Η κακοκαιρία των προηγούμενων ημερών έφερε στο προσκήνιο της... (αν)αρμοδιότητες των διαφόρων φορέων του Δημοσίου, τον χαμηλό βαθμό αυτο-οργάνωσης των πολιτών που περιμένουν τα πάντα από το κράτος-θαυματοποιό.
Του Λουκά Γεωργιάδη
Το φαινόμενο των χιονοπτώσεων είναι κάτι το οποίο ζει ως κανονικότητα η ελληνική επαρχία και ειδικότερα οι ορεινές περιοχές. Βλέποντας αυτά που συνέβαιναν στην Αθήνα τις τελευταίες μέρες σίγουρα θα... γελούσαν.
Περιμέναμε κακοκαιρία, δηλαδή μια κατάσταση αυξημένης επιφυλακής και υψηλού ρίσκου για τον καθένα μας χωριστά. Τι κάνεις σε αυτές τις περιπτώσεις; Τίποτα! Τα περιμένεις όλα από το κράτος! Ακόμη και να προνοήσει για την κοπή χιλιάδων δέντρων στην αυλή σου, τα οποία ωστόσο, δεν μπορείς να κόψεις έτσι απλά γιατί στο τέλος θα σε κατηγορήσουν για... εγκληματία και θα σέρνουν το Δασαρχείο και ο Δήμος στα δικαστήρια!
Άσε που θα σ΄ έπαιρνε χαμπάρι και κανένας δημοσιογράφος και θα σε... έστηνε στα 11 μέτρα, γιατί δεν διαθέτεις περιβαλλοντική συνείδηση. Και ο ίδιος δημοσιογράφος, μπροστά στην πτώση των δέντρων και στις τεράστιες ζημιές στο δίκτυο ηλεκτροδότησης, θα σηκώνει το δάκτυλο του χεριού και το... μαρκούτσι, για να κατηγορήσει το κράτος-εγκληματία που άφησε απροστάτευτο τον πολίτη έναντι της κακοκαιρίας, αφήνοντας τα δέντρα ακλάδευτα ή άκοπα!
Πέσαμε σε μια κακοκαιρία που στατιστικά μας... κάθεται στην Αττική, κάθε 25-30 χρόνια, όπως προκύπτει από τα δεδομένα των μετεωρολόγων. Το Κράτος δεν προνοεί έτσι ώστε για τη μία φορά στα τριάντα χρόνια να κόβει... σύριζα τα δέντρα που είναι κοντά στα καλώδια ηλεκτροδότησης και στις στέγες σπιτιών. Άντε τώρα να ανοίξουμε το θέμα της υπογειιοποίησης των καλωδίων που με βάση τους πιο... τσιγκούνικους υπολογισμούς, το Κράτος θέλει 3-4 δισ. ευρώ για να... κρύψει αυτά τα καλώδια στο έδαφος ή πάνω από 15 δισ. ευρώ για να πράξει το ίδιο σε ολόκληρη την επικράτεια. Αυτά είναι μακροπρόθεσμα μέτρα και θα γίνουν κάποια στιγμή μετά από 40-50 χρόνια.
Το θέμα είναι τι κάνουμε ως προς τα άμεσα. Δηλαδή για την... κακή στιγμή που πρέπει να προστατευτούμε, υπολογίζοντας ότι το κράτος είναι αδύνατον να είναι δίπλα μας το επόμενο κρίσιμο δευτερόλεπτο...
Τα καιρικά φαινόμενα, όπως αποδεικνύεται και από το εξωτερικό είναι μια απειλή, όπου όλοι πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για να αντιμετωπίσουμε με τις ελάχιστες δυνατές απώλειες.
Οι μισές ΗΠΑ δοκιμάζονται τις τελευταίες ημέρες από μια πρωτοφανή κακοκαιρία, η οποία έχει κάνει δύσκολη τη ζωή και την καθημερινότητα περίπου 150 εκατομμυρίων νοικοκυριών και επιχειρήσεων, επί συνολικού πληθυσμού 330 εκατομμυρίων.
Απέναντι στους σεισμούς, στις πλημμύρες, στις έντονες χιονοπτώσεις και στις πυρκαγιές, πρώτα απ΄ όλα οφείλουμε να είμαστε προμήθειες σε ατομικό επίπεδο και να μεριμνούμε για την επιβίωση μας σε ακραίες καταστάσεις. Αλλά δυστυχώς είμαστε ανεκπαίδευτοι, αν και θα έπρεπε από την Α΄ Δημοτικού, η Πολιτική Προστασία να οργανώνει συχνά πυκνά, ενημερωτικές και εκπαιδευτικές ημερίδες. Να μαθαίνει δηλαδή το παιδί από μικρή ηλικία γι΄ αυτό που θα κληθεί να αντιμετωπίσει και να πράξει αναλόγως όταν γίνει ενήλικας.
Να ξέρει δηλαδή τι πρέπει να κάνει τα πρώτα δευτερόλεπτα όταν εκδηλωθεί ένας σεισμός ή τα πρώτα λεπτά ή τις πρώτες ώρες, όταν υπάρξουν πλημμύρες, χιονοπτώσεις ή πυρκαγιά.
Ακόμη και τα πλέον προηγμένα κράτη του κόσμου, δεν μπορούν να προνοήσουν ώστε να έχει ο καθένας έξω από την πόρτα του ένα πυροσβεστικό όχημα με 10 πυροσβέστες, ένα συνεργείο του ΔΕΔΔΗΕ, πέντα υπαλλήλους του Δήμου και της Περιφέρειες και άλλους 10 αστυνομικούς.
Όπως ξεκινάμε με την υπόθεση εργασίας ότι ο καθένας από εμάς έχει τον κορωνοϊό και πρέπει να περιορίσει τις μετακινήσεις, να φορά σωστά τη μάσκα και να τηρεί τις αποστάσεις, έτσι ακριβώς πρέπει να ενεργούμε ατομικά, οικογενειακά ή σε συνεργασία με τους γείτονες μας, ώστε να αντιμετωπίσουμε τις απειλές από φυσικά φαινόμενα.
Η άμυνα έναντι της φυσικής καταστροφής είναι μια υπόθεση του κράτους ως προς την εκπαίδευση μας και την πρόληψη, αλλά επειδή την κρίσιμη στιγμή, εμείς θα είμαστε πρώτοι στο γεγονός, οφείλουμε να προστατευτούμε, έως ότου παρέμβει η Πολιτεία, δια της επέμβασης των μηχανισμών της.
Ο γράφων θα επιχειρήσει να φωτίσει μερικές από τις πτυχές της άμυνας του ανθρώπου και της οικογένειας, με την εμπειρία δύσκολων καταστάσεων από σεισμούς, χιονοπτώσεις και διακοπές ρεύματος, προ αρκετών δεκαετιών.
Όλοι μιας έχουμε την απαίτηση από το Κράτος στο οποίο πληρώνουμε φόρους, να μας προστατεύσει την κρίσιμη στιγμή που κινδυνεύουμε. Επειδή τα όρια του κράτους δεν είναι απεριόριστα, τόσο σε επίπεδο υλικοτεχνικής υποδομής όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό, φροντίζουμε στα σπίτια μας να είμαστε πιο οργανωμένοι, πριν έρθει η στιγμή όπου θα αρχίσουμε να κουνάμε το δάκτυλο του χεριού μας μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες ή σε βίντεο που αναρτούμε στο Διαδίκτυο.
Αν για τα πιο απλά πράγματα, λειτουργούμε ως... λουκουμάδες, τότε δυστυχώς, δεν μπορούμε να κάνουμε αυτό που πρέπει τη στιγμήυ που πρέπει. Πολύ απλά, γιατί δεν είμαστε προετοιμασμένοι ή πρόθυμοι για να το κάνουμε, περιμένοντας το... θαύμα από το "Κράτος".
Με τη λογική ότι "για όλα φταίει το Κράτος" έχουμε "καθαρίσει" και απλά μετά τα "γαλλικά" μας, θα συνεχίσουμε να ζούμε την μακαριότητα μας, έως ότου έρθει η επόμενη ζημιά ή ενδεχομένως και συμφορά...
Να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Παλιότερα, στα χωριά, πριν μπούμε στον χειμώνα, κάναμε το κουμάντο μας για ξύλα, μέχρι να... ανακαλύψουμε τα καλοριφέρ.
Τα ξύλα τα κόβαμε από το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο για να είμαστε προετοιμασμένοι για τον βαρύ χειμώνα και για το ενδεχόμενο αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων, όπως μια πολυήμερη διακοπή ρεύματος.
Και τότε ήταν φυσιολογικό να λειτουργεί ο καθένας έτσι, καθώς ήξερες ότι το κράτος έχει πολύ περιορισμένες δυνατότητες και τα ηρωικά συνεργεία της ΔΕΗ θα χρειαζόντουαν πολύ χρόνο για να αποκαταστήσουν τις βλάβες. Έπρεπε να επιβιώσεις. Και η ίδια η ζωή σε έκανε σοφό και μάθαινες πώς πρέπει να επιβιώνεις σε δύσκολες συνθήκες.
Η ξυλόσομπα ήταν η "ηλεκτρική" κουζίνα του σπιτιού. Έβραζες το αβγό και το τσάι, ζέσταινες το γάλα και η γυναίκα του σπιτιού ετοίμαζε το φαγητό για να το ψήσει μέσα σε αυτήν.
Ταυτόχρονα, το σπίτι είχε το αλεύρι, το τυρί, τα κρέατα, τα μακαρόνια και τα όσπρια, εβδομάδες πριν. Όλα αυτά στη βάση ενός σεναρίου, ότι μπορεί να περάσεις και έναν μήνα χωρίς ρεύμα. Όταν διαβάζαμε είχαμε δίπλα το κερί και οι παλαιότεροι είχαν τη λάμπα πετρελαίου.
Τα φτυάρια ήταν δίπλα στην πόρτα, και... ετοιμοπόλεμα, γιατί δεν έπρεπε να κλείσει η βασική πρόσβαση στην πόρτα του σπιτιού. Αν είχες άτομα με προβλήματα υγείας, έκανες τη συνεννόηση σου με τους γείτονες ή άλλους συγχωριανούς που διέθεταν αυτοκίνητο με φορεμένες αλυσίδες, για το ενδεχόμενο να χρειαστεί η μεταφορά κάποιου προσώπου (κυρίως ηλικιωμένου) στον γιατρό ή σε ένα νοσοκομείο.
Έκανες την έγκαιρη προετοιμασία σου, έτσι ώστε όταν χρειαστεί να βάλει ένα χεράκι και το φτωχό κράτος. Σίγουρα όμως, δεν μπορεί να χιονίζει πυκνά και εσύ να παίρνεις το αυτοκίνητο και να βολτάρεις χωρίς αλυσίδες ή να πηγαίνεις για αναψυχή στο δάσος και να σε ψάχνουν...
Ωραία και καλά όλα αυτά. Αλλά, θα πει κάποιος "εγώ ζω στα βόρεια προάστια στη μονοκατοικία μου και δεν έχω υποδομή για σόμπες και άλλες
τέτοιες... βλάχικες ιστορίες". Επειδή δεν χρειάζεται να γίνεις... βλάχος, καθώς αυτό προσβάλλει την αστική σου καταγωγή, μπορείς να κάνεις άλλα πράγματα πιο απλά. Αν έχεις τζάκι, να μεριμνήσεις να έχεις ξύλα για πάνω από 15 μέρες.
Αν δεν έχεις τζάκι, να προνοήσεις να έχεις σόμπα υγραερίου, για να ζεστάνεις την οικογένεια, στην απευκταία περίπτωση που κοπεί το ρεύμα γιατί τα δέντρα λόγω του βάρους του χιονιού, σώριασαν τα καλώδια στο έδαφος.
Και το καλοκαίρι, αν σου περισσέψει καμιά μπουκάλα υγραερίου, μην την αφήσεις στην αποθήκη, αλλά ούτε και στην αυλή, γιατί στο ενδεχόμενο πυρκαγιάς, το σπίτι σου θα γίνει... Χιροσίμα.
Μέχρι να φτάσουν τα δεκάδες συνεργεία του ΔΕΔΔΗΕ, της Πυρσοβεστικής και των άλλων φορέων του κράτους, πρέπει να λάβεις τα μέτρα σου. Για τον απλούστατο λόγο, ότι εκατοντάδες ή και χιλιάδες άλλοι συμπολίτες σου, έχουν ακριβώς τα ίδια προβλήματα. Οπότε, αναγκαστικά περιμένεις και αυτο-οργανώνεσαι.
Αν έχεις ανθρώπους που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες ή ηλικιωμένους, έχεις μεριμνήσει από μέρες πριν, είτε να τους εξασφαλίσεις ζεστασιά με εναλλακτικούς τρόπους ή να τους μεταφέρεις νωρίτερα για προληπτικούς λόγους σε άλλο μέρος. Και τίποτα να μην συμβεί, έχεις λειτουργήσει προληπτικά και έχεις πετύχει τον σκοπό σου, ο οποίος δεν είναι άλλος από το να μη θέσεις τη ζωή των ανθρώπων σου σε κίνδυνο.
Έχεις κάνει μια απόλυτα επιτυχημένη άσκηση. Ένα τεστ προσομοίωσης, το οποίο μπορεί να χρειαστεί άπαξ και να είναι σωτήριο.
Επιπλέον, δεν νοείται να κατοικείς σε περιοχές που βρίσκονται εκτός στενού πολεοδομικού συγκροτήματος και να μην έχεις κάνει τις προμήθειες για κάθε ακραίο ενδεχόμενο.
Όπως είπαμε, αν έχεις τζάκι προμηθεύεσαι ξύλα, αν δεν έχεις τζάκι έχεις έτοιμη τη σόμπα υγραερίου. Αν δεν υπάρχει φως δεν αποκόπτεσαι από πουθενά και έχεις το ραδιόφωνο με τις μπαταρίες για να ενημερώνεσαι.
Μην πανικοβληθείς επειδή δεν έχεις... Ίνερνετ και δεν μπορείς να ανεβάσεις φωτογραφίες στο facebook, στο twitter ή στο instagram ή στο Tik Tok! Το σπίτι πρέπει να διαθέτει ψωμί για αρκετές μέρες, κονσέρβες, γάλα που διατηρείται στο... χιόνι, ξηρούς καρπούς και φυσικά δεν χρειάζεται να πίνεις... ξύδια για να ζεσταθείς, γιατί μπορεί να γίνει... χοντρό ατύχημα!
Για το ενδεχόμενο διακοπής της υδροδότησης, γι αυτό υπάρχει η πρόνοια να έχεις εμφιαλωμένα νερά, ενώ το χιόνι από... βραχνάς, σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί να γίνει σύμμαχος σου για να "μπαλώσεις τρύπες". Όσοι έχουν πάει στον στρατό, καταλαβαίνουν πολύ καλά όλα τα παραπάνω...
Ας φύγουμε από τις χινοπτώσεις, τη διακοπή ρευματοδότησης και υδροδότησης και να πάμε στα ακραία φαινόμενα με τις καταιγίδες. Ό,τι και να συστήνει η Πολιτική Προστασία, αν τα πάρεις όλα αψήφιστα, είναι πάρα πολύ εύκολο να θέσεις σε κίνδυνο τη ζωή σου, καθώς και τις ζωές άλλων συνανθρώπων σου.
Όταν βρέχει, βρίσκεις ασφαλές σημείο και περιμένεις μέχρι να περάσει η μπόρα. Όταν βλέπεις ρέμα ή χείμαρρο, σταματάς είτε είσαι πεζή, είτε εποχούμενος.
Όταν είσαι κοντά σε καμμένη περιοχή και βρέχει καταρρακτωδώς, βρίσκεις το πιο ψηλό σημείο για να σταθείς μέχρι να περάσει η μπόρα και στη συνέχεια με πολλή προσοχή, ελέγχεις τη ροή των υδάτινων όγκων. Το μυαλό σου βάζεις να δουλέψει και δεν περιμένεις και εκεί το Κράτος, για να σου δείξει τα αυτονόητα. Έχεις πάντα στο μυαλό σου την περίπτωση της Μάνδρας. Εκεί που δεν το περιμένεις, το φουσκωμένο ποτάμι από το βουνό, έρχεται και τα σαρώνει όλα.
Πάμε στην επόμενη απειλή, η οποία προέρχεται από το φυσικό φαινόμενο της πυρκαγιάς. Πριν από 30-40 χρόνια, στα χωριά μας, μόλις βλέπαμε φωτιά, ρωτούσαμε τους μεγαλύτερους τι μπορούμε να κάνουμε στα μετόπισθεν, ώστε να φανούμε χρήσιμοι.
Οι μεγαλύτεροι έπαιρναν τα τρακτέρ και πήγαιναν για να κόψουν αυλάκια έτσι ώστε να ανασχεθεί η επέκταση της φωτιάς. Φυσικά, κλείναμε όλα τα παντζούρια και τα παράθυρα για να μην έρθουν οι "κάφτρες" και πάρει το σπίτι φωτιά. Και όλα αυτά μέχρι να έρθουν 2-3 πυροσβεστικά της... κακιάς ώρας με ηρωικούς πυροσβέστες και έως ότου πετάξει κάποιο πυροσβεστικό αεροπλάνο, βοηθώντας όσο μπορούσε να βοηθήσει. Παρατηρούσες την πορεία της φωτιάς με οδηγό τον καπνό και ακολουθούσες την αντίθετη πορεία απομάκρυνσης.
Βέβαια, το πρόβλημα δημιουργείται όταν είσαι εγκλωβισμένος, όπως στο Μάτι, κατόπιν κακής εκτίμησης των αρμοδίων, οι οποίοι έστειλαν τον κόσμο στην παραλία ενώ η φωτιά κατέβαινε ακάθεκτη προς τα εκεί, με τα γνωστά αποτελέσματα. Πρέπει να είμαστε ψυλλιασμένοι και να απομακρυνόμαστε.
Πάντα προνοούμε να έχουμε νερό μαζί μας σε κάθε περίπτωση. Αφήνουμε τελευταίο τον σεισμό, με τη συσσωρευμένη εμπειρία των τελευταίων 50 ετών. Κάποτε υπήρχαν στα σχολεία οδηγίες μέσω εικόνων για το τι κάνουμε σε περίπτωση σεισμού. Τώρα αυτά, είναι μάλλον... περιττά, καθώς αν γίνει σεισμός, το... κράτος θα είναι παρών σε ένα δευτερόλεπτο και μας σώσει!
Ο σεισμός δεν... σκοτώνει, αλλά οι συνέπειες του. Είναι σαν το τσιγάρο που δεν σε... σκοτώνει, αλλά ευθύνεται για τις κακοήθειες στον πνεύμονα. Οι κατασκευές στη χώρα μας είναι ένας κρίσιμος τομέας όπου αν τύχει η... κακιά στιγμή, απλά κάνεις τον... σταυρό σου. Αυτό δεν αλλάζει από τη μία μέρα στην άλλη και δεν μπορούμε, παρά να αποδεχθούμε αυτήν την παραδοχή.
Η αντιμετώπιση ενός τέτοιου έκτακτου φαινομένου, όπως ο σεισμός, έχει συγκεκριμένο... τελετουργικό. Δεν πάμε κοντά σε τζάμια, αλλά απομακρυνόμαστε τάχιστα από αυτά. Καθόμαστε κάτω από το κάσωμα της πόρτας, δεν κατεβαίνουμε ποτέ από τις σκάλες, αλλά ανεβαίνουμε προς το υψηλότερο σημείο, όταν βρισκόμαστε σε κτήρια.
Η εκπαίδευση μας σε όλα αυτά που πρέπει να κάνουμε όταν συμβαίνει ένας σεισμός, αποτελούν αντικείμενο του Κράτους, γιατί το Κράτος δεν μπορεί να είναι μαζί μας μέσα σε ένα δευτερόλεπτο, για να μας πάρει από το... χεράκι και να μας πάει "άτα"! Από πολύ μικρή ηλικία, τα παιδιά πρέπει να είναι εκπαιδευμένα και με τη σειρά τους όταν γίνουν ώριμοι πολίτες, να ξέρουν να αυτοπροστατευτούν και να προστατεύσουν.
Ο σεισμός μπορεί να μας βρει οπουδήποτε και το μόνο σίγουρο είναι ότι σε ένα ή 10 ή 30 δευτερόλεπτα, μόνο εμείς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις όποιες συνέπειες. Άρα, τα πάντα είναι θέμα δικής μας γνώσης και λήψης άμεσων μέτρων αυτοπροστασίας. Πάνω απ΄ όλα πρέπει να έχεις την τύχη με το μέρος σου, στην περίπτωση που ο Εγκέλαδος σε... πετύχει σε κακή στιγμή.
Με βάση τα παραπάνω, το Κράτος είναι υπεύθυνο για τη διαμόρφωση καλύτερων συνθηκών αντιμετώπισης των φυσικών φαινομένων σε δύο επίπεδα. Το ένα είναι το προληπτικό, όπου πρέπει να παρέμβει με βάση τις οικονομικές του δυνατότητες αλλά και ένα οργανωμένο σχέδιο, προς την κατεύθυνση περιορισμού των απωλειών και των ζημιών (διευθέτηση ρεμάτων, καθαρισμός ποταμιών, κίνητρα για γερές κατασκευές, αποψιλώσεις πευκόφυτων και θαμνωδών περιοχών κλπ.).
Το δεύτερο επίπεδο έχει να κάνει με την εκπαίδευση όλων μας από το σχολείο έως και τις μεγάλες ηλικίες, σχετικά με το τι (δεν) κάνουμε ή (δεν) πρέπει να κάνουμε. Η οικογένεια είναι το πρώτο κύτταρο προετοιμασίας των αυριανών υπεύθυνων πολιτών, με βάση τη συσωρευμένη εμπειρία των γονέων. Οι γονείς πρέπει να εξηγούν στα παιδιά από μικρή ηλικία, τι κάνουμε σε κάθε περίπτωση.
Στη συνέχεια, το σχολείο είναι το δεύτερο κύτταρο από την ηλικία των 6 ετών, όπου το παιδί πρέπει να μάθει πώς συμπεριφερόμαστε μπροστά στα φυσικά φαινόμενα.
Είναι σίγουρο ότι αυτά τα μικρά παιδιά, μπορεί να κάνουν 2-3 χρήσιμες υποδείξεις στους γονείς τους που δεν έζησαν σε χωριό, ούτε εκπαιδεύτηκαν σε πραγματικές συνθήκες από τους παλαιότερους. Γιατί πολύ απλά οι παλαιότεροι δεν ήταν ούτε μηχανικοί, ούτε περιβαλλοντολόγοι, ούτε πυροσβέστες, αλλά είχαν εμπειρική γνώση μέσα από τη... ρημάδα τη ζωή.
Φανταστείτε ότι χιλιάδες παιδιά κάτω των 17 ετών που κατοικούν εντός των στενών ορίων του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας και των όμορφων δήμων, δεν είχαν δει χιόνι από τότε που γεννήθηκαν! Η προηγούμενη πολύ βαριά κακοκαιρία στην Αθήνα ήταν αυτή των αρχών του 2004, ενώ λιγότερη ένταση είχε η αντίστοιχη μεγάλη του 2008.
Όταν κάποιος θεωρεί ότι δεν θα κληθεί να αντιμετωπίσει δύσκολες καταστάσεις, τότε όταν αυτές εκδηλώνονται, τα πράγματα δεν κυλάνε ευχάριστα. Άλλο να γνωρίζεις και να προστατεύεσαι, άλλο να είσαι αμέριμνος γιατί πιστεύεις ότι δεν θα σου τύχει κάτι που άλλοι έχουν ζήσει κατά το παρελθόν.
Ο περιορισμός των ανθρωπίνων απωλειών και η ελαχιστοποίηση του κόστους που προκαλούν τις φυσικές καταστροφές, αποτελούν το τελικό ζητούμενο.
Πριν ρίξουμε το ανάθεμα στον έναν ή στον άλλον, για πράγματα που είναι πάνω από τις δυνάμεις της ανθρώπινης φύσης, ας προσαρμόσουμε εμείς τους εαυτούς μας σε σενάρια προσομοίωσης δύσκολων καταστάσεων, ώστε να μπορέσουμε να επιβιώσουμε κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Δόξα τον Πάναγαθο, σήμερα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αρκετά 24ωρα πριν αν θα βρέξει ή θα χιονίσει. Σίγουρα, αυτό δεν ισχύει στις περιπτώσεις σεισμών και πυρκαγιών.
Αυστηρή κριτική στο κράτος για τις βαριές αμέλειες του, ναι. Κατανόηση για τις συνέπειες ακραίων καταστάσεων που είναι πάνω από τις δυνάμεις του ανθρώπου αλλά και υπομονή, ναι. Πάνω απ΄ όλα όμως, ο καθένας μας πρέπει να γνωρίζει τι πρέπει να κάνει για να σωθεί και να είναι σε θέση να σώσει και τον συνάνθρωπο του που κινδυνεύει.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν συγχωρείται η προσωπική ανευθυνότητα ή επιπολαιότητα για πράγματα που εξαρτώνται από εμάς. Μέχρι να έρθει το κράτος σε ένα συμβάν, το... κράτος είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Εμείς καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε μικροσκοπικά τις έκτακτες καταστάσεις. Προνοούμε, ώστε να μην μετανοούμε. Βάζουμε μπροστά πρώτα απ΄ όλα την ατομική μας ευθύνη και υπευθυνότητα, γιατί πολύ απλά αυτό έχει διδάξει η... ρημάδα η ζωή!