Αυστηρότερους ελέγχους στις επενδύσεις τρίτων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως σε κρίσιμους τομείς, όπως οι μεταφορές και οι επικοινωνίες και περιορισμούς στις εξαγωγές τεχνολογιών «διπλής χρήσης», δηλαδή σε αυτές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πολιτικούς και στρατιωτικούς λόγους, πρότεινε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Σε μια προσπάθεια να θωρακίσει την οικονομική ασφάλεια της ΕΕ, η Κομισιόν επιθυμεί να ενισχύσει το ευρωπαϊκό οπλοστάσιο, ώστε να υπάρξουν νέα εργαλεία που θα ελέγχουν αποτελεσματικότερα τις ξένες επενδύσεις και τις εξαγωγές, σε ένα ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον.
Η επένδυση της Cosco στο λιμάνι του Πειραιά και το λιμάνι του Αμβούργου, όπως και η επιθετική εξαγορά ποσοστού της Telefónica στην Ισπανία από εταιρεία της Σαουδικής Αραβίας που αιφνιδίασε τη Μαδρίτη, με αποτέλεσμα το ισπανικό κράτος να εξαγοράσει το 10% της Telefónica, δείχνουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν συντονίζεται σε ζητήματα εξαγορών από εταιρείες τρίτων χωρών.
Τα σχέδια της Κομισιόν, που παρουσίασαν η Εκτελεστική Αντιπρόεδρος Μαργκρέτε Βεστάγκερ και ο Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος Βάλντις Ντομπρόβσκις, δεν κατονομάζουν καμία χώρα, αλλά η Κίνα είναι ξεκάθαρα στο κάδρο με το μονοπώλιο στις σπάνιες γαίες ζωτικής σημασίας για πολλές τεχνολογίες, όπως οι μπαταρίες ή οι ανεμογεννήτριες, αλλά και οι ΗΠΑ με τις κρατικές ενισχύσεις που παρέχουν σε βιομηχανίες, κυρίως πράσινης ενέργειας, οι οποίες απειλούν ευθέως να εγκαταλείψουν την ΕΕ μεταφέροντας τις δραστηριότητές τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στοχεύουν σε:
1. περαιτέρω ενίσχυση της προστασίας της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης της ΕΕ με την πρόταση βελτιωμένου ελέγχου των ξένων επενδύσεων στην ΕΕ·
2. ενθάρρυνση συζητήσεων και δράσης για περισσότερο ευρωπαϊκό συντονισμό στον τομέα των ελέγχων των εξαγωγών , με πλήρη σεβασμό των υφιστάμενων πολυμερών καθεστώτων και των προνομίων των κρατών μελών·
3. διαβούλευση με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη για τον εντοπισμό πιθανών κινδύνων που απορρέουν από εξερχόμενες επενδύσεις σε ένα στενό σύνολο τεχνολογιών·
4. προώθηση περαιτέρω συζητήσεων σχετικά με τον τρόπο καλύτερης υποστήριξης της έρευνας και ανάπτυξης που περιλαμβάνει τεχνολογίες με δυνατότητα διπλής χρήσης ·
5. Προτάσεις προς το Συμβούλιο ώστε να προτείνει μέτρα που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ασφάλειας της έρευνας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Τον περασμένο χρόνο, οι ΗΠΑ, η Ολλανδία και η Ιαπωνία συμφώνησαν να ελέγχουν από κοινού τις εξαγωγές προηγμένων μικροτσιπ στην Κίνα, ενώ η Χάγη σχεδιάζει να θέσει περιορισμούς σε αλλοδαπούς φοιτητές, κυρίως από την Κίνα, που θέλουν να σπουδάσουν σε κλάδους που σχετίζονται με την έρευνα και την παραγωγή ευαίσθητων τεχνολογιών,
Οι Βρυξέλλες προτείνουν αρχικά την επέκταση του πεδίου εφαρμογής του ευρωπαϊκού μηχανισμού ελέγχου των ξένων επενδύσεων, που ισχύει από το 2020, για να διασφαλιστεί ότι όλες οι χώρες έχουν ένα καθεστώς αυτού του τύπου, «προσδιορίζουν το ελάχιστο πεδίο εφαρμογής» και το «επεκτείνουν» σε επενδύσεις που στα χαρτιά προέρχονται από την Ένωση, αλλά που, τελικά, «ελέγχονται από ιδιώτες ή επιχειρήσεις εκτός της ΕΕ, γεγονός που θα επέτρεπε επίσης την εξέταση κεφαλαίων που εισάγονται μέσω θυγατρικών.
Παράλληλα, η Επιτροπή προσπαθεί να καθορίσει και τον τρόπο για την περαιτέρω προστασία των τεχνολογικών της καινοτομιών και να κάνει πιο ευέλικτη τη διαδικασία κοινοτικής χρηματοδότησης για ερευνητικά προγράμματα που ασχολούνται με ευαίσθητους τομείς τεχνολογίας και ασφάλειας. Σε αυτό το πλαίσιο αναμένεται να υπάρξει διαβούλευση με τις εθνικές αρχές των κρατών - μελών, εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, τη βιομηχανία και τα πανεπιστήμια.
Η προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν είναι αυστηρά νομοθετική, αλλά ανοίγει τη συζήτηση για το πώς τα κράτη - μέλη της ΕΕ μπορούν να προχωρήσουν στο πλαίσιο που έθεσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ. Την περασμένη εβδομάδα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα που απαιτεί την εφαρμογή φίλτρων ελέγχου στις κινεζικές επενδύσεις σε «κρίσιμα ευρωπαϊκά περιουσιακά στοιχεία, όπως λιμάνια και δίκτυα μεταφορών».
Παρά ταύτα οι διαφωνίες ανάμεσα στα κράτη - μέλη της ΕΕ είναι μεγάλες, καθώς δεν τίθεται απλώς το ζήτημα εθνικής ή ευρωπαϊκής αρμοδιότητας στις ξένες επενδύσεις και τις εξαγωγές, αλλά υπάρχει έντονος προβληματισμός, σε κράτη - μέλη όπως η Γερμανία, καθώς θεωρούν ότι περιοριστικά μέτρα θα μπορούσαν να πλήξουν τις εξαγωγές τους. Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος παγκόσμιος εμπορικός παράγοντας, με εξαγωγές άνω των 3,1 τρισεκατομμυρίων ευρώ σε αγαθά και υπηρεσίες και με εισαγωγές 2,8 τρισεκατομμύρια ευρώ. Τα τελευταία δέκα χρόνια, η ΕΕ υπήρξε επίσης ο κύριος εμπορικός εταίρος στην Ασία, την Αφρική και παραμένει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος για τις ΗΠΑ. Στην ΕΕ, οι εξαγωγές υποστηρίζουν 38 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, με μία στις πέντε θέσεις εργασίας στην ΕΕ να εξαρτάται από τις αυτές.
«Εργοστάσια Τεχνητής Νοημοσύνης» στην ΕΕ
Παράλληλα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε σήμερα να ενισχύσει περαιτέρω την Τεχνητή Νοημοσύνη σε στρατηγικούς τομείς, με την υποστήριξη startups και μικρομεσαίων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα. Η Κομισιόν κάνει το πρώτο βήμα μια κοινή ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική στην ΑΙ που θα χρηματοδοτηθεί, μεταξύ άλλων, μέσω του προγράμματος Horizon Europe και του προγράμματος Digital Europe που είναι αφιερωμένο στη Τεχνητή Νοημοσύνη. Αυτό το πακέτο, σύμφωνα με την Κομισιόν, θα δημιουργήσει πρόσθετες συνολικές δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις περίπου 4 δισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2027.
Βασικό κομμάτι αυτής της πρότασης είναι τα επονομαζόμενα «εργοστάσια Τεχνητής Νοημοσύνης», τα οποία θα έχουν σκοπό την απόκτηση, αναβάθμιση και λειτουργία υπερυπολογιστών που είναι αφιερωμένοι στην Τεχνητή Νοημοσύνη για να καταστεί δυνατή η γρήγορη μηχανική εκμάθηση και εκπαίδευση μεγάλων μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης γενικού σκοπού (GPAI) και τη διευκόλυνση της πρόσβασης στους αποκλειστικούς υπερυπολογιστές της Τεχνητής Νοημοσύνης, συμβάλλοντας στη διεύρυνση της χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης σε μεγάλο αριθμό δημόσιων και ιδιωτικών χρηστών, συμπεριλαμβανομένων νεοφυών επιχειρήσεων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων.