Τους τρεις τύπους καταναλωτών στο σουπερμάρκετ παρουσιάζει επιστημονική έρευνα του Πανεπιστημίου της Αμβέρσας, επιχειρηματολογώντας υπέρ της ανάγκης για διατροφική σήμανση στα προϊόντα.
Η έρευνα παρουσιάστηκε πρόσφατα στο ευρύ κοινό, καθώς αναθερμαίνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο η συζήτηση για το αν οι ετικέτες Nutri-Score είναι αξιόπιστες.
Το ερώτημα των ερευνητών – όπως το παρουσιάζουν οι ίδιοι με απλά λόγια – ήταν «πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους αγοραστές να κάνουν πιο υγιεινές επιλογές, ώστε να περιορίσουμε το πανευρωπαϊκό πρόβλημα της παχυσαρκίας με έναν απλό αλλά αποτελεσματικό τρόπο».
Όπως εξηγούν, μέχρι πρόσφατα, κανείς δεν καταλάβαινε πραγματικά τι παρακινεί τους ανθρώπους να επιλέγουν συγκεκριμένα προϊόντα. Ξέραμε δηλαδή τι αγοράζουν, αλλά όχι το γιατί.
Έτσι αποφάσισαν να ερευνήσουν τις στρατηγικές επιλογής των αγοραστών, με μια μελέτη συμπεριφοράς.
Η υπεύθυνη της έρευνας Έλκε Γκόντεν, μηχανικός υγείας (κι όμως υπάρχει αυτή η ειδικότητα) και δρ. Εφαρμοσμένων Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας, περιγράφει την υπόθεση εργασίας της μελέτης ως εξής:
«Φανταστείτε ότι βρίσκεστε στο αγαπημένο σας σουπερμάρκετ. Μπροστά στο ράφι με τα δημητριακά. Νιώθετε μπερδεμένοι από τις πολυάριθμες επιλογές: ορισμένα προϊόντα σας λένε ότι είναι ‘’χωρίς λιπαρά’’, άλλα ότι είναι ‘’100% φυσικά’’, ενώ το προϊόν ιδιωτικής ετικέτας του σουπερμάρκετ είναι ακριβώς δίπλα στην κορυφαία μάρκα που συνήθως επιλέγετε. Ξέρετε τι θα επιλέγατε; Το σημαντικότερο: ξέρετε γιατί θα κάνατε τη συγκεκριμένη επιλογή;»
Οι ερευνητές έβαλαν διαφορετικούς καταναλωτές να επιλέξουν, επανειλημμένα, μεταξύ δύο ομοειδών προϊόντων, και ανέλυσαν τις αποφάσεις τους.
Οι τρεις ομάδες καταναλωτών
Η έρευνα κατέληξε ότι υπάρχουν τρία είδη καταναλωτών:
Η πρώτη ομάδα επιλέγει σταθερά το πιο υγιεινό προϊόν που είναι διαθέσιμο. Η δεύτερη αφορά τους καταναλωτές που επιλέγουν πάντα την αγαπημένη τους μάρκα. Η τρίτη ομάδα, που θεωρείται και η πιο προβληματική, επιλέγει σκόπιμα το λιγότερο υγιεινό προϊόν.
Αν έκαναν την έρευνα στην Ελλάδα , θα έπρεπε να προσθέσουν και μια τέταρτη ομάδα, την πολυπληθέστερη όλων. Αυτούς που επιλέγουν με βάση την τιμή.
Οι αποφάσεις της τρίτης ομάδας μπορεί να φαίνονται παράδοξες, αλλά βασίζονται στην πεποίθηση ότι «τα υγιεινά πράγματα δεν μπορεί να είναι νόστιμα».
Οι συνέπειες αυτής της νοοτροπίας πρέπει να αναλυθούν με μεγάλη προσοχή, σημειώνουν οι επιστήμονες. Το συνδέουν μάλιστα με τη συζήτηση που διεξάγεται στα όργανα της ΕΕ, σχετικά με το αν θα πρέπει να καταστεί υποχρεωτική η διατροφική επισήμανση σε όλη την Ευρώπη. Πρόκειται για τις περίφημες ετικέτες Νutri-Score που πρέπει να φαίνονται στην μπροστινή πλευρά κάθε συσκευασμένου προϊόντος.
Tι είναι το Nutri score
Η ετικέτα nutri score βαθμολογεί τα τρόφιμα σε μια κλίμακα από το Α ως το E, ανάλογα με το πόσο υγιεινά και θρεπτικά είναι. Πρόκειται για ένα σύτημα που έχει επικριθεί σφοδρά και από Έλληνες παραγωγούς, καθώς δεν θεωρείται αντικειμενικό. Για παράδειγμα το αγνό παρθένο ελαιόλαδο το έβαζαν στην κατηγορία D, μαζί με αναψυκτικά και πατατάκια. Aνάλογες διαμαρτυρίες υπήρξαν από αγρότες από όλη την Ευρώπη. Στη συνέχεια υπήρξαν μικρο-διορθώσεις στον αλγόριθμο του Nutri-Score, αλλά και πάλι η Ελλάδα δεν θεωρεί ότι είναι αντιπροσωπευτικό και δεν το εφαρμόζει.
Το σκεπτικό των ερευνητών έχει ως εξής: Εφόσον ένα σημαντικό ποσοστό αγοραστών πιστεύει ότι τα υγιεινά προϊόντα έχουν άσχημη γεύση, η αναγραφή μιας «βαθμολογίας» υγιεινής διατροφής στη συσκευασία πιθανότατα θα τους οδηγήσει στην επιλογή ανθυγιεινών επιλογών. οτελεί επομένως σαφές ότι πρέπει να μάθουμε περισσότερα για αυτή την ομάδα και να βρούμε πώς μπορούμε να την προσεγγίσουμε αποτελεσματικά πριν εφαρμόσουμε μια ετικέτα που μπορεί να είναι επιζήμια για την υγεία τους.
Διατροφικές οδηγίες πλοήγησης στο «χάος του σουπερμάρκετ»
Οι Βέλγοι ερευνητές επιμένουν ότι παρά τις κατηγορίες εις βάρος του, το Nutri-Score βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, και δεν είναι άλλη μια περίπτωση health-washing, «υγιεινιστικό ξέπλυμα».
Χαρακτηρίζουν σκανδαλοθηρικά τα δημοσιεύματα ότι το Νutri Score για παράδειγμα βγάζει τις τηγανητές πατάτες πιο υγιεινές από το σολωμό. Επιμένουν ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για να «βαθμολογεί» διαφορετικά τρόφιμα, αλλά για να συγκρίνει ομοειδή προϊόντα μεταξύ τους.
«Ας πούμε ότι θέλετε να αγοράσετε πρωινό, και έχετε όρεξη για γιαούρτι φράουλα. Στο ράφι του σουπερμάρκετ, υπάρχει γιαούρτι με πλήρη λιπαρά και πολλή πρόσθετη ζάχαρη. Πλάι σε αυτό υπάρχει ένα παρόμοιο γιαούρτι φράουλα αλλά χωρίς λιπαρά ή πρόσθετη ζάχαρη».
»Πριν θα έπρεπε να κοιτάξετε τα «ψιλά γράμματα» του κάθε προϊόντος, ανάμεσα σε μια λίστα με χαρακτηριστικά. Τώρα το ένα θα είναι για παράδειγμα Α και το άλλο C. Oπότε μπορείτε να πάρετε μια ενημερωμένη απόφαση».
Συμβουλές για τις τρεις ομάδες αγοραστών
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι «το Nutri Score δεν είναι απάτη του μάρκετινγκ». Τουναντίον είναι πολύ χρήσιμο για την πρώτη ομάδα καταναλωτών, τους ας τους πούμε «υγιεινιστές».
Για τους δεύτερους, που επιλέγουν την αγαπημένη τους μάρκα, τους ζητάνε να αφήσουν στην άκρη τις εμπεδωμένες συνήθειες και να εμπιστευθούν τη διατροφική σήμανση. «Θέλετε να ξέρετε τι πληρώνετε στην πραγματικότητα; Η απάντηση είναι συνήθως μόνο το όνομα της μάρκας και οι διαφημίσεις στην τηλεόραση. Αν θέλετε να ξέρετε τι είναι πιο υγιεινό, αφήστε το Nutri-Score να καθοδηγήσει τις επιλογές σας!», λένε.
Yγιεινό δεν σημαίνει άνοστο
Στην τρίτη ομάδα, εκείνους που πιστεύουν ότι τα πιο υγιεινά τρόφιμα είναι λιγότερο νόστιμα, τους προτείνουν να κάνουν μια τυφλή δοκιμή γεύσης. Η έρευνα έχει δείξει ότι η πεποίθηση «υγιεινό=άνοστο» δεν είναι πάντα αληθινή, υποστηρίζει η καθηγήτρια του πανεπιστημίου της Αμβέρσας. . «Μη μας πιστεύετε: δοκιμάστε το μόνοι σας! Αν πραγματικά δεν σας ενδιαφέρει να τρώτε υγιεινά, τότε αφήστε τουλάχιστον τους γευστικούς σας κάλυκες να αποφασίσουν. Γιατί αν απλά επιλέξετε τη λιγότερο υγιεινή επιλογή, μπορεί να είστε χειρότερα και από άποψη υγείας και απόλαυσης», καταλήγει.