Ο ποταμός Πακτωλός πηγάζει από τις βόρειες πλαγιές του Τμώλου στην Τουρκία. Ο Πλούταρχος αναφερόταν σε αυτόν και ως Χρυσορρόα, επειδή «εκεί το χρυσάφι έρρεε άφθονο». Στην αρχαία μυθολογία ο βασιλιάς Μίδας φιλοξένησε στο παλάτι του τη θεότητα Σιληνό. Σε ανταπόδοση της γενναιόδωρης φιλοξενίας εκείνος προσφέρθηκε να του ικανοποιήσει μία επιθυμία. Οποια κι αν ήταν αυτή... Δίχως να το σκεφτεί, ο Μίδας ζήτησε να γίνεται χρυσάφι οτιδήποτε αγγίζει. Στην πορεία, συνειδητοποίησε ότι η ευχή ήταν κατάρα, αναφέρει το protothema. Τα φαγητά και τα αγαπημένα του πρόσωπα έγιναν χρυσάφι. Ικέτευσε λοιπόν τους θεούς να λυθούν τα μάγια και εκείνοι τον συμβούλευσαν να πλυθεί στον Πακτωλό, όπερ και εγένετο. Σε αντίθεση με τον Μίδα, οι ολιγάρχες δεν ξεπλένονται με τίποτα. «Ερχόμαστε για εσάς, Ρώσοι ολιγάρχες. Τα γιοτ, τα πολυτελή διαμερίσματα, τα ιδιωτικά σας τζετ θα κατασχεθούν», τους απείλησε ο Αμερικανός πρόεδρος. Και τι απειλή, αφού η συσσώρευση τέτοιου πλούτου, διασκορπισμένου σε κάθε γωνιά του πλανήτη, δεν κρύβεται από τη μία μέρα στην άλλη.
Σήμερα οι Ρώσοι ολιγάρχες βιώνουν συμφορές εξαιτίας του αμύθητου πλούτου τους. Ο όρος «ολιγαρχία» αναφέρεται στην ομάδα επιχειρηματιών και αξιωματούχων που απέκτησαν σε χρόνο ρεκόρ πλούτο και εμμέσως εξουσία, επωφελούμενοι από τους προσωπικούς τους δεσμούς αρχικά με τον Ρώσο πρόεδρο Μπόρις Γέλτσιν και αργότερα με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Γι’ αυτό και χωρίζονται στην πρώτη και τη δεύτερη γενιά ολιγαρχών.
Δεν πρόκειται για ανεξάρτητους επιχειρηματίες. Κατά κανόνα έγιναν πάμπλουτοι αγοράζοντας για ευτελή ποσά γιγάντιες κρατικές εταιρείες και αναλαμβάνοντας κρατικές εργολαβίες. Μονάχα την περασμένη εβδομάδα τρία από τα πολυτελέστερα γιοτ του κόσμου κατασχέθηκαν στην Ευρώπη. Αν και ανήκουν σε υπεράκτιες εταιρείες, συνδέθηκαν με τρεις από τους στενότερους συνεργάτες του Ρώσου προέδρου.
Το σκάφος «Amore Vero» δεσμεύτηκε από τις γαλλικές αρχές σε μια μαρίνα κοντά στη Μασσαλία. Ανήκει στον CEO της Rosneft Ιγκόρ Σέτσιν, τον δεύτερο πλουσιότερο άνδρα στη Ρωσία. Η εταιρεία του προμηθεύει πετρέλαιο σε όλο τον κόσμο. Οι ετήσιοι φόροι που πληρώνει κυμαίνονται στα 1,8 τρισ. ρούβλια, ποσό που αντιστοιχεί στο 40% του ετήσιου αμυντικού προϋπολογισμού της Ρωσίας. Αρχικά, το 85 μέτρων γιοτ ονομαζόταν «St Princess Olga», προς τιμήν της δεύτερης συζύγου του Ολγκα Ροζόκοβα. Μετά το διαζύγιό τους το 2017, άλλαξε όνομα, αλλά αυτό δεν μείωσε την αξία του, που αγγίζει τα 120 εκατ. δολάρια. Το γιοτ που κατασκευάστηκε το 2013 σήμερα θεωρείται το 132ο μεγαλύτερο στον κόσμο. Εχει οκτώ καμπίνες που μπορούν να φιλοξενήσουν έως 14 επισκέπτες, το ιδιωτικό deck του ιδιοκτήτη θυμίζει χρυσοποίκιλτο παλάτι και διαθέτει μία πισίνα ολυμπιακών διαστάσεων, που γίνεται και ελικοδρόμιο. Μόνο τα έπιπλα και τα έργα τέχνης που βρίσκονται στο εσωτερικό του υπολογίζονται σε επιπλέον 100 εκατ. δολάρια.
Τεράστια απώλεια
Το μεγαλύτερο σούπερ γιοτ στον κόσμο ονόματι «Dilbar», επίσης, χάθηκε μέσα από τα χέρια του ιδιοκτήτη του! Η αξία του πλησιάζει τα 600 εκατ. δολάρια. Το συγκεκριμένο κατασχέθηκε στη Γερμανία, σε ναυπηγείο του Αμβούργου, αλλά αργότερα η επίσημη αναφορά αποσύρθηκε. Ανήκει στον δισεκατομμυριούχο Αλισερ Ουσμάνοφ, η περιουσία του οποίου υπολογίζεται σε 17,9 δισ. δολάρια από τις δραστηριότητές του στη βιομηχανία χάλυβα και σε εταιρείες εξόρυξης. Το «Dilbar» διαθέτει δύο ελικοδρόμια, εσωτερική πισίνα και πολυτελέστατους χώρους 3.800 τετραγωνικών μέτρων. Στο στόχαστρο των Αρχών, όμως, έχει βρεθεί και το υπερπολυτελές αεροσκάφος του, με την κατάσχεσή του να θεωρείται ζήτημα χρόνου. Ο 68χρονος επιχειρηματίας είχε ξοδέψει 200 εκατ. δολάρια για να αγοράσει ένα Airbus A340-300 και δεν δίστασε να ξοδέψει άλλα τόσα για να διαμορφώσει το εσωτερικό του. Είναι εξοπλισμένο με υπερσύγχρονα συστήματα ασφαλείας που το προστατεύουν από τρομοκρατικές επιθέσεις. Παρήγγειλε και ένα «δωμάτιο πανικού», στο οποίο αυτός και άλλα 10 άτομα μπορούν να επιβιώσουν για πέντε ημέρες. Υποτίθεται ότι οι επιβαίνοντες θα επιβιώσουν εκεί ακόμα και μετά από συντριβή ή έκρηξη στον αέρα.
Εν τω μεταξύ, η ιταλική αστυνομία δέσμευσε και το σκάφος «Lady M», που ανήκει στον πλουσιότερο Ρώσο, τον Αλεξέι Μορντάσοφ. Πρόκειται για την τρίτη κατάσχεση σκάφους Ρώσου ολιγάρχη μέχρι στιγμής. Το 65 μέτρων γιοτ αξίζει 50 εκατ. δολάρια. Ο συγκεκριμένος έχει στην ιδιοκτησία του άλλο ένα, το 142 μέτρων «Nord», το οποίο βρίσκεται προς το παρόν ασφαλές στον Ινδικό Ωκεανό. Το «Lady M», κατασκευασμένο στα γερμανικά ναυπηγεία Lürssen, κόστισε 500 εκατ. δολάρια και παραδόθηκε στον Ρώσο ολιγάρχη το 2021. Αίσθηση έχει προκαλέσει και το γιοτ των 140 μέτρων και έξι ορόφων το οποίο βρίσκεται στο ναυπηγείο στη Μαρίνα ντι Καράρα, μια πόλη στις ακτές της Τοσκάνης. Το «Scheherazade» αξίζει πάνω από 700 εκατ. δολάρια και κάποιοι ισχυρίζονται ότι ανήκει στον ίδιο τον Πούτιν.
Ακτιβιστές πιέζουν τις ιταλικές αρχές να το κατασχέσουν προτού πλεύσει προς ασφαλή λιμάνια. Την ίδια στιγμή, τουλάχιστον πέντε γιοτ που ανήκουν σε Ρώσους ολιγάρχες είτε έδεσαν, είτε είναι εν πλω προς τις Μαλδίβες για να γλιτώσουν από τις κυρώσεις που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. Μεταξύ αυτών, το «Clio», που ανήκει στον Ολεγκ Ντεριπάσκα, ιδρυτή του κολοσσού του αλουμινίου Rusal. O 54χρονος, σύμφωνα με το «Forbes», έχει περιουσία 4,1 δισ. δολάρια.
Η κατασχεθείσα περιουσία δεν περιορίζεται στα πλοία. Οι ελβετικές αρχές εντόπισαν ένα πολυτελές σαλέ που πιστεύεται ότι ανήκει σε Ρώσο ολιγάρχη. Τραπεζίτες και αξιωματούχοι εργάζονται υπερωρίες για να εντοπίσουν τα περιουσιακά στοιχεία δεκάδων ανθρώπων που διαθέτουν σπίτια και συνδέονται με τη Μόσχα. Το ίδιο συμβαίνει και στη Βρετανία, όπως και στην άλλη άκρη του Ατλαντικού.
Πολυτελείς κατοικίες
Μέχρι στιγμής είναι 16 οι πολυτελείς κατοικίες στις ΗΠΑ που έχουν παγώσει, καθώς ανήκουν σε Ρώσους πλούσιους που θεωρούνται ότι συνδέονται με τον Πούτιν. Επί χρόνια, άλλωστε, οι ολιγάρχες επενδύουν στα κτηματομεσιτικά και κυρίως σε ακίνητα που βρίσκονται σε τοποθεσίες, όπως η Νέα Υόρκη και το Παλμ Μπιτς. Στο Sunny Isles Beach της Φλόριντα και τη νησιωτική λωρίδα γης μήκους 2,4 χιλιομέτρων που βρίσκεται ακριβώς βόρεια του Μαϊάμι, βρίσκονται πολλές επαύλεις Ρώσων ολιγαρχών. Η περιοχή, μάλιστα, απέκτησε το προσωνύμιο «Μικρή Μόσχα». Ενώ η δέσμευση ενός περιουσιακού στοιχείου είναι σχετικά απλή διαδικασία, η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων είναι χρονοβόρα. Απαιτεί μια μακρά νομική διαδικασία που σε πολλές περιπτώσεις διαρκεί χρόνια, σύμφωνα με τους ειδικούς. Οι κατασχέσεις μπορεί να περιπλέκονται περαιτέρω και από το γεγονός ότι πίσω από την ιδιοκτησία των περισσότερων, αν όχι όλων των περιουσιών των Ρώσων ολιγαρχών κρύβεται ένα δαιδαλώδες σύστημα offshore εταιρειών.
Αυτός είναι και ο λόγος που δεν έχει ακόμα -τυπικά τουλάχιστον- δημευτεί το ακίνητο του Ρομάν Αμπράμοβιτς στις ΗΠΑ. Πρόκειται για ένα υπερμοντέρνο οίκημα 14.000 τετραγωνικών μέτρων, χτισμένο σε 200 στρέμματα στην ακριβότερη περιοχή του Κολοράντο, λίγο έξω από το Ασπεν. Το εν λόγω σπίτι αξίζει περισσότερα από 50 εκατ. δολάρια και πρόκειται για το δεύτερο πιο ακριβό σπίτι στη συγκεκριμένη περιοχή. Προς το παρόν είναι άγνωστη η τύχη της περιουσίας του, ειδικά μετά το αίτημα του ίδιου του προέδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι -σύμφωνα με δημοσίευμα της «Wall Street Journal»- να εξαιρεθεί ο Αμπράμοβιτς από τις κυρώσεις.
Πρωταρχικοί στόχοι
Οι ειδικοί λένε ότι τα ακίνητα είναι πρωταρχικοί στόχοι για δέσμευση περιουσιακών στοιχείων σε περίπτωση που τελικά επιβληθούν κυρώσεις στον Αμπράμοβιτς. Σε αντίθεση με τα περισσότερα ακίνητα στις ΗΠΑ που ανήκουν σε Ρώσους ολιγάρχες, τα ακίνητα του Αμπράμοβιτς είναι στο όνομά του. Η κυβέρνηση μπορεί εύκολα και γρήγορα να τα κατάσχει. Αντιθέτως, πολλοί ολιγάρχες μεταβίβασαν τα τελευταία χρόνια όποια ακίνητη περιουσία διαθέτουν στις ΗΠΑ σε συγγενείς ή συνεργάτες. Και αυτό καθώς είχαν προετοιμαστεί για κυρώσεις από το 2014, όταν προσαρτήθηκε η Κριμαία. Τότε 20 δισεκατομμυριούχοι είχαν υποστεί κυρώσεις από την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελβετία και τον Καναδά. Η τέχνη να μεταβιβάζουν την περιουσία τους έγινε κάτι σαν δεύτερη φύση! Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι Αρχές διεξάγουν μια ενδελεχή έρευνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το σπίτι του πρώην μετόχου της Αρσεναλ Αλισερ Ουσμάνοφ, αξίας 82 εκατ. λιρών στο Λονδίνο. Ο ίδιος διαθέτει και μια έπαυλη στο Σάρεϊ. Μετά από σχετικό έλεγχο αποδείχθηκε ότι ανήκαν σε ειδικό καταπίστευμα που συνδέεται μεν με τον ολιγάρχη, αλλά όχι και τόσο άμεσα.
Στην Ιταλία
Παρ’ όλα αυτά, οι απώλειες όλο και αυξάνονται. Μονάχα στην Ιταλία οι Αρχές έχουν προχωρήσει σε δέσμευση περιουσιακών στοιχείων ύψους 800 εκατ. δολαρίων. Πρόκειται κυρίως για κατασχέσεις θαλαμηγών και πολυτελών ακινήτων στη Σαρδηνία. Ενδεικτικό παράδειγμα η βίλα Lazzareschi, έξω από την πόλη Λούκα της Τοσκάνης, που μέχρι προχθές ανήκε στον Ολεγκ Σαβτσένκο. Η εντυπωσιακή βίλα του 17ου αιώνα αξίζει περίπου 3 εκατ. ευρώ. Αρκετά ακίνητα κατασχέθηκαν και στην περιοχή του Κόμο.
Ο Ολεγκ Ντεριπάσκα μάλλον θα χρειαστεί να αποχαιρετήσει πολυτελή διαμερίσματά του σε Νέα Υόρκη, Ουάσινγκτον και Λονδίνο. Ο δισεκατομμυριούχος Γιουτζίν Σβίντλερ και συνεργάτης του Αμπράμοβιτς ήδη έχασε το ιδιωτικό του αεροπλάνο. Το αεροσκάφος προσγειώθηκε στο ιδιωτικό αεροδρόμιο Φάρνμπορο νοτιοδυτικά του Λονδίνου. Το υπουργείο Μεταφορών της Βρετανίας διέταξε την ανάκληση της άδειας του ξένου αυτού ιδιωτικού τζετ.
Μπορεί τα χρήματα να μην πιάνουν τόσο χώρο όσο τα ακίνητα, τα έργα τέχνης και τα γιοτ, αλλά υπολογίζεται ότι πάνω από 17 δισ. δολάρια έχουν διασκορπιστεί σε όλο τον κόσμο μόνο από 35 Ρώσους ολιγάρχες! Στον Ολεγκ Ντεριπάσκα έχουν παγώσει 26 περιουσιακά στοιχεία. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται δισεκατομμύρια δολάρια σε μετοχές, ένα ξενοδοχείο στις αυστριακές Αλπεις, ένα σούπερ γιοτ, ένα πλοίο 60 μέτρων με ελικοδρόμιο, πολυτελείς ιδιοκτησίες στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στην Ουάσινγκτον και τη Νέα Υόρκη και τέσσερις βίλες στη Σαρδηνία.
Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται σε περιουσιακά στοιχεία για τα οποία υπάρχουν υποψίες ότι συνδέονται προσωπικά με τον Ρώσο πρόεδρο: όπως για παράδειγμα λέγεται ότι του ανήκει η υπερπολυτελής θαλαμηγός «Scheherazade», μήκους 140 μέτρων, που είναι αγκυροβολημένη δίπλα σε μικρά σκάφη στο ναυπηγείο στη Μαρίνα ντι Καράρα.
Πού θα οδηγήσει, λοιπόν, ο οικονομικός στραγγαλισμός της νέας αυτής κάστας επικαρπωτών-ολιγαρχών που ιδιοποιήθηκαν τα ιμάτια της πρώην σοβιετικής οικονομίας; Οι κυρώσεις εμφαντικά προσωποποιούνται, καθώς η Δύση ελπίζει στη διάσπαση Κρεμλίνου και ολιγαρχών. Πώς μπορεί, όμως, να σπάσει αυτή η ομερτά; Ειδικά όταν πρόκειται για επιχειρηματίες που είναι σαρξ εκ της σαρκός του Βλαντιμίρ Πούτιν;