Διανύουμε ως παγκόσμια... χωριό τον πιο ζεστό Ιούλιο από τη δημιουργία του πλανήτη, στις ΗΠΑ και στην Κίνα καταγράφονται θερμοκρασίες ακόμη και έως 53 βαθμοί Κελσίου(!), οι πυρκαγιές αφανίζουν εκατομμύρια στρέμματα και στο μέλλον οι ανάγκες του πληθυσμού δεν θα μπορούν να καλυφθούν από τις καλλιεργούμενες εκτάσεις, οι οποίες θα φθίνουν σταθερά.
Γράφει ο Λουκάς Γεωργιάδης
Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι βρισκόμαστε στο και... πέντε, αλλά μάλλον δεν έχουμε συνειδητοποιήσει τα επόμενα σοκ που έρχονται σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς, μάλλον πρέπει να πάθουμε για να μάθουμε! Σύμφωνα με έρευνα του Αμερικανικού Πανεπιστημίου Cornell, μέσα στα επόμενα 40 χρόνια, αναμένεται να εκτοπιστούν περί τα 1,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι, οι οποίοι θα γίνουν "κλιματικοί" ή "περιβαλλοντικοί πρόσφυγες", λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, αλλά και της ερημοποίησης ολόκληρων γεωγραφικών χώρων, εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων!
Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα...
Το γιγάντιο δημόσιο χρέος του πλανήτη και κυρίως του αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου, αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για την προώθηση επιθετικών πολιτικών μείωσης των ρύπων και συνεπώς οι προσδοκίες για το μέλλον μόνο θετικές δεν είναι.
Η Κίνα, ο μεγαλύτερος ρυπαντής του πλανήτη, συνεχίζει να στηρίζει την παγκόσμια ζήτηση και αν τα... φούγαρα σταματούσαν να "καπνίζουν" σε ολόκληρη την επικράτεια του "κομμουνιστικού παραδείσου" για μία εβδομάδα, τότε η παγκόσμια οικονομία θα έμπαινε σε περιπέτειες με ανυπολόγιστες συνέπειες. Οι ηγέτιδες χώρες του πλανήτη (ΗΠΑ και... λοιποί συγγενείς), δεν θέλουν να διαταράξουν τις οικονομικές ισορροπίες υπό τον κίνδυνο της αποδυνάμωσης τους σε επίπεδο ΑΕΠ αλλά και της απειλής πρόκλησης μη επιθυμητών κοινωνικών καταστάσεων.
Οι προηγμένες χώρες προσπαθούν με τα "πράσινα" ανοίγματα να καλύψουν το χαμένο έδαφος με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα επέλθει μια σχετική ισορροπία στο κλίμα του πλανήτη. Πιθανότερο θεωρείται κάτι τέτοιο να γίνει με... ευχέλαια, παρά με τις πολιτικές που εφαρμόζονται! Αναμφίβολα, το κόστος προσαρμογής στα νέα κλιματικά δεδομένα δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς θα έχει πολύ... πόνο. Μια απότομη ανατροπή θα φέρει παγκόσμιο οικονομικό σοκ και θα πλήξει εκατοντάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα δηλαδή.
Ο εφιάλτης της παραγωγής και των τιμών των τροφίμων
Συναφές με την κλιματική αλλαγή είναι το ζήτημα της κρίσης στις τιμές των τροφίμων.
Όταν ο καιρός και το υψηλό κόστος είναι εχθρός των καλλιεργειών και των ζωικών εκμεταλλεύσεων, ποιοι θα καθίσουν να ασχοληθούν με τον πρωτογενή τομέα; Μήπως, θα λύσουν το πρόβλημα "τα φαγητά του εργαστηρίου", όπου π.χ. από ένα κύτταρο κοτόπουλου θα δημιουργούνται χιλιάδες κοτόπουλα-τέρατα έχοντας πάνω τους ήδη γνωστές αρρώστιες αλλά και άλλες που θα... μάθουμε στο μέλλον; Και βέβαια, όταν μιλάμε για αρρώστιες, μιλάμε και για νέα δεδομένα στην παγκόσμια φαρμακοβιομηχανία, η οποία δεν θα προλαβαίνει να παρασκευάζει φάρμακα υψηλού κόστους, όπως για παράδειγμα τα αντικαρκινικά.
Ολόκληρες περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας που δοκιμάζονται από τυφώνες και μουσώνες έχουν αρχίσει να ερημοποιούνται. Οι κάτοικοι τους από τις περίπου άθλιες συνθήκες στις οποίες ζούσαν, αλλά κατάφερναν να επιβιώσουν γιατί είχαν να φάνε, μεταφέρονται συνεχώς προς την ασφαλέστερη ενδοχώρα για να κάνουν άλλες δουλειές, όπως σερβιτόροι, οικιακοί βοηθοί, βιομηχανικοί εργάτες, εμποροϋπάλληλοι κλπ. Όσο θα εγκαταλείπεται η καλλιέργεια της γης και η ζωική παραγωγή, τόσο θα γιγαντώνεται το πρόβλημα στα τρόφιμα και οι τιμές τους θα διατηρούνται μάλλον σε πολύ υψηλά και ενδεχομένως, απρόσιτα επίπεδα για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους.
Η κλιματική αλλαγή είναι ένας από τους λόγους της βίαιης αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου, ενώ ο άλλος έχει να κάνει με την εξασφάλιση πιο αξιοπρεπών όρων διαβίωσης για εκατομμύρια οικογένειες και τα παιδιά τους. Ας σκεφτούμε τι συμβαίνει στην Αφρική, που αποτελεί ένα από τα μεγάλα αναπτυξιακά στοιχήματα για ολόκληρο τον πλανήτη μέσα στα επόμενα 50-100 χρόνια. Αν ο φτωχός και ταχέως αυξανόμενος πληθυσμός της ηπείρου, δεν έχει προοπτική, τότε θα κατακλύσει την Ευρώπη. Βέβαια, πολλοί θα πουν ότι αυτό γίνεται και σήμερα. Πιθανολογούμε όμως, ότι αυτό που βλέπουμε σήμερα, δεν θα είναι τίποτα σε αυτό που θα δούμε τα επόμενα χρόνια, εάν δεν αντιστραφεί η σημερινή κατηφόρα...
΄
Νέο παραγωγικό μοντέλο
Η εξασφάλιση φθηνής και καθαρής ενέργειας είναι μια πρώτη κίνηση άμυνας του πλανήτη έναντι της κλιματικής αλλαγής, κάτι που προϋποθέτει ταχεία εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων.
Ωστόσο, τα ισχυρά συμφέροντα κυρίως στις ΗΠΑ αλλά και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, δεν επιτρέπουν μια ταχύτερη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, αν και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχει αλλάξει θεαματικά τους σχεδιασμούς της Ευρώπης, ώστε να απεξαρτηθεί από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και να ρίξει το βάρος προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ουδέν κακόν, αμιγές καλού δηλαδή. Επιπλέον, η μετάβαση στο υδρογόνο, η αξιοποίηση του ήλιου και του αέρα, συνθέτουν ένα νέο παραγωγικό μοτίβο που έχουμε ανάγκη, κόντρα στις "ψεκασμένες" θεωρείς διαφόρων ανεγκέφαλων που με τη στάση τους και τις απόψεις τους υποστηρίζουν... είδωλα όπως ο Πούτιν. Όσοι είναι κατά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι εχθροί και ως τέτοιοι πρέπει να αντιμετωπίζονται. Τελεία και παύλα.
Στο σημείο όπου βρισκόμαστε σήμερα απαιτείται ένα επαναστατικό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης, οτ οποίο πρέπει να υλοποιηθεί σε πολύ συντομότερο χρόνο, καθώς ήδη έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος και τρέχουμε πίσω από τις -αρνητικές- εξελίξεις. Η εξασφάλιση πόρων για να ασχοληθούν εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον πλανήτη με τη γη και την κτηνοτροφία, αποτελεί μονόδρομο. Δεν έχει κανένας... κανένα λόγο να παραμείνει στο χωράφι ή στην... κοπριά, αν δεν έχει εργαλεία στα χέρια του, ώστε να παράγει και να το... απολαμβάνει. Μια τέτοια διαδικασία προϋποθέτει την πρόσβαση σε κεφάλαια τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε παγκόσμιο επίπεδο, κάτι που για τα τραπεζικά συστήματα δεν αποτελούν αυτή τη στιγμή και το πιο... εύκολο πράγμα!
Ανακατατάξεις στα ακίνητα
Η κλιματική αλλαγή θα επιφέρει σημαντικές ανακατατάξεις στον παγκόσμιο χάρτη των ακινήτων, κάτι που είναι προφανές και αναγνωρίζεται από όλους.
Οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες των επόμενων δεκαετιών θα αναζητήσουν αλλού στέγη, η οποία ενδεχομένως να μην υπάρχει. Και η στέγη αυτή θα πρέπει να είναι φυσικά "πράσινη" και να "κουμπώνει" αρμονικά με το μοντέλο μιας βιώσιμης ανάπτυξης. Η απειλή των πυρκαγιών, των πλημμυρών ή των σεισμών απαιτεί νέες πολιτικές στέγασης και δημιουργίας παραγωγικού επενδυτικού κεφαλαίου. Και έτσι όπως πάνε τα πράγματα, σε λίγα χρόνια ο ραγδαία αυξανόμενος πληθυσμός της Αφρικής δεν θα μπορεί να ανταπεξέλθει στις ακόμη πιο εχθρικές κλιματικές συνθήκες, αναζητώντας διέξοδο προς μια Ευρώπη, η οποία θα θυμίζει κλιματικά την Αφρική το καλοκαίρι και την Ασία ή τις ΗΠΑ τον χειμώνα!
Μια πολύ... προχωρημένη σκέψη που σε κάποιο βαθμό μπορεί να βγει και αληθινή τις επόμενες δεκαετίες ή τους επόμενους αιώνες, θέλει τους Αφρικανούς και τους Ασιάτες να μετακινούνται προς την Ευρώπη και τους Νοτιοευρωπαίους να μετακινούνται προς τις σκανδιναβικές χώρες! Δεν είναι αστείο και δεν είναι διόλου... ακατόρθωτο! Όλα αυτά υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα έχουν λιώσει οι περισσότεροι πάγοι στον Βόρειο Πόλο και δεν θα έχουν γίνει... ενυδρεία θαλάσσια τμήματα χωρών σε Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία, Δανία, Κάτω Χώρες (Ολλανδία, Βέλγιο και το Λουξεμβούργο κι ας μην έχει θάλασσα...), Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα και χώρες της Αδριατικής και της Μεσογείου!!!
Είναι προφανές ότι σημερινά πανάκριβα θέρετρα ίσως να είναι ακατάλληλα για αγορά ακινήτων είτε λόγω της αύξησης της στάθμης των υδάτων είτε λόγω της καταστροφής τεράστιων εκτάσεων πρασίνου. Κι ας νομίζουμε ότι η φύση κάποια στιγμή αναγεννιέται και όλα θα κυλούν όμορφα και ωραία! Τις επόμενες δεκαετίες, το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις τεράστιες ανάγκες που θα προκληθούν λόγω της κλιματικής αλλαγής. Θα πρέπει να δίνει... αφειδώς χρήματα για ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων, για τη δημιουργία υπερ-σύγχρονων και "πράσινων' αγροτικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, ενώ θα πρέπει να δημιουργήσει κολοσσιαία έργα υποδομής για να αντιμετωπίζοντας πλημμυρικά φαινόμενα. Όσο για τους σεισμούς, όπως για παράδειγμα συνέβη στην Τουρκία, αποδεικνύεται ότι οι κακές κατασκευές σκοτώνουν τους ανθρώπους και όχι ο Εγκέλαδος. Σε αυτό το επίπεδο πάντως έχουν γίνει πολλά βήματα τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά χρειάζεται ακόμη πιο εντατική προσπάθεια. Γενικά, με βάση τα παραπάνω, δεν είμαστε αυτή τη στιγμή σε κάποιο ικανοποιητικό επίπεδο, αν και πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα. Όμως ο χρόνος δεν μας περιμένει...
Τι (πρέπει να) κάνουμε στην Ελλάδα;
Η Ελλάδα αποτελεί μια περιοχή όπου τραβάει τα βλέμματα του υπόλοιπου πλανήτη, αλλά είμαστε και εμείς ένα μικρό... σπιτάκι που ανήκει στην ίδια γειτονιά!
Αυτό όμως δεν αρκεί, αν δεν υπάρχουν οι ανάλογες υποδομές που να εξασφαλίζουν προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής ισορροπίας. Οι πυρκαγιές των τελευταίων ημερών σε νοτιοανατολική Αττική, Δυτική Αττική και προάστια λεκανοπεδίου, επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά. Η απειλή της πυρκαγιάς και ο τρόμος της πλημμύρας είναι κάτι που ίσως να μην είχε... σκεφτεί, ένας ιδιοκτήτης ακινήτου στο Λαγονήσι, ο οποίος το είχε βάλει σε αγγελία για να το πουλήσει σε τιμή, ανάλογη με το Πριγκιπάτο του Μονακό! ΝΑ όμως, που μια φωτιά, μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα στις τιμές και στη ζήτηση, από το ένα λεπτό στο άλλο!
Ως χώρα, τρέχουμε (και πολλοί καλά κάνουμε) τα projects για την "πράσινη ενέργεια", αλλά απαιτούνται γενναίες παρεμβάσεις στη χωροταξία και πολεοδομική αναδιάταξη της επικράτειας. Τα τοπικά και ειδικά πολεοδομικά σχέδια αποτελούν μια διαδικασία... εκπολιτισμού μας, αλλά δεν ξέρουμε αν οι πόροι θα είναι επαρκείς, ώστε να γίνει σωστή δουλειά και να οργανωθούν όλες οι οικιστικές πυκνώσεις με δρόμους, συστήματα πυρασφάλειας κλπ. Από την άλλη πλευρά, οι εκτεταμένες δενδροφυτεύσεις πρέπει να ξεφύγουν πλέον από τη μονοδιάστατη επιλογή του πεύκου, το οποίο πιάνει εύκολα φωτιά, αλλά από την άλλη δεν απαιτεί το κόστος της υδάτινης υποστήριξης, όπως άλλα δέντρα, τα οποία είναι πιο ανθεκτικά στις πυρκαγιές.
Το Κράτος πρέπει να δώσει ισχυρά κίνητρα ευελιξίας ώστε να κατασκευάζονται ακίνητα μόνο με "πράσινα" χαρακτηριστικά και μεγάλα μπόνους καθ΄ ύψος ή κατά μήκος και πλάτος, ανάλογα με την περίπτωση. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει ευελιξία στους όρους δόμησης και αρχιτεκτονικής. Δεν πρέπει να τίθενται οι σημερινοί γραφειοκρατικοί περιορισμοί, όταν ένα κτίριο προσφέρει στο περιβάλλον και δημιουργεί συνθήκες παραγωγής οξυγόνου. Και βεβαίως, εξυπακούεται ότι ως Ελλάδα δεν μπορεί να πηγαίνουμε με ρυθμούς... χελώνας σε ότι αφορά τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων, όπου απαιτούνται γενναίες επιδοτήσεις, αν θέλουμε να προχωρήσει το θέμα έως το 2032, έτσι όπως ορίζουν οι ευρωπαϊκές οδηγίες. Επιπλέον, η χρήση "καθαρών" αυτοκίνητων που θα κινούνται με ηλεκτρικό ρεύμα ή υδρογόνο, αποτελεί μονόδρομο τα επόμενα χρόνια.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν δράσουν όλοι στοχευμένα τότε το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής μπορεί να γίνει ένα παγκόσμιο turn around story για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη διαρκή αύξηση του πλούτου όλων των πολιτών του πλανήτη. Το θέμα είναι αν προλαβαίνουμε να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο ή αν είναι ήδη πάρα πολύ αργά. Αυτό θα το μάθουν ίσως πιο ηχηρά οι επόμενες γενιές, από τις οποίες έχουμε δανειστεί το περιβάλλον, αλλά είναι πιθανόν να τους το παραδώσουμε σε συνθήκες κλιματικής... χρεοκοπίας!