Στο τέλος Αυγούστου, οι αρχές κατοχής στην πόλη Κουπιάνσκ της ανατολικής Ουκρανίας διοργάνωσαν εορτασμούς για την Ημέρας της Ρωσικής Σημαίας.
Μερικές δεκάδες άνθρωποι – μεταξύ των οποίων ακτιβιστές υπέρ του Κρεμλίνου, αλλά και ντόπιοι που είχαν παραμείνει στην πόλη μετά την κατάληψή της από τις ρωσικές δυνάμεις πριν από έξι μήνες – ξεδίπλωσαν μια τεράστια ρωσική 60×40 μέτρων σημαία στην κεντρική πλατεία και στη συνέχεια χόρεψαν στο ρυθμό πατριωτικών μελωδιών.
Η αντεπίθεση της Ουκρανίας άλλαξε τη δυναμική του πολέμου
Λίγες εβδομάδες αργότερα, οι ρωσικές δυνάμεις κατοχής είχαν φύγει, αφού μια αιφνιδιαστική ουκρανική επίθεση τους ανάγκασε να παραδώσουν περισσότερα από 3.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους, αφήνοντας πίσω τους τανκς, τεθωρακισμένα οχήματα και προμήθειες, σημειώνεται σε άρθρο των Financial Times.
Η εντυπωσιακή ανατροπή κατέρριψε το μάντρα, που επαναλάμβαναν ανώτεροι αξιωματούχοι, οι οποίοι επισκέπτονταν τα κατεχόμενα εδάφη την άνοιξη και το καλοκαίρι, ότι «η Ρωσία είναι εδώ για πάντα», στη νοτιοανατολική Ουκρανία.
Με την υποστήριξη των δυτικών όπλων και πληροφοριών, η αστραπιαία αντεπίθεση της Ουκρανίας σε όλη την περιοχή του Χάρκοβο έχει αλλάξει τη δυναμική του πολέμου, αποκαλύπτοντας την ευπάθεια των υπερεκτεταμένων δυνάμεων εισβολής της Ρωσίας και καταρρίπτοντας την ψευδαίσθηση της ομαλότητας στο εσωτερικό της χώρας, την οποία το Κρεμλίνο προσπαθεί να διατηρήσει.
Η δραματική υποχώρηση στο πεδίο της μάχης είναι μόνο μία από τις οπισθοχωρήσεις στην Ουκρανία, που αντιμετώπισε αυτή την εβδομάδα ο Ρώσος ηγέτης, Βλαντίμιρ Πούτιν.
Η «μοναξιά» του Πούτιν
Το πλεόνασμα του προϋπολογισμού της Ρωσίας για το έτος έχει σχεδόν εξανεμιστεί, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν αυτή την εβδομάδα, λόγω των ασθενέστερων τιμών του πετρελαίου και των μειωμένων παραδόσεων φυσικού αερίου στην Ευρώπη – γεγονός που ενδέχεται να ασκήσει ακόμη μεγαλύτερη πίεση στην οικονομία.
Η ΕΕ κινητοποιείται για έναν ενεργειακό πόλεμο με τη Μόσχα, χωρίς κανένα σημάδι εξασθένησης της αποφασιστικότητάς της σχετικά με τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Οι μη δυτικοί ηγέτες, που μέχρι τώρα στέκονταν στο πλευρό της Μόσχας, έχουν αρχίσει να παίρνουν αποστάσεις από τον πόλεμο του Κρεμλίνου.
Ο Ρώσος πρόεδρος αναγνώρισε, σε σύνοδο κορυφής την Πέμπτη στο Ουζμπεκιστάν, ότι ο Κινέζος ομόλογός του Σι Τζινπίνγκ είχε «ερωτήσεις και ανησυχίες» σχετικά με την εισβολή.
Την Παρασκευή, ο Ναρέντρα Μόντι της Ινδίας επέπληξε δημοσίως τον Πούτιν στην ίδια σύνοδο κορυφής, λέγοντας ότι «η σημερινή εποχή δεν είναι εποχή πολέμου». 
Υπό πίεση ο Πούτιν
Από τότε που ο Πούτιν διέταξε την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, ο Ρώσος ηγέτης διατήρησε τη δημόσια θέση ότι πρόκειται για μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» – ένας όρος που έχει σχεδιαστεί για να εισάγει μια αίσθηση του «business as usual» στην εγχώρια ζωή, θυμίζοντας μακρινές συγκρούσεις σε μέρη όπως η Συρία και όχι τις τραυματικές αναμνήσεις των Ρώσων από αιματηρούς, εξοντωτικούς πολέμους στην Τσετσενία και το Αφγανιστάν.
Αλλά αυτή η θέση γίνεται όλο και πιο αβάσιμη – τόσο από στρατιωτική άποψη, όσο και από άποψη εσωτερικής πολιτικής.
Ορισμένοι στρατιωτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι ο Πούτιν δεν έχει άλλη επιλογή από το να διατάξει μια σημαντική κλιμάκωση της σύγκρουσης.
«Μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, το Κρεμλίνο θα χάσει σχεδόν όλα τα πυρομαχικά του πυροβολικού, σχεδόν όλα τα τεθωρακισμένα οχήματα, τα άρματα μάχης και το μεγαλύτερο μέρος των χερσαίων δυνάμεών του», λέει ο Pavel Luzin, ειδικός στον ρωσικό στρατό. «Πώς μπορείτε να συνεχίσετε τον πόλεμο χωρίς πυροβολικό και στρατεύματα;», προσθέτει.
Βρίσκεται επίσης υπό πίεση στο εσωτερικό της χώρας του, όχι μόνο από τη φιλελεύθερη αντιπολίτευση, μεγάλο μέρος της οποίας είτε έχει εγκαταλείψει τη χώρα, είτε φοβάται πολύ για να επικρίνει την εισβολή, αλλά και από τη δεξιά, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τους πιο επιφανείς υποστηρικτές του πολέμου, οι οποίοι τον παροτρύνουν να κλιμακώσει τον πόλεμο.
Χωρίς να διαφαίνεται νίκη, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να θωρακιστούν οι Ρώσοι από τα πλήγματα του πολέμου.
«Παίζει ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι», λέει ο Alexei Venediktov, ο επί μακρόν συντάκτης του φιλελεύθερου ραδιοφωνικού σταθμού Ekho Moskvy, ο οποίος έκλεισε τον Μάρτιο.
«Είναι μια μάχη των πόρων και ο πιο σημαντικός πόρος είναι ο χρόνος. Τώρα, είτε περιμένει περισσότερο ο Πούτιν από την Ευρώπη (κατά τη διάρκεια του χειμώνα), είτε ο ρωσικός λαός κουράζεται», προσθέτει ο Venediktov. «Και δεν είναι σαφές τι θα καταρρεύσει πρώτο – ο Πούτιν ή όλοι οι άλλοι».
Σκιώδης εκστρατεία για στρατολόγηση
Την Τετάρτη, εμφανίστηκε στο διαδίκτυο ένα βίντεο με τον Yevgeny Prigozhin, έναν επιχειρηματία κέτερινγκ που μετατράπηκε σε πολέμαρχο και είναι γνωστός ως «ο σεφ του Πούτιν», να απευθύνεται σε κατάδικους σε μια αυλή ρωσικής φυλακής.
Ο Prigozhin προέτρεπε τους κρατούμενους να πολεμήσουν στην πρώτη γραμμή του μετώπου στη Wagner, μια σκιώδη παραστρατιωτική ομάδα που οι ΗΠΑ λένε ότι διευθύνει. Αν επιβίωναν έξι μήνες, θα έπαιρναν αμνηστία – αν λιποτακτούσαν, είπε, θα εκτελούνταν.
Το βίντεο υπογράμμισε πώς η Ρωσία αναγκάστηκε να προσαρμοστεί, καθώς ο πόλεμος παρατείνεται χωρίς να διαφαίνεται νίκη.
Οι μυστικές επιχειρήσεις της Ρωσίας είναι πλέον φανερές: Η Wagner διαφημίζεται σε πινακίδες σε όλη τη Ρωσία. Ο Prigozhin εμφανίστηκε να επιβεβαιώνει τη γνησιότητα του βίντεο, αφού επί χρόνια αρνιόταν την ίδια την ύπαρξη της ομάδας.
Η προφανής προσπάθεια στρατολόγησης κρατουμένων για την πολιτοφυλακή του Prigozhin έχει κάνει τα προβλήματα της Ρωσίας με το ανθρώπινο δυναμικό ακόμα πιο έντονα.
«Είτε μισθοφόροι και κρατούμενοι (πολεμούν), είτε τα παιδιά σας – αποφασίστε μόνοι σας», έγραψε ο Prigozhin σε μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τα προβλήματα της Ρωσίας αρχίζουν μόνο από εκεί. Αποκόπτοντας την κύρια γραμμή ανεφοδιασμού της Ρωσίας από βορρά προς νότο και καταλαμβάνοντας ένα ζωτικής σημασίας πεδίο στάθμευσης για τα στρατεύματα της Μόσχας, η Ουκρανία έχει στην πραγματικότητα καταστρέψει τον διακηρυγμένο στόχο του Κρεμλίνου να «απελευθερώσει» ολόκληρη την περιοχή του Ντονμπάς, λένε οι αναλυτές.
Έχει δώσει στις δυνάμεις του Κιέβου δυναμική στο πεδίο της μάχης και στους δυτικούς συμμάχους της Ουκρανίας, τη διαβεβαίωση ότι θα επικρατήσει με την υποστήριξή τους.
«Αυτή η αντεπίθεση δείχνει πολύ καλά ότι οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις έχουν εξαντληθεί», λέει ο Luzin.
Το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας αναγνώρισε την υποχώρηση, αλλά τη χαρακτήρισε ως «ανασύνταξη».
Υπερεθνικιστικές σπαζοκεφαλιές
Η οπισθοχώρηση της Μόσχας στο Χάρκοβο προκάλεσε επικρίσεις από το πιο σφοδρό φιλοπόλεμο στρατόπεδο στο εσωτερικό, το οποίο εξέφρασε ανοιχτά τη λύπη του για την ήττα και έτρεξε να βρει κάποιον να κατηγορήσει.
Αυτή η πιο ριζοσπαστική ομάδα σαμποτάζ επικρίνει εδώ και καιρό το Κρεμλίνο ότι δεν προχώρησε αρκετά στην επίθεσή του στην Ουκρανία.
Θέλει ο Πούτιν να κηρύξει έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας, ωθώντας τον μεγάλο στρατό κληρωτών της Ρωσίας στη μάχη και κινητοποιώντας τον ευρύτερο πληθυσμό και την οικονομία.
«Για το πρώτο εξάμηνο της σύγκρουσης, η Ρωσία διεξάγει πόλεμο όπως έκανε κάποτε η Βρετανία στις αποικίες της», λέει ο Αλεξάντερ Μποροντάι, ένας Ρώσος βουλευτής, που διοικεί τρία τάγματα εθελοντών τα οποία πολεμούν σήμερα στην Ουκρανία: «Οι γενναίοι μικροί Άγγλοι στρατιώτες με τα κόκκινα πολεμούν κάπου στην Ινδία. Και η μητρόπολη συνεχίζει ως συνήθως με τους χορούς, τα κοσμικά γκαλά και τα σαλόνια της».
Αυτό το υπερεθνικιστικό στρατόπεδο είναι μειοψηφία, που υπάρχει στις παρυφές της ρωσικής πολιτικής και αποτελείται κυρίως από στρατιωτικούς μπλόγκερ και άλλους σχολιαστές, που γράφουν στο Telegram.
Ωστόσο, μπορεί ακόμη να έχει πολιτική απήχηση. «Η ιστορία γράφεται από τις μειονότητες», λέει η Τατιάνα Στανόβαγια, ιδρύτρια της πολιτικής συμβουλευτικής εταιρείας R. Politik στη Μόσχα.
Οι επιλογές του Πούτιν
Η αντίδραση του Πούτιν στις στρατιωτικές ήττες στην Ουκρανία παραμένει ένα μυστήριο. Ακόμη και έξι μήνες μετά την κατάληψη από τα ρωσικά στρατεύματα ολόκληρης της ανατολικής και κεντρικής Ουκρανίας, ο Πούτιν προσπάθησε να κρατήσει τις επιλογές του ανοιχτές.
Δημόσια, μιλάει επανειλημμένα για τις προσπάθειες να αποκτήσει τον έλεγχο ολόκληρου του Ντονμπάς, αλλά σπάνια αναφέρει άλλα «hotspots», όπως το Χάρκοβο και η Χερσώνα.
Ως αποτέλεσμα, όμως, «κανείς δεν ξέρει γιατί χρειαζόμαστε το Χάρκοβο, σε αντίθεση με το Ντονμπάς», λέει ένα πρόσωπο που βρίσκεται κοντά στο Κρεμλίνο: «Ο Πούτιν μπορεί να ξέρει τι θέλει, αλλά όλοι οι υπόλοιποι μαντεύουν. Είναι στην εξουσία εδώ και 20 χρόνια και έχει γίνει αυτή η θεϊκή φιγούρα. Οπότε υποθέτουμε ότι πρέπει να ξέρει τι θέλει. Αλλά δεν το εξηγεί στους ανθρώπους που πραγματικά κάνουν τη δουλειά».
Μιλώντας την Παρασκευή, ο Πούτιν επέμεινε ότι η Ρωσία δεν θα αλλάξει τα επιχειρησιακά της σχέδια και ότι ο κύριος στόχος της παραμένει «η απελευθέρωση όλου του Ντονμπάς». Υποστήριξε ότι οι επιθετικές επιχειρήσεις της Ρωσίας φέρνουν περισσότερα εδάφη υπό τον έλεγχό της.
«Δεν πολεμάμε με ολόκληρο τον στρατό, αλλά μόνο με ένα μέρος του», δήλωσε ο Πούτιν, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων RIA Novosti. «Δεν βιαζόμαστε», προσέθεσε.
Ο Πούτιν θα μπορούσε να επιλέξει την κλιμάκωση της σύγκρουσης. Αυτή την εβδομάδα, η Ρωσία αύξησε τις πυραυλικές επιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές της Ουκρανίας, πλήττοντας το δίκτυο ηλεκτροδότησης, εγκαταστάσεις τηλεθέρμανσης και υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις, σε αυτό που ο Ουκρανός πρωθυπουργός, Ντένις Σμιχάλ, περιέγραψε ως προσπάθεια τρομοκράτησης του ουκρανικού πληθυσμού καθώς πλησιάζει ο χειμώνας.
Αν και οι Ρώσοι ριζοσπάστες αντέδρασαν με ευχαρίστηση, «η εκδίκηση είναι μια πράξη αδυναμίας» λέει το πρόσωπο που βρίσκεται κοντά στο Κρεμλίνο. «Η πιο επικίνδυνη κατάσταση είναι να χάσει η Ρωσία, γιατί τότε ο Πούτιν μπορεί να στραφεί σε πιο αντισυμβατικά μέσα».
Ο Πούτιν θα μπορούσε επίσης να προσπαθήσει να επεκτείνει τη σύγκρουση προκαλώντας σύγκρουση με το ΝΑΤΟ, λέει ο Λούζιν, δικαιολογώντας έτσι μια πλήρη κινητοποίηση στο εσωτερικό για την επέκταση των ενόπλων δυνάμεων.
Αλλά οι στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες λένε ότι θα χρειαστούν αρκετοί μήνες, για να υπάρξουν εκπαιδευμένοι άνδρες, ενταγμένοι σε στρατιωτικές μονάδες με διοικητές και εξοπλισμό.
Μια τέτοια κίνηση θα έκανε επίσης τον πόλεμο αδύνατο να αγνοηθεί από τους απλούς Ρώσους – με πιθανές συνέπειες για τη δημοτικότητα του Πούτιν. Ωστόσο, καθώς η Ουκρανία προχωρά, οι ριζοσπάστες τον παροτρύνουν να προχωρήσει ακόμα περισσότερο.
«Οι περισσότεροι Ρώσοι θέλουν να σταματήσουμε να παίζουμε την ‘ειδική στρατιωτική επιχείρηση’, να βγάλουμε τα λευκά γάντια και να χτυπήσουμε πραγματικά το Κίεβο εκεί που πονάει. Δεν το έχουμε κάνει αυτό μέχρι στιγμής από ευγένεια», λέει ο Μποροντάι.
Επιμένει ότι η υποχώρηση θα αποδειχθεί μόνο μια μικρή οπισθοδρόμηση.
«Στην αρχή του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, η Σοβιετική Ένωση υπέστη τις πιο τρομερές ήττες στο πεδίο της μάχης, αλλά τερμάτισε τον πόλεμο στο Βερολίνο», λέει ο Μποροντάι: «Ίσως λοιπόν και αυτή η εκστρατεία να τελειώσει όπως εκείνη – ίσως ακριβώς εκεί, στο Βερολίνο;».