Πριν από μια δεκαετία, η Ελλάδα βρισκόταν στη δίνη μιας καταστροφικής κρίσης χρέους που σημαδεύτηκε από χρόνια λιτότητας, κακουχιών και αναταραχών. Τώρα, αξιωματούχοι και επενδυτές λένε ότι το 2024 θα μπορούσε να είναι η χρονιά που η ανάκαμψή της θα ολοκληρωθεί επιτέλους.
Η ελληνική οικονομία προβλέπεται να αναπτυχθεί κατά σχεδόν 3% φέτος, πλησιάζοντας το προ κρίσης μέγεθος του 2009 και ξεπερνώντας κατά πολύ τον μέσο όρο της ευρωζώνης που είναι 0,8% αναφέρει σε ανάλυσή του το Reuters.
Το κόστος δανεισμού έχει πέσει σε επίπεδα χαμηλότερα από εκείνα της Ιταλίας και οι τράπεζες που διασώθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης πρόκειται να ιδιωτικοποιηθούν πλήρως για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες - μια κίνηση που ορισμένοι από τους μεγαλύτερους επενδυτές της χώρας θεωρούν ως τελικό σημάδι ομαλότητας.
"Με την απομάκρυνση (της συμμετοχής του κράτους) από τη μέση, αυτό αποτελεί ορόσημο", δήλωσε ο Wim-Hein Pals διαχειριστής περιουσιακών στοιχείων της Robeco, ο οποίος αγόρασε πρόσφατα μετοχές ελληνικών τραπεζών. "Η ελληνική οικονομία είναι σε καλή κατάσταση για να επωφεληθεί από την περαιτέρω ανάπτυξη στο μέλλον".
Η στροφή στην Ελλάδα, η κρίση χρέους της οποίας απειλούσε να προκαλέσει την κατάρρευση ολόκληρης της ευρωζώνης, είναι έντονη - στα χαρτιά τουλάχιστον. Τώρα η χώρα αντιμετωπίζει ένα νέο πρόβλημα: να συγκρατείται από τη στασιμότητα στους ίδιους γίγαντες της ευρωζώνης που κάποτε επέβαλαν αυστηρές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία της.
Μετά από χρόνια αποκλεισμού από τις διεθνείς αγορές, η Ελλάδα επέστρεψε στην επενδυτική βαθμίδα πιστοληπτικής ικανότητας το 2023. Όταν το ΤΧΣ πούλησε τον περασμένο μήνα το μερίδιό του στην Τράπεζα Πειραιώς η πώληση υπερκαλύφθηκε οκτώ φορές.
Ωστόσο, οι προκλήσεις παραμένουν. Η μείωση των γεννήσεων και η έλλειψη εργατικού δυναμικού απειλούν τις μακροπρόθεσμες προοπτικές, ενώ η εξάπλωση των καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα, όπως οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες, έχουν επιβαρύνει τα κρατικά οικονομικά.
Πολλοί απλοί Έλληνες που ταλανίζονται από την κρίση λένε ότι βλέπουν μικρή διαφορά, καθώς οι οικονομολόγοι λένε ότι τα ευρύτερα οφέλη της ανάκαμψης θα χρειαστούν χρόνο. Για να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, η χώρα πρέπει να διαφοροποιηθεί πέρα από τους τυπικούς οικονομικούς μοχλούς του τουρισμού, των ακινήτων και των υπηρεσιών.
Περισσότερες από τις μισές άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα, οι οποίες ανήλθαν σε περίπου 7,5 δισεκατομμύρια ευρώ (7,98 δισεκατομμύρια δολάρια) το 2022, προέρχονται από χώρες της βόρειας Ευρώπης, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, οι οποίες αγωνίζονται με αδύναμη ανάπτυξη. Οι ελληνικές εξαγωγές, όπως τα αγροτικά προϊόντα, τα καύσιμα και τα φαρμακευτικά προϊόντα - τα δύο τρίτα των οποίων κατευθύνονται στην ΕΕ - μειώθηκαν σχεδόν 9% πέρυσι. Η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνθηκε στο 2% το 2023, εν μέρει ως αποτέλεσμα της υστέρησης των γειτόνων της.
"Οι χαμηλότερες προσδοκίες για την ανάπτυξη στην Ευρώπη επηρεάζουν την Ελλάδα με δύο βασικούς τρόπους. Μέσω της πίεσης στις εξαγωγές... και μέσω του υψηλότερου κόστους του χρήματος", δήλωσε ο Νίκος Βέττας, επικεφαλής του ΙΟΒΕ.
Οι δεκαετίες αχαλίνωτης φοροδιαφυγής και υπερκατανάλωσης πρόλαβαν την Ελλάδα το 2009, όταν έπεσε σε ύφεση και η κυβέρνηση αποκάλυψε μια τεράστια τρύπα στα οικονομικά της που προκάλεσε σοκ στις παγκόσμιες αγορές.
Μέχρι το 2015, είχε υπογράψει τρία προγράμματα διάσωσης με την ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ύψους 280 δισεκατομμυρίων ευρώ. Σε αντάλλαγμα συμφώνησε σε μέτρα λιτότητας που μείωσαν τους μισθούς και τις συντάξεις του δημόσιου τομέα και προκάλεσαν χρόνια βίαιων διαδηλώσεων.
Από τότε που η Ελλάδα βγήκε από το πρόγραμμα διάσωσης το 2018, έχει ενισχύσει το τραπεζικό της σύστημα και έχει στηριχθεί αποκλειστικά στις αγορές χρέους για τις δανειακές ανάγκες της.
Το 2022, εξόφλησε το ΔΝΤ δύο χρόνια νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα.
Η ηρεμία αποκαθίσταται σε μεγάλο βαθμό.
Η ανισότητα παραμένει
Ωστόσο, για πολλούς Έλληνες, η οικονομική ανάκαμψη δεν μεταφράστηκε σε βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.
Η ανεργία παραμένει πάνω από το 10%, το δεύτερο υψηλότερο στην ΕΕ μετά την Ισπανία και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε αγοραστική δύναμη είναι από τα χαμηλότερα στο μπλοκ, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat.
Ο μέσος μηνιαίος μισθός των 1.175 ευρώ είναι 20% χαμηλότερος από ό,τι πριν από 15 χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εργασίας.
Η Ελλάδα χρειάζεται να αναπτύξει τομείς όπου οι επενδύσεις είναι πιο μακροπρόθεσμες, είπε ο Βέττας από το ΙΟΒΕ, «όπως τα έργα υποδομής και η μεταποίηση».
Τα συνδικάτα πραγματοποίησαν γενική απεργία την Τετάρτη κατά την οποία σταμάτησαν τα τρένα, τα λεωφορεία, τα πλοία και τα ταξί και εκατοντάδες βγήκαν στους δρόμους ζητώντας υψηλότερους μισθούς. Κάποιοι άνθρωποι δεν έχουν συνέλθει από το γεγονός ότι έχασαν τα πάντα όταν η οικονομία κατέρρευσε.
Ο Περικλής Φρυγανάς πήρε τραπεζικό δάνειο το 2009 για να επεκτείνει το συνεργείο επισκευής μοτοσικλετών του στην Αθήνα, μόνο που η κρίση μείωσε τον κύκλο εργασιών του κατά 90% τα επόμενα έξι χρόνια. Έκλεισε το κατάστημα το 2020 και πρόσφατα έχασε ένα διαμέρισμα που μοιραζόταν με την άνεργη σύζυγο και τους τρεις γιους του, αφού το χρησιμοποίησε ως εγγύηση για το δάνειο.
"Η κρίση λύγισε πολλούς ανθρώπους και ήμουν ένας από αυτούς", δήλωσε ο 61χρονος Φρυγανάς. "Τα πράγματα βελτιώνονται μόνο για τους "πλούσιους", όλοι οι άλλοι λιμνάζουν".