Σήμερα συμπληρώνονται 55 χρόνια από την ημέρα που άρχισε να κατασκευάζεται το Τείχος του Βερολίνου. Μπορεί το Τείχος να μην υπάρχει πλέον, αλλά τα κομμάτια του παραμένουν περιζήτητο σουβενίρ.
"Είναι σαν να αγγίζεις ένα κομμάτι ιστορία" λέει με ενθουσιασμό η Σάρα, κρατώντας πλαστικοποιημένα θραύσματα του Τείχους σε ένα κατάστημα αναμνηστικών στο κέντρο του Βερολίνου. Η νεαρή από τη Σουηδία επισκέπτεται τη γερμανική πρωτεύουσα μαζί με τη μητέρα της και περιδιαβαίνει τη φημισμένη "Λεωφόρο υπό τας φιλύρας" (Unter den Linden) στην καρδιά του παλαιού Ανατολικού Βερολίνου, ψάχνοντας ένα συμβολικό ενθύμιο. Τί καλύτερο από μερικά κομμάτια του Τείχους; Τυλίγονται σαν πολύτιμα διαμάντια, στοιχίζουν από 6,99 έως 23,99 ευρώ και έχουν σχήμα εντελώς ακανόνιστο, λες και μόλις τα ξεσκάλισαν από το τσιμέντο.
Μετά τα αναμνηστικά μαγνητάκια για το ψυγείο, τα μικρά "κομμάτια ιστορίας" αποτελούν το δημοφιλέστερο σουβενίρ από τη γερμανική πρωτεύουσα κι ας έχουν περάσει δεκαετίες από την πτώση του Τείχους και την κατάρρευση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας. "Ο ένας στους πέντε θέλει να αγοράσει κάτι που έχει σχέση με το Τείχος" λέει ο Βίλαντ Γκίμπελ, διευθυντής αλυσίδας βιβλιοπωλείων και του online καταστήματος Berlin Story, που διαθέτει κάθε είδους βερολινέζικα σουβενίρ. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση της Deutsche Welle, ο Γκίμπελ υποστηρίζει ότι μόνο τα θραύσματα του Τειχους κάνουν τζίρο εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ και μάλιστα οι πωλήσεις αυξάνονται όταν πλησιάζει η 9η Νοεμβρίου, επέτειος στην οποία εορτάζεται η πτώση του Τείχους. Ο Γκίμπελ αυτοαποκαλείται "ο μεγαλύτερος πωλητής θραυσμάτων του Τείχους παγκοσμίως". Στην ιστοσελίδα του προσφέρει μάλιστα και ολόκληρες τσιμεντένιες πλάκες, που ζυγίζουν τόνους και χρεώνονται από 7.000 μέχρι 12.000 ευρώ.
Τεμαχίζοντας το ...Τείχος
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ειδικών, από την πτώση του Τείχους μέχρι σήμερα έχουν πωληθεί συνολικά 360 τέτοια μεγάλα κομμάτια, κάτι που αντιστοιχεί σε ένα ...χιλιόμετρο Τείχους. Θεωρητικά απομένουν άλλα 154 χιλιόμετρα, αλλά με την κατάρρευση της Ανατολικής Γερμανίας μεγάλα τμήματα του Τείχους κατεδαφίστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικά υλικά, ενώ άλλα απλώς πετάχτηκαν στα σκουπίδια ή διαμοιράστηκαν χωρίς να έχει γίνει σχετική καταγραφή. Υπολογίζεται ότι 241 μεγάλα κομμάτια του Τείχους έχουν μεταφερθεί για να εκτεθούν σε 146 διαφορετικούς προορισμούς σε όλον τον κόσμο, μεταξύ των οποίων 57 τοποθεσίες στις ΗΠΑ. Ιδιαίτερα προσοδοφόρα ήταν η καλλιτεχνική παρέμβαση που αποτόλμησαν πέντε σοβιετικοί καλλιτέχνες το 1990: ζωγράφισαν 100 τσιμεντένιες πλάκες του Τείχους και τις πούλησαν σε αμερικανό συλλέκτη για εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια...
Άλλες φορές πάλι, το Τείχος του Βερολίνου, η τέλος πάντων ό,τι απέμεινε από αυτό, επιλέγεται ως δώρο υψηλής αισθητικής. Σε αυτήν την κατεύθυνση δραστηριοποιείται η εταιρία οικοδομικών υλικών Klosters του Βερολίνου, η οποία διέθεσε μία από τις τσιμεντένιες πλάκες του Τείχους για τον Κήπο των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, ενώ πρόσφατα απέστειλε άλλες τέσσερις στη Νότια Κορέα. Παλαιότερα είχε αγοράσει άλλα 164 μεγάλα κομμάτια, τα οποία διέθεσε σε καλλιτέχνες ή και ερασιτέχνες ζωγράφους έναντι συμβολικού αντιτίμου. Αξιοποιώντας τον τσιμεντένιο όγκο ως καμβά, ο ισπανός ζωγράφος Βίκτορ Λαντέτα φιλοτέχνησε ολόκληρη σειρά πορτρέτων, αφιερωμένη σε προσωπικότητες που τιμήθηκαν με Νόμπελ. Τώρα προσπαθεί να βρει αγοραστές για τα πορτρέτα του, αλλά αυτό δεν είναι εύκολο, καθώς οι τσιμεντένιες πλάκες έχουν ύψος 3,60 μέτρα, ζυγίζουν 2.800 κιλά και θέλουν πολύ χώρο για να εκτεθούν. Η Άννα Καμίνσκι, συνεργάτης του "Ιδρύματος για την Έρευνα της δικατορίας του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Αν.Γερμανίας (SED)", υπενθυμίζει ότι η τελευταία ανατολικογερμανική κυβέρνηση είχε προσπαθήσει να εκποιήσει μεγάλα κομμάτια του Τείχους έναντι 100.000 ευρώ έκαστο, χωρίς όμως να βρει αγοραστές. "Ο πραγματικός τζίρος γίνεται μόνο με τα μικρά κομματάκια και σε τιμές λιανικής μέχρι 10 ευρώ" συμπεραίνει η Άννα Καμίνσκι. Αξιόπιστα στοιχεία για τις πωλήσεις δεν υπάρχουν, καθώς η διάθεση των αναμνηστικών δεν γίνεται από μία κεντρική ή κρατική αρχή.
Πόσο αυθεντικά είναι τα "γνήσια" κομμάτια Τείχους;
Όσο περνάνε τα χρόνια, τόσο πιο επιτακτικά προβάλλει το ερώτημα για την αυθεντικότητα όλων αυτών των αναμνηστικών. Όπως επισημαίνει ο ιστορικός Ρόνι Χάιντενραιχ "σε τελική ανάλυση η αγορά αναμνηστικών είναι θέμα εμπιστοσύνης. Είναι σαν να αγοράζεις θρησκευτικά κειμήλια, προέχει η πίστη και όχι η πιστοποιημένη αυθεντικότητα". Το ίδιο πιστεύει ο ιστορικός Γκέρχαρντ Σέλτερ, ο οποίος επιμελείται το ιστορικό μνημείο για το Τείχος στην Bernauer Strasse του Ανατολικού Βερολίνου. Ο Σέλτερ είναι μάλιστα ιδιαίτερα δύσπιστος ως προς την αυθεντικότητα των ζωγραφισμένων κομματιών που πλασάρονται ως γνήσια, γιατί προφανώς κάποιοι πιστεύουν ότι οι τουρίστες προτιμούν τα πολύχρωμα αναμνηστικά από το άχαρο γκρι του μπετόν. Από την πλευρά του ο καταστηματάρχης Βίλμπερτ Γκίμπελ βλέπει το όλο θέμα πιο ...χαλαρά: "Προσωπικά δεν έχω ακούσει να πουλήθηκε κομμάτι που δεν είναι γνήσιο" επισημαίνει. "Και στο κάτω κάτω, κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να αγοράσει..."