Ως ένα από τα πιο «πολύτιμα» προγράμματα κατασκοπείας της Ρωσίας θεωρείται το «Illegals», μέλος του οποίου φέρεται ότι ήταν η «Μαρία Τσάλλα» ή αλλιώς Ιρίνα Αλεξάντρα Σμίροβα, η κατάσκοπος τη δράση της οποίας αποκάλυψε η ΕΥΠ.
Όπως ανέφερε ο Guardian σε άρθρο του τον Ιούνιο του 2022 το πρόγραμμα αυτό, οι ρίζες του οποίου βρίσκονται στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, αναβίωσε ιδιαίτερα την περίοδο της ηγεσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν στη Ρωσία.
Αναλυτές έλεγαν, τότε, ότι «παρά την προσπάθεια που καταβάλει η Ρωσία ο αριθμός των ανά πάσα στιγμή εν ενεργεία Illegals εκτιμάται από 10 έως 30, συχνά χωρίς να καταλαμβάνουν θέσεις σημαντικής επιρροής».
Σύμφωνα με την ΕΥΠ, στην ανακοίνωση για την αποκάλυψη της ταυτότητας της «Μαρίας Τσάλλα» που διατηρούσε κατάστημα στο Παγκράτι, «οι "illegals" στρατολογούνται και εκπαιδεύονται από τις Υπηρεσίες συγκεκριμένης ξένης χώρας, με σκοπό να τοποθετηθούν σε χώρες - στόχους, αναλαμβάνοντας στη συνέχεια κατασκοπευτική δράση υπέρ της χώρας της. Για την προστασία της πραγματικής τους ταυτότητας, χρησιμοποιούν «βαθύ κάλυμμα», το οποίο δημιουργείται με παραποίηση ατομικών εγγράφων και χρήση πιστοποιητικών που προέρχονται από στοιχεία θνησιγενών βρεφών ή ατόμων που έχουν αποβιώσει. Από τη στιγμή τοποθέτησής τους στο εξωτερικό, οι "illegals" ζούνε και συμπεριφέρονται με βάση την κατασκευασμένη ιστορία που έχει δημιουργηθεί για αυτούς, ώστε να προστατεύσουν την αποστολή τους».
Ο συνεργάτης του The Institute for Statecraft, Βίκτορ Μαδέιρα, που μίλησε το 2018 στο Bussiness Insider εξήγησε ότι οι «illegals» εκπαιδεύονται και ελέγχονται από δύο ξεχωριστές και συχνά ανταγωνιστικές ρωσικές υπηρεσίες: τη μυστηριώδη Directorate S που βρίσκεται στους κόλπους της Υπηρεσίας Ξένων Πληροφοριών (SVR) και της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (GRU) που θεωρείται η διάδοχος της KGB.
Το περίεργο με το πρόγραμμα αυτό, εξηγούσε ο Μαδέιρα, ήταν ότι οι κατάσκοποι αυτοί όταν ενεργοποιούνται δεν μετατρέπονται αμέσως σε χαρακτήρες από μυθιστορήματα του Τζον Λε Καρε και δεν διεισδύουν στον στρατό, τις μυστικές υπηρεσίες ή άλλες κρατικές αρχές για να μεταδώσουν πληροφορίες στη Μόσχα αλλά αντίθετα πρόκειται για κανονικούς πολίτες με απλές ζώες.
«Ο ρόλος ενός illegal είναι να παραμείνει αχαρτογράφητος για τις υπηρεσίες της χώρας που ζει ενώ την ίδια ώρα ο ίδιος στρατολογεί ανθρώπους και πηγές που είτε έχουν πρόσβαση σε πολύτιμες πληροφορίες ή εκτιμάται ότι έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν» πρόσθετε ο ίδιος.
Η περίπτωση της Σουηδίας
Τα ξημερώματα της 22ας Νοεμβρίου 2022 οι κάτοικοι του προαστίου Νάκα, ανατολικά της Στοκχόλμης ξύπνησαν από τον ήχο δύο ελικοπτέρων που πετούσαν πάνω από τα σπίτια τους.
Αυτό που δεν γνώριζαν ήταν ότι λίγα λεπτά νωρίτερα είχε ξεκινήσει η επιχείρηση Spjut (μτφ. δόρυ) με άνδρες των ειδικών δυνάμεων της χώρας να κατεβαίνουν με σκοινιά από ελικόπτερα Black Hawk στα μπαλκόνια μιας λευκής βίλας και να μπαίνουν σε αυτή από τα παράθυρα την ώρα που περιπολικά περικύκλωναν την περιοχή.
Τελικός στόχος ήταν η σύλλληψη του Σεργκέι Σκβόρτσοφ και της Ελένας Κούλκοβα με τον πρώτο να θεωρείται ότι συγκέντρωνε μυστικές πληροφορίες κατά της Σουηδίας και τη δεύτερη ότι τον βοηθούσε.
Τρεις ημέρες αργότερα ο εισαγγελέας Χένρικ Όλιν αποκάλυπτε ότι οι σουηδικές μυστικές υπηρεσίες είχαν λάβει πληροφορίες από το FBI για δράση του ζευγαριού των Ρώσων κατά της Σουηδίας από την 1η Ιουλίου 2014 και κατά των ΗΠΑ από την 1η Ιανουαρίου 2013. Σύμφωνα με τον σουηδό εισαγγελέα το ζευγάρι συγκέντρωνε πληροφορίες τις οποίες στη συνέχεια έδινε στη GRU.
Σκβόρτσοφ και Κούλκοβα είχαν γεννηθεί στη Ρωσία, το 1963 ο πρώτος και έναν χρόνο αργότερα, η δεύτερη, και είχαν μετακομίσει στη Σουηδία στα τέλη της δεκαετίας του '90. Το 2010 η Κούκλοβα έγινε Σουηδή υπήκοος και ακολούθησε δύο χρόνια αργότερα ο Σκβόρτσοφ. Όπως αποδείχθηκε, δε, σύμφωνα με την Le Monde, είχαν αγοράσει διαμέρισμα δίπλα σε αυτό του Ντένι Σεργκέεφ, γνωστού και ως Σεργκέι Φεντότοβ, του ενός εκ των τριών υπόπτων για τη δηλητηρίαση του Ρώσου πρώην κατασκόπου Σεργκέι Σκρίπαλ στην Αγγλία το 2018.
Η Άννα Τσάπμαν
Η μεγαλύτερη επιτυχία των υπηρεσιών των ΗΠΑ κατά των Ρώσων Illegals καταγράφηκε το 2010 όταν το FBI αποκάλυψε την ταυτότητα 10 εξ αυτών. Στους 10 τότε συλληφθέντες ήταν, μάλιστα, και η περιβόητη Άννα Τσάπμαν, η οποία τότε είχε χαρακτηριστεί «femme fatale» και «κορίτσι του Τζέιμς Μποντ» λόγω του παρουσιαστικού της.
28 ετών, χωρισμένη με πτυχία στα οικονομικά και μια διαδικτυακή εταιρεία διαχείρισης ακινήτων, η Άννα Τσάπμαν είχε κατηγορηθεί ότι έδινε πληροφορίες κάθε Τετάρτη σε Ρώσο κυβερνητικό αξιωματούχο.
Όπως περιέγραφε τότε η New York Post χαρακτηρίζοντας την Τσάπμαν ως γυναίκα με κορμί για την Victoria’s Secret, η νεαρή κατάσκοπος είχε βγάλει έναν φορητό υπολογιστή σε βιβλιοπωλείο στο Μανχάταν ενώ ο χειριστής της βρισκόταν απ' έξω λαμβάνοντας τα μηνύματά της στον δικό του υπολογιστή.
Το FBI είχε ανακοινώσει τότε ότι οι Ρώσοι κατάσκοποι ανήκαν σε μια μυστική ομάδα που λειτουργούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα υιοθετώντας τις ταυτότητες Αμερικανών με στόχο να συγκεντρώσει πληροφοριακό υλικό για διάφορους τομείς από πυρηνικά οπλα μέχρι την αγορά χρυσού και τις αλλαγές προσωπικού στη CIA.
Τον χειρισμό αυτής της ομάδας των Illegals είχε αναλάβει η SRV: «Σταλθήκατε στις ΗΠΑ για ένα μακροχρόνιο υπηρεσιακό ταξίδι. Η εκπαίδευσή σας, οι τραπεζικοί λογαριασμοί σας, τα σπίτια σας κτλ. όλα αυτά εξυπηρετούν έναν σκόπό: να ολοκληρώσετε την αποστολής σας, δηλαδή να ερευνήσετε και να αναπτύξετε δεσμούς με κύκλους ανθρώπων που λαμβάνουν αποφάσεις στις ΗΠΑ και να στείλετε πληροφοριακό υλικό στο κέντρο» αναφερόταν σε ένα από τα υποκλαπέντα μηνύματα που έλαβαν οι Ρώσοι κατάσκοποι από τη Μόσχα.
Οι συλλήψεις είχαν γίνει τότε στο Άρλινγκτον της Βιρτζίνια, κοντά στο Αμερικανικό Πεντάγωνο και το αρχηγείο της CIA, στη Νέα Υόρκη, τη Βοστώνη, το Νιού Τζέρσει και το Σιάτλ.
Τελικά μετά από ανταλλαγή κρατουμένων η Άννα Τσάπμαν επέστρεψε στη Ρωσία, συνάντησε τον Βλαντιμίρ Πούτιν, τραγούδησε μαζί του τον εθνικό ύμνο της Ρωσίας, έγινε σύμβουλος διευθύνοντος συμβούλου σε ρωσική τράπεζα ενώ εξελίχθηκε σε «πατριωτική φιγούρα» κάνοντας δηλώσεις μέχρι και για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η δράση των Illegals έφτασε μέχρι και την μικρή οθόνη και συγκεκριμένα τη σειρά The Americans η οποία μεταδόθηκε από το 2013 έως το 2018.
Η σειρά αυτή της FX, βασισμένη σε πραγματική ιστορία, παρουσίασε την ιστορία δύο πρακτόρων της KGB που έδρασαν στις ΗΠΑ τη δεκαετία του '80, κατά τη διάρκεια, δηλαδή, του Ψυχρού Πολέμου υιοθετώντας πλαστές ταυτότηες Αμερικανών ενώ στην πραγματικότητα δρούσαν για λογαριασμό της ΕΣΣΔ.