Η γεωπολιτική είναι ένα παζλ, που αν ψάξεις και βρεις τα στοιχεία/κομμάτια που κολλάνε και ταιριάζουν μεταξύ τους, μπορείς να συνθέσεις μια ευρύτερη εικόνα.
Με την διαφορά ότι το γνωστό μας παιχνίδι «παζλ» έχει μια συγκεκριμένη εικόνα (εκ των προτέρων γνωστή) με συγκεκριμένα στοιχεία που πρέπει να ταιριάξεις. Αντίθετα στο παζλ της γεωπολιτικής από τα στοιχεία που υπάρχουν και τα οποία κατά χρονικά διαστήματα αλλάζουν (ιδιαίτερα στην Μέση Ανατολή τελευταία) πρέπει να τα διαλέξεις εσύ για να συνθέσεις την ευρύτερη εικόνα.
Του Λάμπρου Ροϊλού*
Υπάρχουν βέβαια κάποιοι βασικοί διαχρονικοί στόχοι, όπως π.χ. η υποστήριξη του Άσαντ από Ρωσία, με σκοπό τη διατήρηση της στρατιωτικής βάσης της στην Συρία και την εδραίωση της επιρροής της στην περιοχή. Η αντιμετώπιση από το Ισραήλ του Ιράν και της Χεζμπολάχ σαν τις μόνες δυνάμεις που μπορούν να απειλήσουν ακόμα και την ύπαρξη του.
Η υποστήριξη από τις (σχετικά ανενεργείς στην περιοχή- λόγω ενεργειακής επάρκειας και ηγετικής ανεπάρκειας-) ΗΠΑ, του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας κατά του Ιράν και η εξαφάνιση του Ισλαμικού κράτους.
Αλλά τα απρόβλεπτα κομμάτια του παζλ είναι οι ευκαιριακές συμμαχίες ή άλλα απρόοπτα συμβάντα: Π.χ. η «ανίερη συμμαχία» Ισραήλ-Σ. Αραβίας. Η υποστήριξη από τις ΗΠΑ των δυνάμεων Κούρδων και Ιρανών μαχητών κατά του Ισλαμικού κράτους και στην συνέχεια η εγκατάλειψη των Κούρδων στο έλεος της εισβολής του Τουρκικού στρατού στο Αφρίν κ.λπ.
Οι ΗΠΑ με τα κενά εξουσίας που προκάλεσαν σε Ιράκ (προληπτική εισβολή) και Συρία (υποστήριξη ανταρτών στον εμφύλιο) αφενός έδωσαν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθεί εκεί το Ισλαμικό κράτος, και αφετέρου άφησαν παράλληλα ελεύθερο το Ιράν να εξαπλώσει στρατιωτικές δυνάμεις στις χώρες αυτές, που όσο πολεμούσαν το Ισλαμικό κράτος ήσαν καλοδεχούμενες, αλλά όπως έχει συμβεί στο παρελθόν (π.χ. με τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν), απετέλεσαν μετά πρόβλημα.
Μετά την απόσυρση Τραμπ (9-5-18) από την συνθήκη (JCPOA) 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, την ουσιαστική αναγνώριση της Ιερουσαλήμ σαν πρωτεύουσας του Ισραήλ με μετάθεση της πρεσβείας των ΗΠΑ εκεί την 14-5-18 και τους δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες παλαιστίνιους διαδηλωτές την ημέρα εκείνη. Τους κλιμακούμενους ισραηλινούς βομβαρδισμούς σε Ιρανικούς στόχους στην Συρία.
Την πολεμική ρητορική του ισραηλινού πρωθυπουργού κατά του Ιράν με εξουσιοδότηση του για κήρυξη πολέμου από την βουλή, ο κόσμος περίμενε με κομμένη την ανάσα την ενδεχόμενη αντίδραση των Ιρανών και την αντίστοιχη κλιμάκωση της αντιπαράθεσης Ισραήλ/ΗΠΑ/Σ. Αραβίας κατά του Ιράν, με αναλυτές να μιλούν για τον τρίτο πόλεμο του Κόλπου να βρίσκεται στο προσκήνιο.
Τις επόμενες μέρες όμως τα κομμάτια του γεωπολιτικού παζλ φαίνεται να άλλαζαν, με το Ιράν να κάνει υπομονή και να στηρίζεται στις υποσχέσεις των λοιπών δυνάμεων της συνθήκης του 2015 που παρέμεναν σταθερές στις αναληφθείσες υποχρεώσεις τους.
Εκείνο όμως που φαίνεται να αλλάζει το φιλοπολεμικό μομέντουμ (προσωρινά τουλάχιστον) είναι η δειλά αναδυόμενη στην δημοσιότητα «μυστική συμφωνία» Ρωσίας- Ισραήλ που φαίνεται να σφραγίστηκε την 9-5-18 στην συνάντηση Πούτιν και Νετανιάχου (υποκοριστικά αποκαλούμενου «Μπιμπί») κατά τον εορτασμό στη Μόσχα των 73 ετών από την νίκη επί του άξονα στον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.
Συμφωνία, που είχε σφυρηλατηθεί με 11 προηγούμενες συναντήσεις των 2 ηγετών από το 2014, όταν με την εγκατάσταση ρωσικών δυνάμεων στην Συρία ανοίχθηκε δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των προς αποφυγή στρατιωτικής εμπλοκής των δύο κρατών στα διασταυρούμενα πυρά Συριακού στρατού, ανταρτών κλπ δυνάμεων.
Τέλος, συμφωνία που επικυρώθηκε με την προ εβδομάδος συνάντηση στη Ρωσία των υπουργών άμυνας Ρωσίας και Ισραήλ. Κατά την φερόμενη αυτή συμφωνία, (γιατί επίσημη ανακοίνωση της δεν έχει γίνει) φαίνεται να αποδέχθηκε η Ρωσία οι ιρανικής προέλευσης (φρουροί της επανάστασης) και υποστήριξης (Χεζμπολάχ) στρατιωτικές δυνάμεις να αποχωρήσουν από την νότια Συρία, όπου τα βόρεια σύνορα του Ισραήλ και τα υψίπεδα του Γκολάν και να αντικατασταθούν εκεί από δυνάμεις του συριακού στρατού.
Την επομένη της συνάντησης Πουτιν/ Νετανιάχου με ανοχή των ρωσικών δυνάμεων θα γίνονταν οι μεγαλύτερης έκτασης (από τις 100 μικρότερες επεμβάσεις όλα αυτά τα χρόνια) ισραηλινοί βομβαρδισμοί κατά Ιρανικών στρατιωτικών υποδομών στη Συρία μέσα σε μια μέρα (10-5-18), στα πλαίσια να αποδυναμωθεί σοβαρά η απειλή να πληγεί το Ισραήλ με πυραύλους και άλλους τρόπους από Ιρανούς. Απαράβατος όρος της συμφωνίας ήταν ότι δεν θα πληγεί κανένας στόχος κυβερνητικών συριακών δυνάμεων και φυσικά ρωσικών.
Το πράσινο φως για την υλοποίηση αυτής της συμφωνίας εξακολουθεί να υπάρχει από τους Ρώσους, αλλά σίγουρα για τα 70-80 χιλιόμετρα από τα ισραηλινά σύνορα στη νότια Συρία, όχι για το σύνολο της χώρας. Θα έπρεπε να τηρηθούν άλλωστε από πλευράς Ρωσίας τα προσχήματα με τους Ιρανούς που ήσαν και είναι σύμμαχοι των Ρώσων ιδίως στη Συρία με κοινή υποστήριξη του καθεστώτος Άσαντ. Το αν θα προσλάβει πιο εκτεταμένη ισχύ η συμφωνία στην Συρία, με αντάλλαγμα να δεχθούν το Ισραήλ/ΗΠΑ την παραμονή (κατόπιν εκλογών) του Άσαντ στην εξουσία, το μέλλον θα δείξει.
Έτσι δικαιολογούνται και οι πρόσφατες δηλώσεις Ρώσων αξιωματούχων, ότι μετά την ήττα του Ισλαμικού κράτους και την πολιτική λύση/ συνθηκολόγηση στη Συρία θα πρέπει να αποσυρθούν οι ξένες δυνάμεις από την χώρα. Επίσης, ενώ μετά τον από θαλάσσης βομβαρδισμό των Συριακών εγκαταστάσεων από τις ΗΠΑ/ Γαλλία, είχε ειπωθεί από την Ρωσία ότι εξετάζεται η εγκατάσταση στη χώρα αντιαεροπορικών S300, πρόσφατα δηλώθηκε ότι κάτι τέτοιο δεν είναι αναγκαίο διότι η Συρία έχει τα απαραίτητα σχετικά μέτρα αποτροπής. Τα S300 βέβαια θα καθιστούσαν δύσκολες και με απώλειες τις Ισραηλινές επεμβάσεις που ακολούθησαν ή τις μελλοντικές κατά Ιρανών στη Συρία.
Κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι οι επιχειρήσεις αυτές των Ισραηλινών στη Συρία με αποδυνάμωση των εκεί Ιρανών ευνοούν παράλληλα τα σχέδια εδραίωσης της ρωσικής επιρροής στη χώρα αυτή που μετά τον εμφύλιο πόλεμο θα έβρισκε ανταγωνιστή το σύμμαχο του Ιράν.
Η πιο πάνω διαφαινόμενη συμφωνία Ρωσίας /Ισραήλ ενδεχομένως αποκλιμακώνει -προς το παρόν -την διάθεση του Ισραήλ ολομέτωπης αντιπαράθεσης/επίθεσης του Ισραήλ κατά του ίδιου του Ιράν, αφού σε σημαντικό βαθμό μειώνει τον εκ Συρίας κοντινό σε αυτό κίνδυνο, αλλά δεν την αναιρεί. Το Ιράν εξακολουθεί να αποτελεί τον μόνο μεσοπρόθεσμο υπολογίσιμο γεωπολιτικό/στρατιωτικό κίνδυνο για το Ισραήλ.
Ούτως ή άλλως οι Ισραηλινοί αν όντως σκοπεύουν να προχωρήσουν σε ολομέτωπη αντιπαράθεση με το Ιράν (βομβαρδισμούς) -πράγμα βέβαια απευκταίο- θα έπρεπε να διασφαλίσουν τα νώτα τους στη Συρία και Λίβανο (Χεζμπολάχ). Δεν έχουν μάταια όμως και χωρίς λόγο εκπονηθεί από τους Ισραηλινούς στρατιωτικούς σχέδια γενικευμένης αεροπορικής επίθεσης κατά του Ιράν (όπως εικάζεται), ούτε το αμερικανικό κυβερνο-όπλο Nitro Zeus έχει σχεδιαστεί ειδικά για τέτοια εισβολή στο Ιράν, σαν άσκηση επί χάρτου.
Πιθανολογείται λοιπόν ότι (αν δεν υπάρξουν άλλα σοβαρά απρόβλεπτα γεγονότα) τουλάχιστον μέχρι το τέλος του παγκοσμίου κυπέλου ποδοσφαίρου στην Ρωσία (14/6-15/7/18) οι Ισραηλινοί δεν πρόκειται να προχωρήσουν σε σοβαρή, γενικευμένη επίθεση. Το θέμα ασφαλώς θα υπήρξε αντικείμενο συζητήσεων Πούτιν-Νετανιάχου, ώστε να μην διαταραχθεί τόσο η διεθνής προβολή της Ρωσίας, όσο και το οικονομικό όφελος από την ασυννέφιαστη τέλεση των αγώνων.
Ο Νετανιάχου κάνει τουρνέ στις Δυτικές πρωτεύουσες (των συμβαλλόμενων χωρών στην πιο πάνω συνθήκη 2015) όχι για να τις μεταπείσει ώστε να αποσυρθούν από τη συμφωνία, (όπως δηλώνει ο κος Νετανιάχου) αφού την θεωρεί αυτός καταδικασμένη λόγω των οικονομικών κυρώσεων που προβλέπονται από τις ΗΠΑ στις συνεργαζόμενες με το Ιράν εταιρείες, αλλά προφανώς για να επιστήσει την προσοχή των ηγετών τους στον ιρανικό κίνδυνο και ίσως για να τους προϊδεάσει και να αλιεύσει αντιδράσεις για το τι έπεται.
Ισραηλινός αξιωματούχος δήλωσε σχετικά ότι ζητείται συμμαχία κρατών κατά του Ιράν. Με το τελευταίο να δηλώνει προ λίγων ημερών ότι θα εντείνει τον εμπλουτισμό ουρανίου στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις, δήλωση, που αποτελεί αναμενόμενη από το Ισραήλ αντίδραση μετά την απόσυρση από τη συνθήκη των ΗΠΑ, και που διευκολύνει οποιαδήποτε επιθετική διάθεση θα έχει το Ισραήλ κατ’ αυτού.
Η ειρωνεία είναι ότι από τις ελάχιστες Ισλαμικές χώρες στη Μ. Ανατολή, το Ιράν έχει δημοκρατικά εκλεγμένη (συγκριτικά μετριοπαθή) κυβέρνηση, όταν διακηρυγμένος στόχος των ΗΠΑ τα προηγούμενα χρόνια ήταν να επικρατήσει η δημοκρατία στην περιοχή αυτή, και την στιγμή που αποδέχονται αυτές και υποστηρίζουν απολυταρχικά καθεστώτα στην Αίγυπτο (με τον Σίσι) και στην Σ. Αραβία. (Η αραβική άνοιξη που …ονειρεύτηκε ο κος Bush ο νεώτερος δεν ήρθε ούτε την άνοιξη αυτή, αλλ’ ούτε ποτέ στην περιοχή. Μόνον βαρύς χειμώνας την απειλεί!).
Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν την αποπυρηνικοποίηση της περιοχής, αλλά τορπιλίζουν την μοναδική συνθήκη που το εξασφάλιζε αυτό τουλάχιστον μέχρι το 2025 (με τη δυνατότητα ανανέωσης). Αφετέρου είναι γνωστό τοις πάσι ότι το Ισραήλ διαθέτει 200, κατά άλλους 400 πυρηνικές βόμβες και δεν είναι μέλος της συνθήκης μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων (NPT 1970) όπου το Ιράν είναι.
Όλα τα πιο πάνω καθιστούν την γεωπολιτική εικόνα στη Μ.Ανατολή το δυσκολότερο παζλ, για τους πιο δεινούς λύτες.
*Συντ δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω-συγγραφέας-ερευνητής