Για πρώτη φορά την τελευταία 20ετία, η κυριαρχία του Ταγίπ Ερντογάν στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας αμφισβητείται. Η ενωμένη αντιπολίτευση διεκδικεί με ελπίδες την προεδρία, με «μπροστάρη» τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP). Όπως επισημαίνει σε άρθρο της στη δεξαμενή σκέψης The Conversation, η ερευνήτρια του βρετανικού πανεπιστημίου Κόβεντρι, Balki Begumhan Bayhan, στην καρδιά των προτάσεων της Εθνικής Συμμαχίας βρίσκεται η αποκατάσταση του Συντάγματος και η παλινόρθωση του κράτους δικαίου.
«Στα 20 χρόνια διακυβέρνησης του ΑΚΡ ο Ερντογάν έχει συγκεντρώσει μαζικά την εξουσία, υπονομεύοντας το κράτος δικαίου και τους συνταγματικούς ελέγχους και ισορροπίες» εξηγεί η Bayhan. «Η αναίρεση αυτής της διαδικασίας αποτελεί βασική πολιτική της Συμμαχίας και επισημάνθηκε στο σχέδιο δέσμης συνταγματικών μεταρρυθμίσεων που δημοσίευσαν τον περασμένο Νοέμβριο. Το έγγραφο αυτό προτείνει μέτρα για να αποτραπεί η συσσώρευση εξουσίας από μελλοντικούς ηγέτες με τον τρόπο που το έκανε ο Ερντογάν, καθώς και την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Το εκλογικό μανιφέστο της συμμαχίας, που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2023, έδωσε επίσης μεγάλη έμφαση σε αυτά τα θέματα.
Με την πάροδο των ετών, η κυβέρνηση του ΑΚΡ έχει αναλάβει τον έλεγχο των περισσότερων μέσων ενημέρωσης στη χώρα. Επιπλέον, το 2022 ψηφίστηκε ένας ασαφώς διατυπωμένος νόμος για την παραπληροφόρηση, ο οποίος διευκόλυνε το καθεστώς να πατάξει τους επικριτές του και να ενισχύσει περαιτέρω τον έλεγχό του στις διαδικτυακές πλατφόρμες.
Το πρόγραμμα της Συμμαχίας περιλαμβάνει προτάσεις για την αναδιάρθρωση του πολιτικού συστήματος προς ένα κοινοβουλευτικό σύστημα και τη μείωση της εκτελεστικής κυριαρχίας.
Ο πρόεδρος θα μπορεί να εκλεγεί για μία μόνο επταετή θητεία, η θέση του πρωθυπουργού θα επανιδρυθεί και το προεδρικό βέτο θα καταργηθεί, αυξάνοντας τη δύναμη του κοινοβουλίου. Αυτά τα μέτρα αποτελούν απάντηση στην ακραία εξατομίκευση της εκτελεστικής εξουσίας που έλαβε χώρα υπό τον Ερντογάν και στην μονοκομματική κυριαρχία που υπάρχει στην Τουρκία από το 2002.
Η Συμμαχία σχεδιάζει επίσης να αλλάξει το όριο για την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση από το 7% στο 3% των ψήφων, ώστε να δώσει ευκαιρία στα μικρότερα κόμματα να εκπροσωπηθούν στο κοινοβούλιο.
«Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας θα μπορούσε επίσης να υποστεί σημαντική αλλαγή αν κερδίσει η Συμμαχία» εκτιμά η Bayhan. «Η σχέση της χώρας με τη Δύση έχει υποφέρει υπό τον Ερντογάν, με τη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ να καθυστερεί, τις εντάσεις με την Ελλάδα και το Ισραήλ να αυξάνονται και τη σύγκρουση με τις υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ κουρδικές δυνάμεις στη Συρία. Η θερμή πλέον σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία έχει επίσης προκαλέσει ανησυχία στις δυτικές πρωτεύουσες. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν σε μεγάλο βαθμό συσπειρωθεί γύρω από μια φιλοδυτική ατζέντα. Έχουν δεσμευτεί να επανεκκινήσουν τη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ, να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και να εγκαταλείψουν στρατηγικές θέσεις που έρχονται σε αντίθεση με τους εταίρους τους στη συμμαχία του ΝΑΤΟ.
Δεν είναι σαφές αν τα ανθρώπινα δικαιώματα θα βελτιωθούν για τους Κούρδους, τη μεγαλύτερη μειονοτική ομάδα της Τουρκίας. Ο Ερντογάν έχει επιτεθεί κατά των κουρδικών οργανώσεων και ακτιβιστών τα τελευταία χρόνια – προχώρησε σε περισσότερες από 120 συλλήψεις Κούρδων ακτιβιστών, δημοσιογράφων και καλλιτεχνών μόλις λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές. Ενώ μέλη της Συμμαχίας έχουν εκφράσει συμφιλιωτικές απόψεις έναντι των Κούρδων, οι κυβερνήσεις του CHP υπήρξαν εξίσου κατασταλτικές στο παρελθόν και η ηγέτης του Καλού Κόμματος, Μεράλ Ακσενέρ, είναι πρώην σκληροπυρηνική υπουργός Εσωτερικών» σημειώνει η Bayhan.
Ωστόσο, προβληματισμό προκαλούν και οι εμπρηστικές δηλώσεις του Κιλιτσντάρογλου για την «αποφασιστική» στάση του τουρκικού κράτους στην εισβολή στην Κύπρο, ενώ τα τουρκικά μέσα επαναφέρουν παλαιότερες επιθετικές του δηλώσεις για τα ελληνικά νησιά.
«Ο Μητσοτάκης και ο Ερντογάν έχουν ένα κοινό: οι ψήφοι τους πέφτουν. Ως εκ τούτου, οι δύο λαϊκιστές παίζουν το χαρτί του πολέμου. Αυτό είναι το κεφάλι! Η θέση μας για τους εξοπλισμούς των νησιών είναι ξεκάθαρη, θα λύσουμε το θέμα όταν έρθουμε στην εξουσία.»