Όταν ο Nayib Bukele ανέλαβε την προεδρία του Ελ Σαλβαδόρ το 2019, η χώρα βρισκόταν στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης. Με υψηλό δημόσιο χρέος, μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα και περιορισμένα συναλλαγματικά αποθέματα, το ενδεχόμενο χρεοκοπίας φαινόταν σχεδόν αναπόφευκτο. Παράλληλα, οι πολιτικές του Bukele, που περιλάμβαναν επιθέσεις κατά της δικαιοσύνης, των πολιτικών του αντιπάλων και των ΜΜΕ, δεν βοηθούσαν στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης στις διεθνείς αγορές.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Bukele επέλεξε μια αμφιλεγόμενη στρατηγική: την υιοθέτηση του Bitcoin ως επίσημου νομίσματος, με στόχο την οικονομική αναστροφή μέσω κρυπτονομισμάτων.
Το πείραμα του Bitcoin και η αντίδραση των αγορών
Το 2021, το Ελ Σαλβαδόρ έγινε η πρώτη χώρα παγκοσμίως που αναγνώρισε το Bitcoin ως νόμιμο νόμισμα, παράλληλα με το αμερικανικό δολάριο. Ο Bukele προώθησε σχέδια για την έκδοση Bitcoin ομολόγων, την κατασκευή μιας “Bitcoin City” και την αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας για εξόρυξη κρυπτονομισμάτων.
Ωστόσο, οι διεθνείς αγορές δεν πείστηκαν, σύμφωνα με τον Economist. Οι τιμές των ομολόγων της χώρας κατέρρευσαν, ενώ η κυβέρνηση καθυστέρησε ακόμη και την καταβολή μισθών στο δημόσιο, προκειμένου να συγκεντρώσει ρευστότητα. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) αρνούνταν να παρέχει χρηματοδότηση, λόγω των κινδύνων από τη χρήση του Bitcoin.
Παρά την αρχική του στάση, ο Bukele αναγκάστηκε να αναζητήσει παραδοσιακές οικονομικές λύσεις. Τον Φεβρουάριο του 2024, το ΔΝΤ ενέκρινε δάνειο 1,4 δισ. δολαρίων, το οποίο θα εκταμιευθεί σταδιακά σε διάστημα 40 μηνών.
Για να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση, η κυβέρνηση δεσμεύτηκε σε δημοσιονομική πειθαρχία, ενώ περιορίζει τη χρήση του Bitcoin. Σύμφωνα με νέο νόμο, οι φόροι δεν μπορούν να πληρώνονται σε Bitcoin, ενώ η αποδοχή του από τον ιδιωτικό τομέα γίνεται πλέον προαιρετική.
Παράλληλα, η κυβέρνηση:
– Μείωσε το δημοσιονομικό έλλειμμα από 10% το 2020 σε 2-3% το 2024.
– Περιόρισε τις ενεργειακές επιδοτήσεις και τα έκτακτα προγράμματα της πανδημίας.
– Ανέλαβε δράση για τη μείωση της φοροδιαφυγής και την ενίσχυση των κρατικών εσόδων μέσω εισροών εμβασμάτων.
Οι προκλήσεις της οικονομίας και η βιωσιμότητα του χρέους
Παρότι το δάνειο του ΔΝΤ μειώνει τον άμεσο κίνδυνο χρεοκοπίας, το Ελ Σαλβαδόρ εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις. Οικονομικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι, με το χρέος σε υψηλά επίπεδα και την ανάπτυξη αναιμική, η χώρα δεν μπορεί να αντλεί κεφάλαια με αποδόσεις 12% για μεγάλο διάστημα.
– Δεν έχει δανειστή έκτακτης ανάγκης, γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει τραπεζική κρίση.
– Οι καταθέσεις των τραπεζών βασίζονται σε κρατικό χρέος, επομένως μια πτώχευση θα έπληττε το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
– Το σενάριο της αποδολαριοποίησης θα έθετε σε κίνδυνο την οικονομική σταθερότητα της χώρας.
Η σταδιακή απομάκρυνση από το Bitcoin θεωρείται από πολλούς ως θετική εξέλιξη. Αν και ο Bukele το είχε προωθήσει ως λύση για τη χρηματοοικονομική ενσωμάτωση, τα προβλήματα που προέκυψαν ήταν μεγαλύτερα από τα οφέλη:
– Η υιοθέτησή του δεν έπεισε ποτέ τους πολίτες, με το κόστος εφαρμογής να ξεπερνά τα 375 εκατ. δολάρια.
– Το κρατικό ψηφιακό πορτοφόλι Chivo παρουσίασε σοβαρά τεχνικά προβλήματα και αποσύρθηκε.
– Οι διακυμάνσεις στην τιμή του Bitcoin αποτελούσαν κίνδυνο για τη σταθερότητα της οικονομίας.
Ακόμη και το ΔΝΤ απέφευγε να χρηματοδοτήσει τη χώρα όσο το Bitcoin ήταν επίσημο νόμισμα, λόγω φόβων για χρηματοοικονομική αστάθεια και πιθανή χρήση από εγκληματικά δίκτυα.
Παρότι το κράτος συνέχιζε να αγοράζει Bitcoin, συσσωρεύοντας 6.102 BTC αξίας 550 εκατ. δολαρίων, η συνολική πολιτική γύρω από το κρυπτονόμισμα αποδείχθηκε μη βιώσιμη.
Ο Economist σημειώνει ότι το Bitcoin ενδέχεται να παραμείνει επενδυτικό περιουσιακό στοιχείο στο στρατηγικό απόθεμα της χώρας, αλλά δεν θα αποτελεί πλέον επίσημο νόμισμα. Ο Bukele προστίθεται έτσι στη λίστα των ηγετών που απέτυχαν να μετατρέψουν το κρυπτονόμισμα σε οικονομικό σωσίβιο.