινθίας. Ωστόσο δεν έχει ανταποκριθεί ως τώρα ούτε ο ένας στους 30 ιδιοκτήτες ακινήτων των περιοχών αυτών. Οπως κατά κανόνα συμβαίνει στις περιπτώσεις αυτές, δίνεται παράταση για περίπου ενάμιση μήνα - έως το τέλος Μαρτίου. Το ίδιο ισχύει και για την προθεσμία που επίσης λήγει την ερχόμενη Τρίτη σε περιοχές που κτηματογραφούνται αυτές τις μέρες στα Δωδεκάνησα.
Τα διεκδικούν και οι δήμοι
Ωστόσο οι παρατάσεις λόγω χαμηλής προσέλευσης δεν είναι λύση, ειδικά όταν στο παιχνίδι της διεκδίκησης μπαίνουν σταδιακά και οι δήμοι. Από πολλές περιοχές της Ελλάδας, νυν ή και υποψήφιοι δήμαρχοι σε μεγάλους δήμους και περιφέρειες της Αττικής, της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας έχουν βάλει στόχο να διεκδικήσουν και αυτοί τα «ορφανά» ακίνητα.
Ορισμένα μάλιστα τα θεωρούν δικαιωματικά δικά τους γιατί ο αρχικός νόμος του Κτηματολογίου δεν υποχρέωνε το Δημόσιο και τους δήμους να δηλώσουν τα ακίνητά τους. Η υποχρέωση αυτή τέθηκε μετά το 2013, αλλά λόγω γραφειοκρατικών αγκυλώσεων της δημόσιας διοίκησης πολλά ακίνητα οδηγήθηκαν (όπως αποκάλυψε τον Σεπτέμβριο πέρυσι το «ΘΕΜΑ») στην αγκαλιά του Υπερταμείου.
Για τους λόγους αυτούς πιέζουν για μια νομοθετική ρύθμιση ώστε εκτάσεις που παραμένουν αγνώστου ιδιοκτήτη να περιέλθουν τελικώς στις τοπικές κοινωνίες προκειμένου να τις αξιοποιήσουν αυτές (π.χ. για τη διαμόρφωση κοινόχρηστων χώρων κ.λπ.) αντί για το Δημόσιο και το Υπερταμείο.
Οι αιτίες του κακού
Γιατί όμως τα ακίνητα πρόκειται να φύγουν μέσα από τα χέρια των νόμιμων ιδιοκτητών τους και γιατί αμέλησαν να τα δηλώσουν και να τα σώσουν όπως θα όφειλαν;
Ως βασική αιτία θεωρείται κυρίως η άγνοια των πολιτών για το ποιες περιοχές κτηματογραφούνται και πότε. Επιπλέον, ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας έχει ιδιοκτησίες σε άλλες περιοχές της χώρας από εκείνη όπου κατοικεί και δεν ενημερώνεται άμεσα για τις εξελίξεις σε αυτή όπου διατηρεί ακίνητα.
Επίσης, πολλοί έχουν μεταναστεύσει εκτός Ελλάδας κατά την τελευταία δεκαετία. Αρνητικό ρόλο παίζει επίσης η οικονομική συγκυρία και η «φοροφοβία», η αδυναμία δηλαδή για πληρωμή του ΕΝΦΙΑ και άλλων φόρων που συνδέονται με τα ακίνητα ή των 35 ευρώ που πρέπει να πληρωθούν για κάθε δήλωση ιδιοκτησίας. Αποτρεπτικοί παράγοντες θεωρούνται ακόμη η γραφειοκρατία, η αναζήτηση και υποβολή εγγράφων από υποθηκοφυλακεία κ.λπ.
Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις το κόστος είναι μικρότερο από το αναμενόμενο (ειδικά στις μη αστικές περιοχές, όπου ανέρχεται σε 70 ευρώ το ανώτερο ακόμα και αν κάποιος κατέχει πολύ περισσότερα από δύο αγροτεμάχια).
Ούτε αποτελεί πλέον πρόβλημα η δυσλειτουργία που διαπιστώθηκε στην έναρξη της νέας ηλεκτρονικής εφαρμογής δηλώσεων μέσω του ιστότοπου της Κτηματολόγιο Α.Ε., καθώς οι δυσκολίες φαίνεται να ξεπεράστηκαν μετά την πρώτη εβδομάδα και πλέον υποβάλλονται περίπου 3.000 δηλώσεις την ημέρα.
Πώς δηλώνονται τα ακίνητα
Για την αποφυγή ταλαιπωρίας και μαζικών μετακινήσεων των ιδιοκτητών στα κατά τόπους κτηματολογικά γραφεία όπου βρίσκονται τα ακίνητά τους για να τα δηλώσουν οι ιδιοκτήτες έχουν επιπλέον δυνατότητες. Εκτός από την ηλεκτρονική πλατφόρμα δηλώσεων στο ktimatologio.gr, για αρκετές περιοχές οι ανάδοχοι διατηρούν και γραφεία υποδοχής δηλώσεων στην Αθήνα ή σε άλλα μεγάλα αστικά κέντρα. Ηδη λειτουργούν δύο μεγάλα γραφεία κτηματογράφησης στη Θεσσαλονίκη για Δράμα, Ξάνθη, Χαλκιδική, Καστοριά και Φλώρινα (Σαράφη 48Β, Φοίνικας) και για Γρεβενά, Πιερία, Ροδόπη και Θάσο (26ης Οκτωβρίου 90, Porto Center).
Στην Αθήνα, από τα τέλη Φεβρουαρίου αναμένεται νέο γραφείο (Ολυμπιακά Ακίνητα Γαλατσίου, λεωφ. Βεΐκου 137) για δηλώσεις ακινήτων στην υπόλοιπη Ελλάδα βάσει του προγράμματος κτηματογράφησης. Καθ’ όλο το 2019 τα γραφεία θα λειτουργούν κατά τις ώρες 8 π.μ. - 4 μ.μ. και κάθε Τετάρτη 8 π.μ. - 8 μ.μ. Επισημαίνεται ότι οι φετινές δηλώσεις αφορούν άλλες περιοχές και όχι την Περιφέρεια Αττικής και τον Δήμο Θεσσαλονίκης, καθώς η διαδικασία γι’ αυτές τις περιοχές έχει ολοκληρωθεί εδώ και μία δεκαετία. Εκεί πλέον χρειάζονται δηλώσεις Κτηματολογίου μόνο λόγω μεταβίβασης ή κληρονομιάς.