Το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπος βρίσκεται στο επίκεντρο του ερευνητικού προγράμματος SANTORY, που συντονίζει το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Με αιχμή τις καινοτόμες τεχνολογίες και την επιστημονική συνεργασία σε διεθνές επίπεδο, το πρόγραμμα φέρνει στο φως νέα δεδομένα για τη δυναμική του Κολούμπου, την ηφαιστειακή του επικινδυνότητα και την αξιοποίηση μικροοργανισμών από το μοναδικό του περιβάλλον. Τα ευρήματα, που περιλαμβάνουν πρωτοποριακές ανακαλύψεις όπως η ανίχνευση ακτινοβολίας Cherenkov και μεταγονιδιωματικές αναλύσεις, υπογραμμίζουν τη σημασία της συστηματικής παρακολούθησης των υποθαλάσσιων ηφαιστείων.
Το SANTORY (χρηματοδοτούμενο από το ΕΛΙΔΕΚ) έχει αποφέρει σημαντικά επιστημονικά αποτελέσματα, ενισχύοντας τη γνώση μας για το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπος, αναφέρει σε ανακοίνωσή του το ΕΚΠΑ. Οι πρόσφατες δραστηριότητες στο πλαίσιο αυτών του προγράμματος ανέδειξαν τη σημασία της συνεχούς παρακολούθησης του ηφαιστείου, καθιστώντας αναγκαία τη διατήρηση και ενίσχυση της ερευνητικής προσπάθειας.
Στη διεθνή ομάδα του SANTORY συμμετέχουν επιστήμονες με πολυετή εμπειρία στη μελέτη του Ελληνικού ηφαιστειακού τόξου από το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος και το Τμήμα Φυσικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας του Παλέρμου, το Πανεπιστήμιο του Μιλάνο- Μπικόκα και την Ισπανική εταιρία Ploatech με συντονίστρια την καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας του ΕΚΠΑ Παρασκευή Νομικού.
Οπτικές κάμερες τοποθετήθηκαν μπροστά από ενεργές καμινάδες για την καταγραφή της υδροθερμικής ροής των ρευστών. Τοποθετήθηκε επίσης μία ειδική κάμερα για να καταγράψουμε την υφή του υποθαλάσσιου πυθμένα αλλά και την UV κάμερα CHERI για τον εντοπισμό της ακτινοβολίας Cherenkov – κάτι που για πρώτη φορά πραγματοποιείται σε παγκόσμια κλίμακα. Επιπλέον, εγκαταστήσαμε όργανα για μετρήσεις ακτινοβολίας-γ σε πραγματικό χρόνο. Στο πλαίσιο της έρευνάς μας, πραγματοποιήθηκαν στο εσωτερικό του κρατήρα δειγματοληψίες νερού για μικροβιολογικές αναλύσεις με στόχο τον εντοπισμό υπερανθεκτικών βακτηρίων. Συλλέχθηκαν επίσης αέρια και υδροθερμικά υγρά από τις πολύ ενεργές καμινάδες.
Μέσα από αυτές τις προσπάθειες, η επιστημονική κοινότητα διαθέτει για πρώτη φορά, χρονοσειρά δεδομένων για δύο χρονικές περιόδους από τον κρατήρα του Κολούμπου, δηλαδή όχι μεμονωμένες μετρήσεις αλλά ένα μοτίβο που αποκαλύπτει την καθημερινότητα του ηφαιστείου. Τα δεδομένα αυτά είναι πολύτιμα καθώς εάν γνωρίζουμε την τυπική του δραστηριότητα, τυχόν αλλαγές στις φυσικό-χημικές και ακουστικές παραμέτρους θα μας δείξουν αλλαγές στην ενεργή συμπεριφορά του.
1. Καταγραφή μεταβολών φυσικών και γεωχημικών παραμέτρων: Οι μεταβολές αυτές συνδέονται με την ηφαιστειακή δραστηριότητα του ενεργού υδροθερμικού πεδίου του Κολούμπου και εκτιμήθηκε η ηφαιστειακή του επικινδυνότητα.
3. Απομόνωση μικροοργανισμών από το ακραίο περιβάλλον του Κολούμπου: Οι μικροοργανισμοί αυτοί παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αξιοποίησή τους σε τομείς της βιοτεχνολογίας καθώς διαθέτουν μοναδικούς μηχανισμούς προσαρμογής σε ακραίες συνθήκες.
4. Μεταγονιδιωματικές αναλύσεις: Οι αναλύσεις αυτές αποκάλυψαν νέες πληροφορίες για τον κύκλο του άνθρακα και του μεθανίου, οι οποίοι επηρεάζουν άμεσα το κλίμα του πλανήτη μας.