Την ώρα που ο λαϊκισμός ετοιμάζεται να δώσει ρέστα στην Ελλάδα και όχι μόνο, η μετά την πανδημία… κοινωνική και οικονομική «επιδημία» υπάρχει κίνδυνος να είναι σαρωτική
Όσο πιο μικρή και με μικρές οικονομικές αντοχές είναι μια επιχείρηση, όσο πιο ευάλωτος είναι ένας ιδιώτης, τόσο χειρότερες κατά κανόνα οι επιπτώσεις
Ο κορωνοϊός δεν ασχολείται ούτε με την πολιτική, ούτε με τη φιλοσοφία, ούτε με την οικονομία.
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Προχωράει όπου υπάρχει πρόσφορο έδαφος γι’ αυτόν, χτυπάει στα τυφλά και ανάλογα με τον ποιον βρίσκει μπροστά του σκοτώνει ή τραυματίζει βαριά. Προφανώς δε, του αρέσουν οι συνωστισμοί, γιατί του προσφέρουν μαζεμένα μπόλικα θύματα.
Μεταδίδεται δε εκθετικά, μια έννοια που κάποιοι αγνοούν ή παρακάμπτουν. Αυτό σημαίνει ότι η πανδημία θα έχει διάρκεια, άρα οι επιπτώσεις της θα προκαλέσουν ποικίλα ψυχολογικά φαινόμενα με ειδικό βάρος για τις οικονομικές δομές και τις κοινωνικές λειτουργίες σε μια χώρα.
Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, θα υπάρξουν ισχυρές πιέσεις για αλλαγές, οι οποίες θα μεταβάλλουν, κατά την εκτίμηση μας, ολόκληρο το
παγκόσμιο τοπίο.
Ήδη βλέπουμε ότι, ανάλογα με τον τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας, υπάρχουν χώρες που ανακάμπτουν οικονομικά και άλλες που βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού.
Παρατηρούμε δηλαδή ότι η λόγω της πανδημίας πίεση προς τις οικονομίες δεν είναι ίδια για όλους.
Ο βαθμός «καταστροφής» που προκαλεί η πανδημία είναι π.χ. εντελώς διαφορετικός για την εστίαση και τον τουρισμό ή και συνολικά στον τομέα των υπηρεσιών, σε σχέση με τη γεωργία και τη βιομηχανία, όπου οι επιπτώσεις είναι κυρίως «εξ αντανακλάσεως».
Αντίστοιχα, οι επιπτώσεις είναι και πάλι ασύμμετρες, ανάλογα με το μορφωτικό επίπεδο και τις δεξιότητες.
Διότι, ενώ οι εργασίες του «λευκού κολάρου» σε μεγάλο βαθμό συνεχίζονται απρόσκοπτα μέσω τηλεργασίας, το μέγιστο πλήγμα δέχονται οι εργαζόμενοι του τομέα υπηρεσιών, (που, είτε διακόπτουν την εργασία τους, είτε συνεχίζουν να εργάζονται ερχόμενοι σε επαφή κατά τη διάρκεια του απαγορευτικού, όταν άλλοι μένουν ασφαλείς), ενώ, υπό την ίδια έννοια, σε επαφή μένουν και τα «μπλε κολάρα» της βιομηχανίας κι άλλων «βαρέων» κλάδων, όπως οι κατασκευές, που δεν δύνανται να τηλεργασθούν.
Όσο για την παραοικονομία, αυτή είναι «Νοκ ντάουν» με όρους του μποξ.
Κοινό σημείο: Όσο πιο μικρή και με μικρές οικονομικές αντοχές είναι μια επιχείρηση, όσο πιο ευάλωτος είναι ένας ιδιώτης, τόσο χειρότερες κατά κανόνα οι επιπτώσεις.
Και από την άποψη αυτή, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι τα κρατικά «γιατροσόφια», ήτοι, οι διάφορες επιδοτήσεις και τα λοιπά βοηθήματα, μπορεί να απαλύνουν εντελώς πρόσκαιρα τον πόνο, δυστυχώς όμως κρύβουν το… δάσος. Και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα.
Ο συνδυασμός της σφοδρότητας του πλήγματος που προκαλεί η πανδημία με την προαναφερθείσα ασυμμετρία των επιπτώσεων, εάν αφεθεί να λειτουργήσει απρόσκοπτα, είναι ικανός να δυναμιτίσει περαιτέρω τα θεμέλια των κοινωνιών της Δύσης.
Διότι θα εξοντώσει ολόκληρους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και θα φέρει σε απόγνωση μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, με ακόμη μεγαλύτερη ένταση σε αυτούς που αποκαλούμε «μη προνομιούχους».
Δεν θέλει ιδιαίτερη φαντασία για να αντιληφθεί κάποιος ότι με δεδομένη την όξυνση και την πόλωση που παρατηρείται ήδη στις κοινωνικοπολιτικές αντιπαραθέσεις στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη, (από τα Κίτρινα Γιλέκα και το Black Lives Matter, μέχρι τις διαδηλώσεις στην Πολωνία για το θέμα των αμβλώσεων, ή τις συγκρούσεις για τα ίδια τα lockdown και τις θεωρίες συνωμοσίας για τον κορωνοϊό), κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιφέρει ολέθριες συνέπειες, όχι μόνο στην κοινωνική συνοχή, αλλά και στην πολιτική σταθερότητα.
Εν ολίγοις, η πανδημία κινδυνεύει να μετατραπεί σε υπαρξιακό κίνδυνο, επισημαίνει πολύ σωστά ο συνάδελφος Γιώργος Παπανικολάου, τονίζοντας ότι διακυβεύεται το δημοκρατικό μέλλον των κοινωνιών μας.
Η διάσταση αυτή προφανώς δεν είναι άγνωστη στις πολιτικές ηγεσίες, εύλογο λοιπόν είναι να παραμείνει με ακόμη μεγαλύτερη ένταση το ερώτημα πώς αντιμετωπίζεται η κρίση, η οποία έχει πλέον έντονα μη υγειονομικά χαρακτηριστικά.
Με διαφορετικά λόγια, το ερώτημα είναι, πέρα από του να τυπώνουν χρήματα και να μελετούν lockdown η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα επιμέρους μέλη της, έχουν καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει;
Έχει γίνει αντιληπτό ότι, μπροστά στον οξύτατο υγειονομικό κίνδυνο, το αύριο των χωρών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι κοινό και αδιάκριτο; Αυτή είναι η μία διάσταση του όλου θέματος.
Υπάρχει όμως και μία άλλη, που είναι αυτή της οικονομίας συνολικά.
Στον ζωτικό αυτόν τομέα, αν κρίνει κανείς από τις συζητήσεις και τις ενέργειες αυτών που λαμβάνουν αποφάσεις, όλα περιστρέφονται γύρω από το αν η Ευρώπη θα τυπώσει χρήμα και πόσο.
Πλην όμως, καμία απολύτως συζήτηση δεν γίνεται για την ορθολογική χρήση του χρήματος αυτού και κυρίως για τις αυριανές πληθωριστικές του συνέπειες. Για πολλούς, το Ταμείο Ανάκαμψης είναι «η κότα με τα χρυσά αυγά» και αυτό είναι όλο.
Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική όμως. Οι εξελίξεις μάς λένε ότι στο μέτρο που η κρίση παρατείνεται, οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες όχι μόνο θα κληθούν να κινηθούν σε περίπου «αχαρτογράφητα ύδατα», με υψηλό βαθμό μεταγενέστερου κινδύνου, αλλά και ότι θα πρέπει να μελετήσουν πολύ προσεκτικά τον «χρονισμό» των μέτρων, (προκειμένου να είναι έγκαιρη η θετική επίπτωση στην οικονομία και την κοινωνία, στηρίζοντας π.χ. την εσωτερική ζήτηση), αλλά και τους μηχανισμούς διάχυσης, προκειμένου να καταλήξει το «πρόσθετο» χρήμα στις τσέπες εκείνων που το έχουν ανάγκη.
Από την άποψη αυτή, έτσι, ο ρόλος μιας σοβαρής και προοδευτικής αντιπολίτευσης θα ήταν να προσέχει τον τρόπο που μοιράζεται το χρήμα που «φορτώνεται» στα ελικόπτερα και όχι αν η «φόρτωση» γίνεται καλά. Γίναμε αντιληπτοί;