Σύμφωνα με το Ρωμαϊκό Δίκαιο ο κατηγορούμενος εθεωρείτο εκ των προτέρων ένοχος και εμφανιζόταν στο δικαστήριο με πένθιμο ένδυμα και μακριά μαλλιά. Η εποχή αυτή έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Ουδείς θεωρείται ένοχος πριν καταδικαστεί με όλες τις δικαστικές εγγυήσεις. Η μακρά προφυλάκιση (18μηνη), καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι ολέθρια από κοινωνική άποψη και αντίθετη προς τις αρχές του θετού δικαίου όπως ισχύει σήμερα. Στις Η.Π.Α. ο κατηγορούμενος έχει το δικαίωμα να ζητήσει να δικαστεί εντός 24 ωρών, με παράταση δύο ημερών, ειδάλλως πρέπει να αφεθεί ελεύθερος.
Προς επικύρωση των ανωτέρω οι σύγχρονοι νομοθέτες εφαρμόζουν τις θεμελιώδεις φιλελεύθερες αρχές των αγγλικών: «Habeas corpus, acts», του 17ου αι., συνταγματικός χάρτης και «petition of rights» 1628, με κύριο σκοπό να εξασφαλιστούν τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών έναντι πιθανών αδικιών και αυθαιρεσιών της κρατικής εξουσίας. Ωσαύτως είχαν και αυτό το σκοπό να επιβάλλουν στις δημόσιες αρχές την ταχύτερη δυνατή εκδίκαση των υποθέσεων ώστε ο κατηγορούμενος να στερείται, προ της καταδίκης, την ελευθερία του επί όσον το δυνατό βραχύτερο χρόνο.
Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι είχαν την άποψη ότι το φυσικό-εθιμικό δίκαιο (άγραφος νόμος) ήταν ένα σύνολο κανόνων θεϊκής προέλευσης οι οποίοι ετηρούντο σύμφωνα με την παράδοση και «ουδείς εγνώριζε εξ΄ ότου εφάνη» (Σοφοκλέους, Αντιγόνη, στιχ. 457). Η υπακοή στους εθιμικούς κανόνες ήταν θέμα συνειδήσεως. Από το φυσικό δίκαιο εμπνεύστηκε και το θετό (γραπτό) δίκαιο του κράτους. Με την εξέλιξη της νομικής επιστήμης το φυσικό δίκαιο υπεχώρησε έναντι του θετού το οποίο μεταβάλλεται διαρκώς από τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες. Ορισμένοι αρχαίοι φιλόσοφοι θεωρούσαν το γραπτό-θετό δίκαιο της πολιτείας δεοντολογικό (σχέση ανάμεσα στο καθήκον και την ηθικότητα).
Με το γραπτό δίκαιο ασχολείται η νομική επιστήμη, η οποία ενδιαφέρεται για την ερμηνεία και συστηματοποίηση του δικαίου, μέσα στα πλαίσια του νομικού συστήματος που ισχύει στα κράτη. Η φιλοσοφία εξετάζει θεωρητικά προβλήματα προέλευσης και ουσίας του δικαίου. Εξάλλου η κοινωνιολογία μελετά τους παράγοντες, τις μορφές κοινωνικού ελέγχου και τις κοινωνικές δυνάμεις οι οποίες κρύβονται πίσω από τη διαμόρφωση του δικαίου.
Κατάληξη:
Η καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης ουσιαστικά ισοδυναμεί με άρνηση απονομής της. Εξισούται με νίκη της αδικίας και συχνότατα της αυθαιρεσίας και σκοπιμότητας.
Ο Βασίλειος-Γεώργιος Γρηγ. Παπαδάκης είναι επίτιμο μέλος Ε.Ε.Δ.