Το προεδρικό μέγαρο της Γερμανίας δεν κρατάει αναμμένα τα φώτα το βράδυ. Το Ανόβερο έχει σταματήσει τη θέρμανση των δημόσιων κτιρίων. Πολλοί δήμοι ανά τη χώρα προετοιμάζουν τη δημιουργία ζεστών «καταφυγίων» για να προστατεύσουν τους πολίτες τους τον ερχόμενο χειμώνα. Πρόκειται για μερικά από τα σημάδια της επερχόμενης ενεργειακής κρίσης που θα πλήξει ολόκληρη την Ευρώπη.
Μπορεί να βρισκόμαστε ακόμα στο καλοκαίρι αλλά η Γερμανία δεν έχει χρόνο για χάσιμο. Πρέπει να προετοιμαστεί ενάντια στην επερχόμενη κρίση και να προστατευθεί από τις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Πολλές χώρες της Ευρώπης, παράλληλα, υποφέρουν λόγω των ελλειμματικών ροών ρωσικού φυσικού αερίου, αλλά καμία εξ αυτών δε βρίσκεται σε τόσο δύσκολη κατάσταση όσο η Γερμανία η οποία έχει εξαιρετικά αυξημένη έκθεση στη ρωσική ενέργεια.
Ο Καγκελάριος Olaf Scholz καθυστέρησε αρκετά στη λήψη αποφάσεων οι οποίες θα προστατεύσουν τους Γερμανούς πολίτες. Η Γαλλία, από την πλευρά της, δυσκολεύεται στην παροχή ηλεκτρικού προς τις γείτονες χώρες και η κατάσταση προμηνύεται ζοφερή.
«Οι προκλήσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είναι τεράστιες και θα επηρεάσουν σημαντικό μέρος της γερμανικής οικονομίας. Είμαστε, όμως, μία δυνατή χώρα και μία δυνατή δημοκρατία και θα μπορέσουμε να αντέξουμε», τόνισε πρόσφατα ο ΥΠΟΙΚ της χώρας Robert Habeck.
Το Κρεμλίνο, όπως όλα δείχνουν, θα κρατήσει τις ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μειωμένες όσο διαρκεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. Αυτό σημαίνει πως οι ελλείψεις του υδρογονάνθρακα στην ήπειρο θα συνεχιστούν, με τις τιμές του φυσικού αερίου να βρίσκονται ήδη σε ιστορικά υψηλά.
«Διαίρει και βασίλευε»
Οι πιθανότητες δημιουργίας δελτίων ενέργειας και οικονομικής ύφεσης αυξάνονται για τη Γερμανία. Η χώρα δεν μπορεί καν να βασιστεί στην «πυρηνική» Γαλλία της οποίας οι προβληματικοί αντιδραστήρες επιδεινώνουν την κατάσταση. Οι τιμές ηλεκτρικού στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της χώρας έφτασαν νέα υψηλά ρεκόρ την προηγούμενη εβδομάδα.
Σημειωτέον πως η Ρωσία, η ιστορικά μεγαλύτερη πάροχος φυσικού αερίου της Ε.Ε. έχει εργαλειοποιήσει το φυσικό αέριο ως ανταπάντηση στις κυρώσεις της Δύσης.
Σύμφωνα με τον Martins Kazaks, επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Λετονίας «η Ρωσία πάντα έπαιζε το παιχνίδι του “διαίρει και βασίλευε”. Εάν διαιρεθούμε θα χάσουμε την ισχύ εν τη ενώσει που μας χαρακτηρίζει».
Η πρόσφατη «αντεπίθεση» της Ρωσίας έλαβε χώρα την περασμένη εβδομάδα όταν η Gazprom μείωσε τις ροές φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream 1 «λόγω βλάβης σε τουρμπίνα». Ως αποτέλεσμα, οι τιμές του αγαθού αυξήθηκαν κατά 30% την προηγούμενη εβδομάδα, παράλληλα με τη δραματική αύξηση των τιμών ηλεκτρικού.
Ο Habeck αποκάλεσε τη δικαιολογία αυτή «φαρσοκωμωδία» αλλά παραδέχτηκε πως η κατάσταση είναι δύσκολη και τόνισε πως τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι καταναλωτές θα πρέπει να μειώσουν τις ενεργειακές τους δαπάνες. Η Γερμανία έχει επίσης επιτρέψει και την επαναλειτουργία των μονάδων καύσης άνθρακα, κάτι το οποίο αποτελεί σημαντική οπισθοδρόμηση όσον αφορά τους κλιματικούς στόχους της χώρας.
Σε περίπτωση επιδείνωσης της κατάστασης, η κυβέρνηση της χώρας θα πρέπει να ανακοινώσει καθεστώς έκτακτης ανάγκης, βάσει του οποίου θα αποφασίζει για το ποιοι θα λαμβάνουν φυσικό αέριο και ποιοι όχι.
Αν και τα νοικοκυριά και υποδομές όπως τα νοσοκομεία θα προστατευθούν από τα «blackouts», κανείς δε γνωρίζει που θα κυμανθούν οι θερμοκρασίες στο εσωτερικό των κατοικιών. Τόσο οι ιδιώτες διαχειριστές ακινήτων όσο και οι δημόσιες υπηρεσίες έχουν ήδη σχέδια για μείωση των ενεργειακών τους δαπανών.
«Λουκέτο» στη βιομηχανία
Τα γερμανικά αποθέματα φυσικού αερίου βρίσκονται στο 68% και αναμένεται να συνεχίσουν να βρίσκονται υπό του στόχου της γερμανικής κυβέρνησης του 95% λόγω της πρόσφατης μείωσης των ροών από τον αγωγό Nord Stream 1.
Ο γερμανικός βιομηχανικός τομέας έχει ήδη προειδοποιήσει για τη δημιουργία σημαντικών προβλημάτων. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση 3.500 γερμανικών εταιρειών από το λόμπι DIHK, το 16% των βιομηχανικών εταιρειών μελετούν τη μείωση παραγωγής τους ή το κλείσιμο ορισμένων μονάδων τους λόγω της κρίσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται όσον αφορά την αγορά εργασίας και το ΑΕΠ της Γερμανίας.
Το ΔΝΤ προβλέπει πως η Γερμανία ενδέχεται να χάσει το 4,8% της οικονομικής της παραγωγής σε περίπτωση ολικής άρσης της παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία, ενώ η Bundesbank υπολογίζει πως οι οικονομικές ζημίες θα αγγίξουν τα 220 δισ ευρώ.
Αρκετοί αναλυτές υποστηρίζουν πως οι ενεργοβόρες επιχειρήσεις θα μεταφερθούν σε περιοχές με άπλετες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως οι πλούσιες σε αιολική και ηλιακή ενέργεια χώρες της Μεσογείου, «ερημοποιώντας» τις βιομηχανικές περιοχές του Ρήνου και του γερμανικού νότου. Στελέχη παραγωγής χημικών προϊόντων υποστηρίζουν πως ενδέχεται να μεταφερθούν στην Τουρκία η οποία έχει πρόσβαση σε αγωγούς του Αζερμπαϊτζάν.
Deutsche Politik
Όλα αυτά τη στιγμή που το ήμισυ των Γερμανών τονίζουν πως -παρά την ενεργειακή κρίση- πρέπει να σταθούν δίπλα στην Ουκρανία, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση.
Παρά την ήδη πολύμηνη ενεργειακή κρίση, η κυβέρνηση Scholz μόλις ξεκίνησε τη δημιουργία πλάνων μείωσης της ενεργειακής ζήτησης κατά 20%, ενώ αύξησε το στόχο των αποθεμάτων της κατά 15% σε σχέση με το ευρωπαϊκό 80%.
Μετά από μήνες καθυστερήσεων όπου πολλοί πολιτικοί χαρακτήριζαν την έλλειψη φυσικού αερίου ως «θεωρία συνομωσίας» οι υποθέσεις αποδείχθηκαν αληθείς.
Εδώ και δεκαετίες οι Γερμανοί ηγέτες όπως Gerhard Schroeder και Angela Merkel τόνιζαν πως η στενή συνεργασία με τη Ρωσία αποτελούσε κάτι το θετικό. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής καμπάνιας του, ο Scholz είχε κατηγορήσει τις ΗΠΑ για μία «ψευδή κριτική», τονίζοντας πως η Ρωσία δεν είχε διακόψει την παροχή ενέργειας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και δεν επρόκειτο να το κάνει λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Οι ελπίδες αυτές αποδείχθηκαν φρούδες.
Ο Putin, βλέποντας πως η Ευρώπη μεταβαίνει στις ΑΠΕ, ήταν πανέτοιμος να «υπενθυμίσει» στους Ευρωπαίους την εξάρτησή τους από τη ρωσική ενέργεια και να την εργαλειοποιήσει στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, παράλληλα, δεν παρατήρησαν και τις προετοιμασίες της Gazprom για την εργαλειοποίηση αυτή: η κρατική εταιρεία δεν είχε αναπληρώσει τα αποθέματά της στη Γερμανία, την Αυστρία και την Ολλανδία τον προηγούμενο χειμώνα, κάτι που αποτελούσε ένδειξη θέλησης χρήσης του υδρογονάνθρακα ως πολύτιμου εργαλείου άσκησης γεωπολιτικής πίεσης.
Παρά τις ύστατες προσπάθειες του Scholz για αποφυγή της κρίσης πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις διαβεβαιώσεις του Putin όσον αφορά την εύρυθμη λειτουργία του «καθαρά εμπορικού» αγωγού Nord Stream 2, η εποχή της συνεργασίας έχει πια τελειώσει.
Η Γερμανία τώρα πια χρειάζεται βοήθεια αφού δεν ακολούθησε τους κανόνες της Ε.Ε. για τη διαφοροποίηση των ενεργειακών της πηγών. Οι μνήμες της οικονομικής κρίσης κατά την οποία το Βερολίνο «κουνούσε το δάχτυλό του» στις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου είναι ακόμα φρέσκες και απειλούν την ενότητα του ενιαίου ευρωπαϊκού μπλοκ.
Όπως και η Γερμανία, η Ιταλία είχε και αυτή τεράστια εξάρτηση από το ρωσικό αέριο αλλά αντέδρασε πολύ πιο γρήγορα και προχώρησε στη σύναψη συμφωνιών με χώρες όπως η Αλγερία και το Κατάρ για την εισαγωγή LNG.
Παρά την αντιστροφή των σχέσεων βορρά-νότου και την δραματική κατάσταση στη Γερμανία, υπάρχουν και θετικά σημεία τα οποία προδιαθέτουν για πιθανή διάσωση της ευρωπαϊκής ενότητας, όπως η πρόσφατη συμφωνία μείωσης της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15% το χειμώνα εάν η Ρωσία αποφασίσει ολική άρση των παροχών. Παράλληλα, οι γερμανικές βιομηχανίες αναβαθμίζουν τις μονάδες τους. Η Mercedes-Benz Group AG ανακοίνωσε πως η τεράστια μονάδα της στο Sindelfingen δεν χρησιμοποιεί πια φυσικό αέριο, ενώ η Uniper SE επενδύει σε μονάδες εισαγωγής και υγροποίησης LNG.