Μπορεί 6 στα 10 νοικοκυριά να μη βγάζουν ούτε 20 μέρες με τα λεφτά τους λόγω της ακρίβειας όπως έδειξε η τελευταία έρευνα της ΓΣΕΒΕΕ και, την ίδια ώρα, τα επιτόκια δανεισμού να παραμένουν στα ύψη και δεν πρόκειται να μειωθούν στο άμεσο μέλλον όπως ανακοίνωσαν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Κριστίν Λαγκάρντ, από την άλλη όμως 8 στους 10 Έλληνες δεν κάνουν έρευνα τιμών πριν αγοράσουν και 1 στους 2 δεν γνωρίζει τι σημαίνει πληθωρισμός και ανατοκισμός των τόκων!
Τα στοιχεία της έρευνας του ΟΟΣΑ για την επάρκεια γνώσεων και την οικονομική συμπεριφορά στην Ελλάδα αποκαλύπτουν ότι η οικονομική στενότητα και ανισότητα δεν είναι μόνον θέμα ύψους του εισοδήματος, αλλά και γνώσεων ή τρόπου αντιμετώπισης των καταστάσεων. Ακόμα και Έλληνες επιχειρηματίες (ιδίως μικροί και πολύ μικροί) που συμμετείχαν στην έρευνα, φαίνεται πως γνώριζαν περισσότερα από τους μισθωτούς και συνταξιούχους, αγνοούν πλήρως… τι θα πει “μέρισμα“, ενώ δεν εφαρμόζουν στην πράξη βασικές χρηματοοικονομικές αρχές που οι ίδιοι δηλώνουν ότι ξέρουν!
Η έρευνα του ΟΟΣΑ δείχνει έτσι πως, τελικά, ίσως δεν έχει σημασία μόνον «πόσα βγάζεις» αλλά και «πώς τη βγάζεις».
Οι φτωχοί… φτωχότεροι και σε γνώσεις
Τα στοιχεία της έρευνας για τη χώρα μας, αποκαλύπτουν ότι οι φτωχότεροι όλων είναι οι οικονομικά ανεκπαίδευτοι, καθώς δέχονται συνεχώς νέα και μεγαλύτερα πλήγματα, σε κάθε δυσκολία ή κρίση που ανακύπτει.
Με βάση την έρευνα του ΟΟΣΑ, στις οικονομικές γνώσεις οι Έλληνες ενήλικες παίρνουν βαθμό 65 με άριστα το 100. Σε κρίσιμα ζητήματα της καθημερινής μάχης επιβίωσης όμως, δεν περνούν ούτε τη βάση. Και τελικά σχεδόν 1 στους 2 εμφανίζεται να έχει άγνοια σε βασικά οικονομικά ζητήματα που καλείται να διαχειριστεί.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ:
- Μόλις το 62% των ενηλίκων απάντησε σωστά στην ερώτηση σχετικά με την επίδραση του πληθωρισμού στην αγοραστική δύναμη
- Μόλις το 21% των ενηλίκων συγκρίνει διαφορετικές προσφορές όταν επιλέγει χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες.
- Μόλις το 44% κατανοεί τι σημαίνει ανατοκισμός.
Όσοι έχουν χαμηλότερα εισοδήματα, με χαμηλότερο μορφωτικό υπόβαθρο, οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι συγκαταλέγονται στις ομάδες πληθυσμού που σημειώνουν τη χαμηλότερη βαθμολογία. Ενώ λιγότεροι από τους μισούς απάντησαν σωστά στην ερώτηση σχετικά με τη διαχείριση κινδύνων.
Στο πλαίσιο αυτό και η υποδιοικητής της ΤτΕ Χριστίνα Παπακωνσταντίνου τόνισε κατά την ανακοίνωση των στοιχείων του ΟΟΣΑ (στο πλαίσιο παρουσίασης της νέας Στρατηγικής για οικονομικό εγγραμματισμό από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας) «στο σημερινό περιβάλλον των ραγδαίων αλλαγών και της διάχυτης αβεβαιότητας παγκοσμίως, η χρηματοοικονομική εκπαίδευση είναι αναγκαίο εφόδιο και έχει αναδειχθεί σε θεμελιώδη δεξιότητα για όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης».
Ειδικότερα:
1. ως προς την οικονομική συμπεριφορά
- οι Έλληνες ενήλικες βαθμολογούνται με μόλις 62 στα 100.
- οι φτωχότερη και με φτωχή μόρφωση βαθμολογούνται χαμηλότερα
- οι ηλικιωμένοι βαθμολογούνται χαμηλότερα από τις πιο νέους
- οι διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών δεν φαίνονται σημαντικές
Την ίδια στιγμή που η ακρίβεια κατατρώει το διαθέσιμο εισόδημά τους
- μόλις το 21% των ενηλίκων συγκρίνει διαφορετικές προσφορές όταν επιλέγει χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες.
- το 83% κάνει σχέδια για τη διαχείριση των εσόδων και εξόδων τους και σχεδόν οι μισοί χρησιμοποιούν τραπεζική εφαρμογή, αλλά μόνο περίπου 30% αποταμιεύει ενεργά και ούτε 3% επενδύει σε χρηματιστήριο, ομόλογα ή επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία.
- περίπου 21% των Ελλήνων αποταμιεύει αλλά… ανεπίσημα, δηλαδή κρατάει μετρητά στο σπίτι ή στο πορτοφόλι του χωρίς καμία απόδοση στα χρήματά του.
2. ως προς την οικονομική στάση τους:
- οι Έλληνες ενήλικες βαθμολογούνται με 54 στα 100
- περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες πιστεύουν ότι έχουν χρήματα να δαπανήσουν, αλλά το 37% τείνουν να ζουν «για το σήμερα» και μόλις το 29% προτιμά να ξοδεύει χρήματα από το να τα αξιοποιήσει μακροπρόθεσμα
- το 76% έχει λογαριασμό όψεως σε κάποια τράπεζα και το 66% λογαριασμό ταμιευτηρίου, χωρίς απόδοση στα χρήματά του
- Το 95% δηλώνει πως έχει ακούσει για τουλάχιστον πέντε διαφορετικά χρηματοοικονομικά προϊόντα, όμως μόλις το 22% έχει κάποιο μη υποχρεωτικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα
- ακόμη μικρότερο είναι το ποσοστό που κατέχει κάποιο επενδυτικό προϊόν. Μόλις το 8% έχει μετοχές, μόλις 5% έχει ανοιχτό επενδυτικό λογαριασμό, το 2% έχει αμοιβαίο κεφάλαιο και ούτε 1% κατέχει κρατικά ομόλογα ή έντοκα γραμμάτια του ελληνικού δημοσίου.
Ακόμα χειρότερα τα πηγαίνουν όμως στις γνώσεις, τις δεξιότητες και την ασφαλή χρήση οικονομικών υπηρεσιών και ψηφιακών τεχνολογιών, αντιδρώντας με φόβο σε όλα αυτά.
Για παράδειγμα:
- λιγότερο από 20% των Ελλήνων γνωρίζει ότι για να θεωρείται έγκυρο ένα ψηφιακό συμβόλαιο δεν απαιτείται η χειρόγραφη υπογραφή
- μόλις το ένα τρίτο γνωρίζει ότι τα κρυπτονομίσματα δεν έχουν την ίδια νομική ισχύ με κανονικά νομίσματα και χαρτονομίσματα.
- μόλις το 22% ελέγχει το αν ένα πάροχος χρηματοικονομικών υπηρεσιών είναι αδειοδοτημένος στην Ελλάδα πριν αγοράσει κάποιο επενδυτικό προϊόν
- το 13% δεν γνωρίζει αν μοιράζεται προσωπικά οικονομικά δεδομένα στο διαδίκτυο.
- σχεδόν το 25% δεν γνωρίζει αν είναι ασφαλές να ψωνίζει διαδικτυακά όταν είναι συνδεδεμένος σε δημόσια δίκτυα Wi-Fi, ή αν πρέπει να προσέχουν την ασφάλεια ενός ηλεκτρονικού καταστήματος πριν ψωνίσει.
- οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, όσοι βρίσκονται σε χαμηλότερη εισοδηματική κατηγορία και έχουν χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης, εμφανίζουν και χαμηλότερα επίπεδα ψηφιακής οικονομικής γνώσεως
3. “Αναλφάβητοι” επιχειρηματίες
Εντυπωσιακό είναι ίσως και το στοιχείο ότι οι ιδιοκτήτες μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα αγνοούν πλήρως βασικά επιχειρηματικά θέματα. Αν και στις γενικές ερωτήσεις είχαν κάπως καλύτερο σκορ από τον γενικό πληθυσμό, στα επιχειρηματικά ζητήματα ανακύπτουν σημαντικά κενά.
- Το 40% των συμμετεχόντων δεν γνώριζε τι είναι το μέρισμα
- το 28% δεν γνώριζε το πώς επηρεάζει η διάρκεια ενός δανείου τις μηνιαίες δόσεις και τους τόκους
- αν και το 90% ανέφερε πως συγκρίνει το κόστος διαφορετικών πηγών χρηματοδότησης, μόλις 47% ανέφερε πως εξέτασε διαφορετικές επιλογές παρόχων πριν καταλήξει στο πιο πρόσφατο δάνειο που πήρε.
Τι μπορεί να γίνει
Πέραν από διαπιστώσεις, η μελέτη του ΟΟΣΑ καταθέτει και προτάσεις για 7 στόχους στην Στρατηγική που θα έπρεπε να ακολουθήσει η χώρα μας.
Οι στόχοι αυτοί είναι:
1. αποφυγή της υπερχρέωσης ενθαρρύνοντας τη σωστή διαχείριση χρημάτων και προωθώντας τις συνήθειες αποταμίευσης και υπεύθυνης χρήσης των δανείων
2. περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες για πιο αποτελεσματικές αποφάσεις σχετικά με τη συνταξιοδότηση και την διαχείριση/μετριασμό των κινδύνων.
3. προώθηση της ασφαλούς χρήσης των ψηφιακών χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.
4. προώθηση της ενημερωμένης συμμετοχής στις κεφαλαιαγορές.
5. προώθηση της φορολογικής συμμόρφωσης.
6. πρόληψη του τζόγου, ιδίως μεταξύ των νεότερων γενεών και,
7. μεγαλύτερη υποστήριξη δράσεων για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό.