Το 1999, σχεδόν όλη η χώρα είχε «επενδύσει» στο Χρηματιστήριο. Η οδός Σοφοκλέους γνώριζε μεγάλες δόξες καθώς όλο και περισσότεροι τοποθετούσαν τους κόπους μιας ζωής -ή και την υποθήκη της ζωής τους, αφού δανείζονταν- σε μετοχές, αναμένοντας γρήγορη και μεγάλη απόδοση. Δεν είχε απολύτως καμία σημασία ότι πολλοί δε γνώριζαν, δεν κατανοούσαν ούτε τι ήταν αυτό που έκαναν, ούτε πώς το έκαναν. Έτσι, όταν έσκασε – όπως έσκασε – η «φούσκα» του Χρηματιστηρίου, το μόνο που κατάλαβαν ήταν ότι καταστράφηκαν.
Σε τρομακτικά μεγαλύτερη, παγκόσμια κλίμακα, εκείνο που έκαναν οι Έλληνες το 1999 έγινε στα κρυπτονομίσματα. Με το αποτέλεσμα, φυσικά, να είναι το ίδιο. Μόνο που τώρα, τη θέση των μετοχών έχουν πάρει τα κρυπτονομίσματα και του Χρηματιστηρίου, οι πλατφόρμες crypto-trading.
Η αλήθεια είναι ότι η πορεία του bitcoin ήταν εντυπωσιακή. Ενώ το 2010 κάποιος πλήρωσε 10.000 bitcoins για δύο πίτσες στη Φλόριντα των ΗΠΑ, το 2021 ένα bitcoin κόστιζε σχεδόν 69.000 δολάρια. Και ενώ χιλιάδες ακόμα κρυπτονομίσματα εμφανίζονταν και φούσκωναν την τιμή τους, ακολουθώντας το, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο επέλεγαν να επενδύσουν σε αυτά, διαβάζοντας και βλέποντας ιστορίες συνανθρώπων τους που έγιναν εκατομμυριούχοι εν μία νυκτί, αλλά και ακούγοντας προβλέψεις για ράλι ως και το… 1 εκατομμύριο δολάρια ανά bitcoin.
Πολλοί ήταν αυτοί που επένδυσαν ό,τι είχαν και δεν είχαν σε κρυπτονομίσματα, χωρίς να καταλαβαίνουν καν πώς λειτουργούν, με την ελπίδα να γίνουν μεγιστάνες. Σε fora και κοινωνικά δίκτυα, όπως το Reddit, απλοί καθημερινοί άνθρωποι που μετατράπηκαν σε (retail) επενδυτές, επιχειρούσαν να χειραγωγήσουν την αγορά και προεξοφλούσαν την αντικατάσταση του επίσημου συστήματος τραπεζών και οικονομικής διοίκησης από τα cryptos. Και, στις Κεντρικές Τράπεζες -ανάμεσά τους και την ΤτΕ- που προειδοποιούσαν για την υψηλή μεταβλητότητα και τους μεγάλους κινδύνους για απώλεια περιουσίας, αντιδρούσαν με ειρωνεία.
Τα πράγματα, ωστόσο, δεν πήγαν ακριβώς όπως τα περίμεναν οι ιδιώτες επενδυτές. Οι κρυπτοευαγγελιστές μπορεί να έλεγαν με «βεβαιότητα» ότι τα κρυπτονομίσματα αποτελούν safe haven asset σε καιρούς γεωπολιτικής αστάθειας και σε νομισματικές ή πληθωριστικές κρίσεις, όμως δεν ήταν ποτέ έτσι. Αντιθέτως, συνέχισαν να επιδεικνύουν πολύ μεγάλη μεταβλητότητα και να είναι ευεπηρέαστα σε εξελίξεις, αλλά και την πορεία των αγορών. Και έτσι, ήρθε η καταστροφή.
Μόλις τον περασμένο Ιανουάριο, όταν το bitcoin έπεσε στις 38.000 δολάρια, 185.450 επενδυτές έχασαν όλα τους τα κεφάλαια που είχαν τοποθετήσει σε αυτό. Όταν το βασικό κρυπτονόμισμα έπεσε κάτω από το όριο των 31.000 δολαρίων, 15,5% των κατόχων bitcoin και ιδίως αυτοί που «πήδηξαν» στην αγορά όταν αυτή βρισκόταν στα υψηλά της, έχασαν σχεδόν ό,τι είχαν σε αυτό. Όμως το δράμα των retail επενδυτών, δεν θα τελείωνε εκεί.
Στα παραπάνω, προσθέστε 1 τρισ. που άρπαξαν χάκερς, τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια που χάθηκαν σε μία μέρα, όταν κατέρρευσαν (μηδένισαν, από περίπου 3.000 δολάρια) τα stablecoins Luna και UST και τα περίπου 400 δισεκατομμύρια που εξανεμίστηκαν το περασμένο Σαββατοκύριακο, εν μέσω πανικού στο σύνολο των κρυπτονομισμάτων, για τη bear φάση στην οποία βρίσκονται σήμερα. Κατά κάποιους αναλυτές, η άγνοια για το προϊόν στο οποίο τοποθετούσαν retail επενδυτές τις περιουσίες τους, φαίνεται από το γεγονός ότι καθημερινά προσφεύγουν στα δικαστήρια εκατοντάδες άνθρωποι που καταστράφηκαν. Όμως εναντίον ποιου; Και με ποιο σκεπτικό;
Ο Τζένσεν είχε ξοδέψει όλες του τις οικονομίες συν 5.000 δολάρια που είχε δανειστεί από τράπεζα για να τα επενδύσει σε κρυπτονομίσματα. Το έκανε. Σήμερα η επένδυσή του αξίζει 3.000 δολάρια. «Έκανα μέρες να κοιμηθώ», λέει. «Ήξερα πως είναι ρίσκο, όμως είδα τόσους πολλούς ανθρώπους να κάνουν γρήγορα πολλά λεφτά στα κρυπτονομίσματα και πίστεψα πως θα ήταν καλή ιδέα να επενδύσω. Όχι μόνο δεν έχω κέρδη από το κρυπτονόμισμα, αλλά έχω και περισσότερο χρέος στην πιστωτική μου.»
Ένας χρήστης του Reddit έγραψε ότι είχε κάνει περιουσία ύψους 4,6 εκατομμυρίων δολαρίων από trading. Αποφάσισε να τα επενδύσει όλα, εκτός από 10.000 δολάρια σε κρυπτονόμισμα. «Από 4,6 εκατομμύρια στα 500 δολάρια, δεν είμαι σίγουρος πώς μπορώ να ανακάμψω. Έχασα τα πάντα». Τέτοιες ιστορίες υπάρχουν πολλές. Στο Reddit, στο ίδιο κοινωνικό δίκτυο που χρήστες φώναζαν ότι κάποια κρυπτονομίσματα θα πετάξουν πιο ψηλά και από τη… Σελήνη σε όρους τιμής, σήμερα υπάρχουν δεκάδες ομάδες αποτροπής της αυτοκτονίας από απελπισμένους επενδυτές που καταστράφηκαν.
Και ενώ τέτοιες ιστορίες, σαν τις παραπάνω, εμφανίζονται όλο και συχνότερα, ενώ οι ελεγκτικές αρχές των ΗΠΑ ετοιμάζονται να ελέγξουν κρυπτονομίσματα και ανταλλακτήρια, τα χειρότερα φαίνεται πως βρίσκονται μπροστά καθώς ο κρυπτο-χειμώνας αναμένεται να διαρκέσει ακόμα και μια 2ετία-3ετία και υπάρχουν εκτιμήσεις για «σκάσιμο» δεκάδων χιλιάδων cryptos. Και, μετά από αυτό, ανεξάρτητα από τις απώλειες που έχουν, θα αναγκαστούν να χρωστάνε και στις κυβερνήσεις, καθώς είναι προς εφαρμογή πρώτα στις ΗΠΑ ο νόμος για επιβολή φόρου για το 2022-2023. Όχι αδίκως οι αναλυτές μιλάνε για «αιματοκύλισμα» στα cryptos…