Θα επιτευχθεί ή όχι η «καθαρή έξοδος» από το μνημόνιο το 2018 όπως ευαγγελίζεται η κυβέρνηση; Η μήπως είναι προτιμότερο να επιδιωχθεί μια προληπτική γραμμή στήριξης όπως προκρίνει η ΤτΕ για λόγους ασφαλείας;
Το θέμα της καθαρής ή μη εξόδου δεν συνιστά μόνο νέο πεδίο «αντιπαράθεσης» της κυβέρνησης με τον κεντρικό τραπεζίτη αλλά αποτελεί και αντικείμενο ανάλυσης των μεγάλων χρηματοπιστωτικών οίκων και διεθνών think tanks.
Στις εκτιμήσεις τους για το 2018 περιλαμβάνουν και αναφορές στο πολιτικό περιβάλλον που πιθανόν θα διαμορφωθεί με βασικό ερώτημα: Θα κάνει ο Τσίπρας εκλογές και πότε;
Συγκεκριμένα και σχετικά με το φλέγον θέμα της «καθαρής εξόδου», η Citigroup υποστηρίζει πως αν αυτή επιτευχθεί, αυτό θα συμβεί αφού προηγουμένως η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έχει υποβάλλει τους έλληνες πολίτες σε νέα μέτρα λιτότητας, περίπου 2 δισ. ευρώ ή 1% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2018. «Αν και η αγορά εστιάζει στη διάκριση μίας «καθαρής» έναντι μίας «υποβοηθούμενης» εξόδου, το πιο σημαντικό ερώτημα είναι αν η έξοδος αυτή θα είναι «άτακτη» ή «συνεργατική»», σημειώνει η Deutsche Bank, προσθέτοντας πως «μία συνεργατική έξοδος θα απαιτούσε αμοιβαία συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και της Ευρώπης για τον τρόπο λειτουργίας μετά τον Αύγουστο του 2018».
Το Eurasia Group δεν βλέπει κι αυτό μια «καθαρή έξοδο», αλλά μια «ενισχυμένη εποπτεία» που παραμένει το πιο πιθανό πλαίσιο μετά το πρόγραμμα, για την Ελλάδα.
Οσον αφορά στο ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών, το βασικό σενάριο για την Eurasia είναι ότι οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν τον Σεπτέμβριο ή τον Ιούνιο του 2019, αν και υπάρχει πιθανότητα 45% να γίνουν μετά τον Αύγουστο του 2018, μετά την «καθαρή» ή μη έξοδο της χώρας από το μνημόνιο.
Ακολουθούν οι εκτιμήσεις και οι αναλύσεις των τριών χρηματοπιστωτικών οίκων και think-tank:
Citi: Συνεχιζόμενη λιτότητα από τον Τσίπρα για χάρη του… clean exit
Στην έγκριση του προϋπολογισμού του 2018 αναφέρεται σε σημερινό της σημείωμα προς τους πελάτες της η Citigroup, τονίζοντας ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν αναμένεται να «χαλαρώσει» τη λιτότητα καθώς κάτι τέτοιο θα αποτελέσει εμπόδιο στο clean exit.
Όπως σημειώνει η αμερικάνικη τράπεζα, η συνεχιζόμενη λιτότητα και το 2018 θα κρατήσει τις προοπτικές της ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας αρκετά περιορισμένες.
Σύμφωνα με την Citi, η ελληνική κυβέρνηση μπορεί και πάλι να δεχτεί πίεση, στην προσπάθεια της να «χαλαρώσει» τη δημοσιονομική λιτότητα, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν συνεπάγεται με την επίτευξη της καθαρής εξόδου από τα προγράμματα διάσωσης το καλοκαίρι του 2018.
Ο προϋπολογισμός εισάγει νέα μέτρα λιτότητας, περίπου 2 δισ. ευρώ ή 1% του ΑΕΠ, όπως συμφωνήθηκε με τους πιστωτές την άνοιξη, προσθέτει η Citi.
Όπως σημειώνει η Citi, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα την παροχή επιδομάτων για τα φτωχότερα νοικοκυριά, τα οποία έχουν εγκριθεί καταρχήν από τους πιστωτές, αλλά ενδέχεται να εξακολουθούν να προκαλούν ανησυχίες σχετικά με το κατά πόσον είναι συμβατά με το πρόγραμμα διάσωσης. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο φέρεται να μην εγκρίνει αυτή την πολιτική της κυβέρνησης.
Deutsche Bank: Tο πιο σημαντικό ερώτημα είναι αν η έξοδος θα είναι «άτακτη» ή «συνεργατική»
Οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας για αποπληρωμές ομολόγων για τα επόμενα λίγα χρόνια είναι πολύ μικρότερες απ’ ό,τι στο παρελθόν και συνολικά λίγο πάνω από 10 δισ. ευρώ έως το 2020, αναφέρει η Deutsche Bank στην έκθεσή της με τίτλο: «Η Ελλάδα το 2018: Επιτέλους κάποιο φως στην άκρη του τούνελ».
Συγκεκριμένα, η έκθεση σημειώνει τα εξής: «Με βάση το σημερινό δημοσιονομικό πρόγραμμα, το πρωτογενές πλεόνασμα της Ελλάδας αναμένεται να καλύπτει περίπου τις πληρωμές τόκων της χώρας για τα επόμενα λίγα χρόνια.
Αν εξαιρεθούν τα έντοκα γραμμάτια, που χρηματοδοτούνται εγχώρια, υπάρχει μόνο μία μεγάλη αποπληρωμή ομολόγων, ύψους 4 δισ. ευρώ, που λήγει τον Ιούλιο του 2019 και συνολικά λίγο περισσότερο από 10 δισ. ευρώ ωριμάνσεις έως το 2020.
Αυτή η παρατήρηση είναι σημαντική, επειδή ο φάκελος του σημερινού προγράμματος προβλέπει ένα μεγάλο απόθεμα διαθεσίμων, ύψους 9 δισ. ευρώ, το οποίο, σε συνδυασμό με μία πολύ συγκρατημένη έκδοση (σ.σ.: τίτλων) στην αγορά θα επέτρεπε στην Ελλάδα να εξυπηρετεί το χρέος της χωρίς καμία πρόσθετη χρηματοδότηση».
«Θα στηρίξουν οι Ευρωπαίοι μία «καθαρή» έξοδο για την Ελλάδα (από το πρόγραμμα, που λήγει τον Αύγουστο του 2018)», είναι το ερώτημα που θέτει η γερμανική τράπεζα. «Τι θα συμβεί με την ελάφρυνση του χρέους και το ΔΝΤ», είναι ένα δεύτερο ερώτημα. «Αρχίζοντας με το τελευταίο ερώτημα, είναι εύλογο ότι το ΔΝΤ θα υποχωρήσει στη λήψη αποφάσεων το επόμενο έτος», σημειώνει η Deutsche Bank, προσθέτοντας:
«Δεν συμμετέχει ούτως ή άλλως στη χρηματοδότηση και αυτό θα κάνει ευκολότερη τη συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και των Ευρωπαίων.
Από την πλευρά των Ευρωπαίων, θα υπάρχει μικρότερη ανάγκη να βασισθούν στο ΔΝΤ για την επιβολή πειθαρχίας στους όρους του προγράμματος, δεδομένου ότι το πρόγραμμα λήγει. Ένας μειωμένος ρόλος για το ΔΝΤ θα έρθει σε ένα πολιτικά βολικό χρονικό διάστημα, καθώς εντείνονται οι συζητήσεις σχετικά με τη μετατροπή του ESM (Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας) σε ένα ευρωπαϊκό νομισματικό ταμείο».
Για την ελληνική πλευρά, η μείωση της επιρροής του ΔΝΤ στις διαπραγματεύσεις «θα μειώσει τις απαιτήσεις για μεγαλύτερη δημοσιονομική σύσφιξη, ακόμη και να αυτό γίνει με κόστος την προσφορά μικρότερης εμπροσθοβαρούς ελάφρυνσης χρέους από τους Ευρωπαίους», σημειώνει η έκθεση, προσθέτοντας: «Το βασικό μας σενάριο είναι ότι η εμπλοκή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα θα είναι σημαντικά χαμηλότερη το επόμενο έτος, κάτι που συμπίπτει βολικά με την αποχώρηση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε από το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών».
Στο ερώτημα πώς θα μοιάζει η έξοδος της Ελλάδας, η γερμανική τράπεζα σημειώνει: «Αν και η αγορά εστιάζει στη διάκριση μίας «καθαρής» έναντι μίας «υποβοηθούμενης» εξόδου, το πιο σημαντικό ερώτημα είναι αν η έξοδος θα είναι «άτακτη» ή «συνεργατική».
Μία συνεργατική έξοδος θα απαιτούσε αμοιβαία συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και της Ευρώπης για τον τρόπο λειτουργίας μετά τον Αύγουστο του 2018. Η ελληνική πλευρά είναι πιθανό να ζητήσει μία έξοδο που δεν θα προβλέπει όρους πολιτικής μέσω ενός νέου μνημονίου (δηλαδή, χωρίς πιστωτική γραμμή από τον ESM).
Η ευρωπαϊκή πλευρά είναι πιθανόν να ζητήσει τη διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, αν και με μεγαλύτερη διέξοδο απ’ ό,τι προβλέπεται σήμερα με βάση το επικυρωμένο από το ΔΝΤ πρόγραμμα.
Αν δεν υπάρξει πιστωτική γραμμή του ESM, η πρόβλεψη μίας συγκρατημένης και σταδιακής ελάφρυνσης χρέους, που θα προϋποθέτει ότι η Ελλάδα θα διατηρεί τη δημοσιονομική πειθαρχία και θα εξαρτάται από τη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη, είναι πιθανόν να προσφέρει έναν βασικό μεσοπρόθεσμο μηχανισμό επιβολής.
Η ενδεχόμενη συμμετοχή στις επανεπενδύσεις του QE της ΕΚΤ καθώς και η διαδικασία του υπερβολικού ελλείμματος μπορεί να αποτελεί ένα άλλο έμμεσο κίνητρο και επίσης μηχανισμό επιβολής».
Η επιτυχής και βιώσιμη έξοδος της Ελλάδας από την κρίση, αναφέρει η Deutsche Bank, θα εξαρτηθεί από τρεις κρίσιμους παράγοντες:
Πρώτον, την αποφυγή υποχωρήσεων στις δημοσιονομικές και διαρθρωτικές προσαρμογές.
Δεύτερον, στην ομαλοποίηση του τραπεζικού συστήματος, περιλαμβανομένης της σταδιακής μείωσης του αποθέματος μη εξυπηρετούμενων δανείων και της χαλάρωσης των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων.
Τρίτον, την πολιτική σταθερότητα, η οποία σε συνδυασμό με μία σταθερή δημοσιονομική στάση θα οδηγήσει σε περαιτέρω άνοδο της καταναλωτικής και επιχειρηματικής εμπιστοσύνης, που δεν έχουν επανέλθει ακόμη στα προ της κρίσης επίπεδα.
«Οι προοπτικές για το 2018 παραμένουν θετικές, αλλά ο δρόμος προς την ομαλοποίηση θα παραμείνει μακρύς και δύσκολος», σημειώνει η έκθεση.
Eurasia: Γιατί ο Τσίπρας δεν θα πάει σε πρόωρες εκλογές, τι επιδιώκει και τι φοβάται
Σε αναβάθμιση των μακροπρόθεσμων προοπτικών της Ελλάδας σε «ουδέτερες» προχωρά η Eurasia Group σε νέα έκθεσή της, λόγω της αναμενόμενης επιτυχημένης εξόδου από το πρόγραμμα.
Όπως επισημαίνει, η συμφωνία staff level μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της Τρόικας ανοίγει το δρόμο για την επιτυχή ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης στο Eurogroup της 22ας Ιανουαρίου.
Αυτό θα διευκολύνει την «αποφοίτηση» της Ελλάδας από το τρέχον πρόγραμμα διάσωσης και την ένταξή της σε ένα καθεστώς «ενισχυμένης εποπτείας», ενώ η ελάφρυνση του χρέους θα καθοριστεί στο τέλος του προγράμματος και θα είναι εντός των παραμέτρων που συμφωνήθηκαν στην Eurogroup της 15ης Ιουνίου.
Το βασικό σενάριο για την Eurasia είναι ότι οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν τον Σεπτέμβριο του 2019, αν και υπάρχει πιθανότητα 45% να γίνουν το 2018.
Η δυναμική μεταξύ Ελλάδας και ΕΕ άλλαξε. Με αφορμή τον προσεχή Αύγουστο, όταν o ΣΥΡΙΖΑ ελπίζει να απαλλαγεί από τη βοήθεια των χωρών της ΕΕ και του ΔΝΤ για πάντα, η κυβέρνηση έχει κάνει πρόοδο στην τρέχουσα τρίτη αξιολόγηση.
Οι διαπραγματευτές έχουν πλέον καταλήξει σε συμφωνία σε staff level, σημειώνει η Eurasia. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει τώρα συμφωνία μεταξύ της τρόικας και της κυβέρνησης σχετικά με τα μέτρα που θα πρέπει να εφαρμόσει ο ΣΥΡΙΖΑ για την ολοκλήρωση του προγράμματος (περίπου το 30% των 110 προηγούμενων ενεργειών έχουν ολοκληρωθεί, 82 προαπαιτούμενα-κλειδιά θα χρειαστεί να εφαρμοστούν στην επόμενη αξιολόγηση τον Μάιο και τον Ιούνιο).
Η συμφωνία της κυβέρνησης σχετικά με αυτό το επικαιροποιημένο Μνημόνιο καθιστά πιο πιθανό ότι το Eurogroup θα δώσει το πράσινο φως για την επόμενη δόση του ESM στις 22 Ιανουαρίου, με την εκταμίευση να είναι πιθανή στις αρχές Φεβρουαρίου. Το ποσό πιθανότατα θα ανέρχεται σε περίπου 5 δισεκατομμύρια ευρώ (υπάρχουν σήμερα 18,4 δισεκατομμύρια ευρώ στον ESM που έχουν απομείνει για την Ελλάδα).
Όπως τονίζει η Eurasia, η βούληση της κυβέρνησης να επιταχύνει την αξιολόγηση δεν καθοδηγείται από την «πίεση στη ρευστότητα», όπως συμβαίνει συνήθως από το 2015. Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ υπολογίζει ότι αυτό θα διευκολύνει μια καθαρή έξοδο για δύο λόγους.
Πρώτον, μια επιτυχημένη αξιολόγηση θα στείλει ένα θετικό μήνυμα στις κεφαλαιαγορές και θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να συγκεντρώσει περισσότερα χρήματα για να δημιουργήσει ένα μεγαλύτερο cash buffer μέχρι το επόμενο Αύγουστο.
Δεύτερον, θα δημιουργήσει ένα πιο θετικό πολιτικό περιβάλλον -στο οποίο θα πραγματοποιηθούν σύνθετες συζητήσεις για την ελάφρυνση του χρέους και την επόμενη ημέρα της Ελλάδας μετά το τέλος του προγράμματος- αυξάνοντας την πιθανότητα καλύτερου αποτελέσματος και για τα δύο, για τον Αλέξη Τσίπρα.
Όπως έχει σημειώσει και στο παρελθόν η Eurasia, το ΔΝΤ έχει ένα υποθετικό πρόγραμμα στην Ελλάδα. Θα πρέπει τώρα να ελέγξει εάν έχουν τεθεί σε ισχύ οι προϋποθέσεις για την ενεργοποίηση αυτού του προγράμματος. Αυτό περιλαμβάνει το κατά πόσο η κυβέρνηση έχει εφαρμόσει τα δομικά κριτήρια του ΔΝΤ (κάτι το οποίο κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ) και, δεύτερον, αν το Eurogroup θα προσφέρει μεγαλύτερη «σαφήνεια» στην ελάφρυνση του χρέους.
Η Eurasia εκτιμά, αυτό δεν θα γίνει. Σε αυτό το σημείο, οι Ευρωπαίοι είναι σαφείς και συνεπείς, δηλαδή ότι το τελικό ποσό της ελάφρυνσης του χρέους θα καθοριστεί μόνο στο τέλος του προγράμματος και θα είναι εντός των παραμέτρων που συμφωνήθηκαν στις 15 Ιουνίου. Επιπλέον, οι τεχνικές (πόσο μάλλον πολιτικές) εργασίες για το θέμα αυτό δεν έχουν προχωρήσει αρκετά δεδομένης της απουσίας συνομιλητή στο Βερολίνο.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι το ΔΝΤ δεν θα τροποποιήσει ουσιαστικά την ανάλυση της βιωσιμότητας του χρέους (DSA), οπότε είναι πολύ απίθανο να υπάρξουν χρήματα από το ΔΝΤ. Αντίθετα, είναι πιθανό ότι το ΔΝΤ θα επιτρέψει την επικράτηση του status quo, διατηρώντας την επιλογή του προγράμματος στο τραπέζι, εάν οι Ευρωπαίοι κινηθούν για την ελάφρυνση του χρέους. Είναι σημαντικό ότι αυτό δεν θα παρεμποδίσει την επιτυχή ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης.
Η «ενισχυμένη εποπτεία» παραμένει το πιο πιθανό πλαίσιο μετά το πρόγραμμα, για την Ελλάδα. Σε αυτό το πλαίσιο, το καρότο για μεταρρυθμίσεις θα είναι η συνεχιζόμενη ελάφρυνση του χρέους, παρόλο που ο τελικός σχεδιασμός θα εξαρτηθεί από τις συζητήσεις για το χρέος το επόμενο έτος.
Μια τελική απόφαση για το πλαίσιο μετά το πρόγραμμα θα γίνει επίσης αργότερα το επόμενο έτος και θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την πρόσβαση της Ελλάδας στις αγορές όσο πλησιάζει ο Αύγουστος, σημειώνει η Eurasia.
Όπως τονίζεται στην έκθεση, με την εγχώρια και πανευρωπαϊκή πολιτική να παρουσιάζει περιορισμένους κινδύνους το επόμενο έτος, η Ελλάδα θα ολοκληρώσει με επιτυχία το πρόγραμμα τον επόμενο Αύγουστο. Ωστόσο, οι πρόωρες εκλογές θα παραμείνουν πιθανές το 2018, μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος διάσωσης και όχι πριν.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο Τσίπρας θα προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την επιτυχημένη έξοδο ως το νέο του αφήγημα για να ανακάμψει στις δημοσκοπήσεις και να κερδίσει την επανεκλογή, κάτι εξαιρετικά απίθανο, σύμφωνα με την Eurasia.
Όλα τα μηνύματα από την κυβέρνηση δείχνουν ότι ο Τσίπρας θέλει να ολοκληρώσει τη θητεία του. Αυτό σημαίνει ότι οι εκλογές θα γίνουν το 2019, είτε τον Σεπτέμβριο (προγραμματισμένη ημερομηνία) είτε τον Ιούνιο, για να συμπέσουν με τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Αυτό είναι το βασικό σενάριο της Eurasia (55%), αλλά θα απαιτήσει από την κυβέρνηση να εξασφαλίσει μια συμφωνία με τους Ευρωπαίους για τις συντάξεις το 2019 (για παράδειγμα, με την εισαγωγή «αντιμέτρων» για την ανακούφιση των φτωχότερων κοινωνικών ομάδων). Οι εκλογές αργότερα και όχι πρόωρα, θα αυξήσουν επίσης τις πιθανότητες ότι η οικονομική ανάπτυξη το 2018 θα γίνει καλύτερα αισθητή από τους πολίτες.
Σε ένα δεύτερο και ελαφρώς λιγότερο πιθανό σενάριο (πιθανότητα 35%) οι εκλογές θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο του 2018, μετά την επιτυχή έξοδο της χώρας από το bailout. Αυτό θα έδινε στον Τσίπρα ένα θετικό αφήγημα για να παρουσιάσει στους ψηφοφόρους.
Ωστόσο, εάν ο Τσίπρας δεν είναι σε θέση να επιτύχει περισσότερη ευελιξία όσον αφορά τις περικοπές των συντάξεων στις αρχές του 2019, αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει και τους υπολογισμούς του, παρά την επιθυμία του να ολοκληρώσει την πλήρη θητεία του.
Σε ένα τρίτο αλλά πολύ απίθανο σενάριο (πιθανότητα 10%), η κυβέρνηση θα μπορούσε ακόμη να επιλέξει μια «πρόωρη εκλογική έξοδο» την άνοιξη του 2018 – καταλήγοντας ότι δεν θα μπορέσει να παραδώσει τα 82 ορόσημα και την λίστα των ιδιωτικοποιήσεων που απαιτούνται για την έξοδο από το πρόγραμμα.